صنعت دام و طیور و گرمایش زمین - دکتر میثم امانی

حکیم مهر -  یادداشت / صنعت دام و طیور و گرمایش زمین - دکتر میثم امانی شامکانی

Meysam@daminteb.com

گرم شدن زمین یا گرمایش زمین پدیده‌ای است که منجر به افزایش میانگین دمای سطح زمین و اقیانوس‌ها‌ گردیده‌است. در طول ۱۰۰ سال گذشته، کره زمین به طور غیرطبیعی حدود74/0 درجه سانتیگراد گرمتر شده که این موضوع دانشمندان را نگران کرده‌است. برخی از دانشمندان معتقدند که دهه‌های پایانی قرن بیستم، گرم‌ترین سال‌های ۴۰۰ سال اخیر بوده است. گزارش‌ها حاکی از آن است که ۱۰ مورد از گر‌م‌ترین سال‌های جهان تنها از سال ۱۹۹۰ تا سال ۲۰۰۷ به ثبت رسیده است که این میزان در ۱۵۰ سال گذشته بی‌سابقه بوده است. بر اساس اطلاعات بدست آمده از مجموعه ای در کشور آمریکا که بر روی تغییرات آب و هوایی و همچنین گرمایش زمین مطالعه می کنند  ، این افزایش درجه حرارت اگر ادامه داشته باشد می تواند خطر انقراض را برای ۲۰ الی ۳۰درصد از همه گونه های حیوانات و جانوران و همچنین گونه های گیاهی در پی داشته باشد . در حقیقت اگر این افزایش حرارت ادامه داشته باشد و این میزان از ۵/۲ درجه Celsius تجاوز کند ، مطمئنا منجر به تلفات و از بین رفتن ۶۰ درصد از تمام گونه ها در جهان خواهد شد. از پیامد های دیگرگرمایش زمین، خشکسالی، سیل، بادهای گرم و طوفانهای مهیب، بالا آمدن سطح آب دریاها و در نتیجه رفتن مناطق ساحلی و جزایر زیر آب است .

در مورد دلایل این پدیده، تئوری های مختلفی مطرح می شود. یک سری از تئوری‌ها بر تأثیر گاز‌های گلخانه‌ای بر این فرآیند مبتنی است . هیات بین المللی تغییرات آب و هوایی ( (IPCC و آکادمی ملی علوم امریکا فعالیت انسان‌ها و تولید گازهای گلخانه‌ای را علت اصلی این پدیده معرفی می‌کند . درمقابل برخی دیگر فرآیندهایی نظیر فعالیت‌های آتشفشانی و نابودی جنگلها و همچنین فعالیت های خورشیدی را دلیل این پدیده می‌دانند. استناد این دانشمندان برای گفته‌های خویش، وقوع دوره‌های سرد و گرم در طول مدت زمانی است که از عمر زمین می‌گذرد. این گروه می‌گویند تصاعد دی‌اکسیدکربن و سایر گازهای گلخانه‌ای کمتر از آن است که تغییرات مشاهده شده را توجیه کند.

در این میان گروهی از دانشمندان و بویژه تعدادی از نهادهای غیر دولتی حامی محیط زیست، انگشت اتهام خویش را به سوی صنایع کشاورزی و دامپروری به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل گرمایش زمین نشانه رفته اند. براساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی سازمان ملل متحد (فائو) صنعت دامداری و دامپروری مقام اول را در تهدیدات زیست محیطی به خود اختصاص داده است.

این گزارش تحت عنوان Livestock’s Long Shadow بیان می دارد صنعت دامپروری باعث تخریب زمینها شده، منابع آبی را آلوده می کند، تنوع ریستی را از بین می برد و در پدیده گلخانه ای تاثیر گذار است.

 فعالیتهای دامپروری به دو شکل مستقیم و غیر مستقیم به تولید گازهای گلخانه ای می انجامد. مصرف سوختهای فسیلی و تولید گاز دی اکسید کربن از یکسو، و گازهای تولید شده در جریان تولید غذای حیوانات یا در فرآیند هضم غذای آنها-که با منشا روده ای و عمدتا از طریق مدفوع آزاد می شوند- از دیگر سو، این صنعت را از سوی فعالان و حامیان محیط زیست به چالش کشیده است.

مهمترین گاز گلخانه ای که در جریان تامین خوراک حیوانات تولید می شود دی اکسیدنیتروژن است.تولید گندم و سویا به تولید مقادیر زیاد دی اکسید نیتروژن می انجامد به گونه ای که برخی از دانشمندان حدود 65 درصد از دی اکسید نیتروژن اتمسفر را ناشی از فعالیتهای اینچنینی می دانند.

