کشتن اسب در مرزها؛ پارادوکس در نگاه و عمل - امید باتو

 

«امید باتو» کارشناس محیط زیست در «زیست بوم» نوشت:

شیخ الرحمه سعدی در حکایت شماره 26 (در باب اخلاق درویشان) در باب دوم گلستان چنین می فرماید:

دوش مرغی به صبح می نالید عقل و صبرم ببرد و طاقت و هوش

یکـی از دوسـتـان مخلـص را مـگـر آواز مـن رسـیـد بـه گــوش

گـفت باور نداشـتم که تو را بانـگ مرغـی چـنین کند مدهوش

گفتم این شرط آدمیت نیست مـرغ تسبیـح گـوی و من خاموش

این سخن گهر بار را می توان تفسیر آیات متعددی از قرآن کریم دانست که می فرماید همه موجودات و مخلوقات خدای متعال اندر همه حال و احوال در حال عبادت و تسبیح گویی خداوند هستند. آیه شریفه اول از سوره مبارکه الحدید (سَبَّحَ لِلّهِ مافِي السَّمَواتِ وَالاَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ آنچه در آسمانها و زمين است ‏خدا را به پاكى مى‏ ستايند و اوست ارجمند حكيم) و یا نمونه هایی بسیار دیگری در سوره هایی از قبیل نمل، بقره، احزاب، حشر، ابراهیم، مریم، نور، یس، فصلت و ... را می توان برای چنین موضوعی برشمرد.

به نظر نگارنده دو موضوع در این آیه ها قابل تأمل است؛ اول آنکه چرا قرآن تا این اندازه به این موضوع پرداخته است؟ دوم اینکه این نوع تسبیح و عبادت چگونه عبادتی است؟ هر چند که این موضوع در حوزه اظهار نظر مفسرین و متخصصین علوم دینی قرار دارد اما برداشت شخصی من از این آیات و اینکه همه موجودات تسبیح گوی خداوند هستند این است که هر موجودی برای وظیفه مشخص و هدف مشخصی خلق گردیده و تسبیح گفتن و عبادت خداوند در واقع همان انجام دادن وظیفه می باشد.

برای اینکه منظورم به درستی بیان شود درختان را مثال می زنم. یکی از چندین هدف از خلقت درخت همان تبدیل دی اکسید کربن به اکسیژن می باشد بنابراین درخت با تولید اکسیژن خداوند را ذکر و تسبیح می کند.

این موضوع همان کارکرد اکولوژیک گونه های جانوری بوده که در اکولوژی مورد بررسی قرار می گیرد. به عبارتی وجود هر گونه ایی از موجودات (گیاهی، جانوری و حتی میکروارگانیسمها) در ایجاد و پویایی زنجیره های غذایی و هرم های اکولوژیک لازم و عدم وجود آنها می تواند بر روی این ساختارها تأثیر بگذارد. اهمیت و ارزش فوق العاده کارکردهای اکولوژیک نیز سبب این همه تأکید و یادآوری های مکرر در سوره های متعدد و متفاوت می باشد.

یکی از این موجودات گونه اسب می باشد. اسب در طبقه بندی سیستماتیک کارل لینه (1875) اسب با نام علمی Equus ferus caballus ، به شکل زیر رده بندی می شود: (فرمانرو: جانوران)، (شاخه: طنابداران)، (رده: پستانداران)، (راسته: فرد سمان)، (تیره: اسبیان) و (سرده ستوران) می باشد. در کشورهای مختلف نژادهای مختلفی از اسبها وجود دارند. اکوتیپ ها و ژنوتیپهای متفاوت اسبهای اهلی شاید بیشتر از هر چیز دیگری بیانگر قدمت رابطه و تعامل انسان و اسب باشد. در خاورمیانه چندین نژاد اسب اصیل وجود دارد که اسب، عربی، کرد، ترکمن، قره باغ، خزر، سیستان و ... از آن جمله اند.

متاسفانه کشتار اسب ها در معابر و مرزهای غرب کشور، در حال حاضر به یک موضوع روزمره بدل گردیده است. موضوعی که نه مجوز شرعی، نه صبغه دینی، نه توجیه اخلاقی، نه تئوری علمی، نه صرفه اقتصادی و نه رویکرد فرهنگی داشته و یا حتی صبغه عرفی هم ندارد. درست در زمانی که در دیار گروس و بیجار جشنواره اصب اصیل کردی برگزار میشود چند صد کیلومتر آن طرف تر اسب هایی که در کار قاچاق کالا مورد استفاده مرزنشینان بیکار و نیازمند قرار میگیرند پس از توقیف و ضبط کالاهای قاچاق به رگبار بسته شده و به طرز رقت باری کشته می شوند.