آلاینده بعدی متان است.آثار مخرب متان در فرایند گرمایش زمین 23 برابر بیشتر از دی اکسید کرین می باشد.37 درصد از متان موجود در جو در اثر پرورش حیوانات تولید می شود. و شاید دانستن این نکته خالی از لطف نباشد که تنها در هندوستان ،صنایع دامپروی سالانه 75/11میلیون تن متان تولید می کنند.

ادعاها و اتهامات مطرح شده، سازمان غذا،محیط و کسب وکار کشاورزی انگلستان (Defra  ) را بر آن داشت تا با همکاری دانشگاه کرانفیلد نقش زیست محیطی منابع ،وسایل و روشهای مورد استفاده در شاخه های مختلف صنایع کشاورزی و دامپروری و تاثیر هرکدام بر گرمایش زمین را بررسی کند. بررسی ها  بر روی 10 فعالیت عمده از جمله تولید گوشت گاو ، تولید گوشت خوک ، گوسفند، مرغ، تخم مرغ و تولید شیر متمرکز شد. براساس شاخصی به نام پتانسیل گرمایش زمین در 100 سال(GWP100) تولید مرغ و تخم مرغ کمترین تاثیر و تولید گوشت گاو بیشترین تاثیر را بر گرمایش زمین دارند. هرچند آمونیاک ناشی از پرورش طیور بخش بزرگی از آمونیاک موجود در بارانهای اسیدی(64درصد) را تشکیل می دهد.

 بر اساس اعلام فائو تولید گوشت به تنهایی تولید 18درصد از کل گازهای گلخانه ای را سبب می شود، این در حالی است که سهم تمام وسایل نقلیه موتوری تنها 13 درصد است.

 با توجه به دوبرابر شدن تقاضای جهانی برای گوشت تا سال 2050، باید اثرات مخرب زیست محیطی تولید گوشت به نصف کاهش یابد تا شرایط از وضع موجود بدتر نشود.

تلاشهای زیادی برای کاستن از تاثیرات مخرب گازهای گلخانه ای و به ویژه متان انجام شده از جمله تلاش برای تهیه غذای رژیمی ویژه ای که گاز کمتری تولید کند یا استفاده از علم ژنتیک برای تولید گاوهایی که متان کمتری تولید می کنند. یک گروه تحقیقاتی در بنگلور هند برای یافتن راهی برای جذب متان تلاش می کنند.آنها معتقدند از این متان می توان به عنوان گاز شهری و حتی سوخت خودروها استفاده کرد.پرورش متراکم طیور از جمله پیشنهاداتی است که دانشمندان برای کاهش تولید گازهای گلخانه ای ارائه می دهند.

شاید بزرگترین دست آورد اجلاس تغییرات آب و هوایی کپنهاگ،گردن نهادن امریکا و چین(به عنوان بزرگترین تولید کنندگان گاز گلخانه ای) به خواست جهانی برای کاهش گازهای گلخانه ای باشد. در این میان صنعت دامپروری ایالات متحده متعهد شده است تا پایان سال 2020به میزان 25درصد از تولید گازهای گلخانه ای بکاهد.اصلی ترین رهیافت برای رسیدن به این هدف ، تبدیل فضولات حیوانی به الکتریسیته از طریق تکنولوژی هضم بی هوازی و با بکارگیری ژنراتورهای مخصوص می باشد. گفتنی است که در حال حاضر تنها دو درصد از دامداران امریکایی از این روش بهره می برند.

اما بدون شک جالب ترین اظهار نظر به دکتر راجندرا پاچائوری، رییس هیات بین المللی تغییرات آب و هوایی

 ( (IPCCمربوط می شود. پاچائوری که یک گیاهخوار است ایده جالبی برای کنترل گرمایش زمین ارائه می دهد: اگر نمی توانید گیاهخوار باشید ،دست کم یک یا دو روز در هفته گوشت نخورید.

البته به نظر نمی رسد که تشویق مردم جهان به گیاه خواری راه حلی قابل قبول باشد زیرا تولید محصولات گیاهی و سبزیجات نیز ، خالی از مشکلات زیست محیطی نیست و مهمتر آنکه به راحتی نمی توان گزینه دیگری برای یک میلیارد نفری که در جهان از راه دامداری و دامپروری امرار معاش می‌کنند یافت.