این اسب ها خلوص ژنتیکی داشته باشند یا از هر اکوتیپ و ژنوتیپی که باشند به هیچ عنوان نبایستی بنا به قرائتهای شخصی و یا درک سطحی از قوانین و مقررات جاری کشور به چنین سرنوشت ناخوشایندی محکوم شده و به این طرز فجیع به رگبار گلوله بسته شوند.

چرا که این پارادوکس و دوگانگی در نوع نگاه و عمل، تبعات و هزینه های گزافی به جامعه تحمیل می نمایند که از آن جمله می توان به نهادینه کردن خشونت در جامعه، تضییع حقوق حیوانات و در نتیجه عادی شدن آزار و اذیت و کشتن دیگر گونه ها و بالاخص حیات وحش، هدررفت میلیاردها تومان از پول و سرمایه ایی که می تواند در چرخه های اقتصادی و گردشهای پولی کاربرد داشته باشد، اشاره کرد.

جدای از مباحث و موضوعات دینی، اخلاقی و عرفی، با محاسبه سرانگشتی قیمت ده تا بیست میلیون تومان برای هر یک راس اسب که از مرزهای ترکیه و عراق خریداری و به کشور وارد میشوند می توان به عدم فایده مندی این اقدام پی برد. یکی از اهداف اقتصاد مقاومتی، جلوگیری از خروج ارز از کشور می باشد، در حالی که به عنوان نمونه، صادرات اسب سالانه میلیاردها دلار به اقتصاد کشوری همچون آرژانتین سود می رساند کشتن اسب در غرب کشور سالیانه میلیاردها تومان پول و ارز از کشور خارج می کند. هر چند که خود قاچاق کالا یکی از آفت های مهم و زیانبار برای چرخه های تولیدی و اقتصادی کشور به حساب می آید اما اتخاذ چنین رویکردهایی هیچ گاه به جلوگیری از قاچاق کالا در این مرزها نفعی نخواهد رساند.

جالب تر آنکه این روزها، حرکتهای مردمی همچون رخش محیط بان در سطح ملی شکل گرفته است. حرکتی که می خواهد با مشارکت مدنی و جمع آوری پول و خرید اسب برای محیط بانان شاغل در مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، به حفاظت از زیست بوم میهن کمک نماید تا شاید با حذف موتورسیکلت و خودرو در امر حفاظت از مناطق به نحوی به جلوگیری از انقراض گونه های حیات وحش و مهمتر از آن به اطفای حریق جنگل ها و مراتع در نقاط کوهستانی و صعب العبور کمکی کرده باشد. لذا استفاده و بکارگیری اسب های توقیف شده در موضوع حفاظت از مناطق حداقل استفاده عقلایی است که می توان از آنها بعمل آورد. البته استفاده از شیر، مو، پوست، گوشت و دیگر استفاده های دارویی و نیز ورزشی و تفریحی از این گونه هم می تواند خود به نوعی به اقتصاد مملکت کمک نماید.

نکته قابل توجه آن که، در کشور ما سگ های ولگرد بجز برای مراقبت از گله، ویلا و یا خانه باغی ها هیچگونه استفاده ایی نداشته و به دلیل داشتن زمینه بیماری هاری و ... می تواند یک تهدید بالقوه علیه سلامتی جامعه نیز به حساب آید به همین دلیل طی سالیان بسیاری برای کنترل جمعیت آنها از روش کشتن با سلاح گرم استفاده می شد.

غیر صحیح بودن این روش و هزینه های گزاف اجرای آن، که بصورت مستمر و مداوم اعتراضات مدنی را نیز به دنبال داشت، سبب شد وزارت کشور در سال 1387 دستورالعمل جمع آوری سگ های ولگرد را تدوین و به تمامی فرمانداری های کشور ابلاغ نماید که خوشبختانه در چندین نقطه از کشور نیز اجرایی گردیده است.

این روش علمی ضمن کاستن هزینه ها در جای خود به عنوان یک عمل اخلاقی و انسانی قابل تحسین می باشد حال آن که نه ازدیاد و تکثیر گونه اسب آفت محسوب شده و نه اینکه حضور و وجود آنها تهدید علیه بهداشت و سلامت افراد جامعه می باشد که چنین بی پروا با یک تصمیم غیر صحیح و دور از هر گونه تعقل و تفکری با روش کشتن و در واقع پاک کردن صورت مسئله، آن را مدیریت کرد.

و در آخر امیدوارم مسئولین نهادهای مرتبط با این موضوع نیز به تاسی از چنین تصمیمات صحیحی و با اتخاذ رویکردی کارشناسی و علمی مبتنی بر ارزشهای اخلاقی، دینی و عرفی به این اقدام مذموم که فاقد هر گونه وجاهت حقوقی، علمی و اقتصادی است پایان دهند. باشد که انشالله در مرزهای غرب کشور دیگر شاهد چنین فجایع دور از دین، اخلاق و انسانیت و علم و عرف نباشیم.