سگ‌کشی ممنوع؛ زنده‌گیری کنید! / گفتگو با «دکتر سمیه بینات» دندانپزشکی که حامی حیوانات شد

چند سالی می شود که توجه به سگ های بدون صاحب رهاشده در معابر عمومی در میان طرفداران حقوق حیوانات به نقطه ای رسیده است که به سگ کشی های مرسوم در حوزه ی شهرها و روستاها اعتراض دارند. آنها می گویند کشتار سگ ها، خود به نوعی آموزش و ترویج خشونت در جامعه است و هم مغایر دستورات الهی و دینی و هم مسائل علمی و روانشناسی است؛ علاوه بر اینکه کشتار و دفن غیربهداشتی آنها که روش مرسوم اجرایی متولیان است نیز در مناطق اطراف شهر و روستا باعث رشد انواع آلودگی ها و شیوع بیماری ها می شود.

به گزارش حکیم مهر به نقل از جامعه پویا، این نگرش طی چند سال اخیر و در دولت روحانی، تا آنجا تقویت شد که سازمان حفاظت محیط زیست کشور دستورالعمل جدیدی را برای "ساماندهی سگ های ولگرد" تهیه و ابلاغ کرد. دستورالعملی که تا قبل از آن بر مبنای اتلاف سگ ها بود و پس از آن بر پایه ِ زنده گیری و نگهداری آنها. اما زنده گیری و مراقبت از سگ ها نیز مشکلاتی داشت که برای حل آنها انجمن های مردمی وارد شده و "پناهگاه های نجات " را تشکیل دادند. شکل گیری و مدیریت این پناهگاه ها تجربه ای نوین در کشور و شهرها بود و می توانست تمرینی برای کار گروهی میان دوستداران حیوانات باشد. اما هر تمرینی مشکلات خود را نیز دارد که گاهی متولیان را ناامید و به روش های پیشین اتلاف سگ ها سوق می دهد.

گرگان یکی از شهرهایی است که به دلیل داشتن دامداری های سنتی و کشتزارهای متعدد، با مساله رشد روزافزون سگ های رها شده و بی صاحب و گزش شهروندان مواجه است و همین مساله مناقشاتی را بین فعالان حقوق حیوانات با دستگاه های متولی پدید آورده است که در گزارش زیر بدان پرداخته ایم.

شکل گیری پناهگاه و زنده گیری سگ ها

«دکتر سمیه بینات» دندانپزشکی است که خیلی ها در گرگان و کردکوی او را به عنوان مدافع سگ های کنار جاده می شناسند. او کسی است که سال ها قبل و پیش از آنکه اسمی از "پناهگاه های نجات" باشد خود شخصا شروع کرد به کار غذارسانی و درمان سگ های مریض و بی پناه کنار جاده. خودش در اینباره به "جامعه پویا" می گوید: «سال 90 بود که برای کار در یک درمانگاه در شهر کردکوی در اطراف گرگان، از جاده عبور می کردم. سگ های زیادی را می دیدم که رنجور و بیمار و تکیده در حال چرت زدن هستند و یا گرسنه و خسته پرسه می زنند. همان روزها تصمیم گرفتم که به آنها کمک کنم. از هفته بعد یک لگن پلاستیکی بزرگ خریدم و هر بار که می خواستم به کردکوی بروم جگر و دل و بال مرغ می خریدم و در مسیر با دیدن سگ ها برایشان می بردم. در هفته دو روز این مسیر را می رفتم و غذارسانی را بدون هیچ وقفه ای انجام می دادم.دیگر سگ ها ماشینم را می شناختند و هنوز هم در آن روزهای خاص از چند صد متری شروع می کنند به واق واق کردن و دم تکان دادن. ضمن اینکه اگر سگ بیمار یا تصادف کرده ای در میان راه می دیدم به مراکز دامپزشکی می رساندم تا درمان شود.

این دندانپزشک جوان و حامی حیوانات خیلی وقت ها تنها ساعت های مختصر تفریحش را به کمک سگ های آسیب دیده می گذراند. او از اولین خاطره اش در این راه می گوید:« سال 92 بود که در جاده "سرخنکلاته" چشمم به توله سگی افتاد که می لنگید. کنار زدم و پیاده شدم. به نظر 4- 3 ماهه می آمد. دستش زخم عفونی عمیقی داشت. تصمیم گرفتم کمکش کنم؛ سوار ماشینش کردم و به دامپزشکی بردم و همین مرا با افرادی مثل خانم ها "نوشین قمریان" و "هدیه سلامت" آشنا کرد که بعدها پناهگاه نجات را تشکیل دادند.آن سگ را به مشهد فرستادیم و بعد از جراحی و قطع دستش به دوستی سپردیم به خانواده ای خیر به نام سلیمانی در "ولاغوز" کردکوی که هنوز هم در حیاط خانه شان زندگی می کند. اما پناهگاه نجات متاسفانه دچار فراز و نشیب های بسیاری شد که البته اکنون پس از دوران سخت، به مرحله ای تازه پاگذاشته است.»

او درباره تاسیس پناهگاه نجات می گوید: «آبان ماه 94 بود که پناهگاه نجات توسط برخی حامیان و حمایت های فعالان تاسیس شد. اما طی یکسال اختلافات و مشکلاتی پیش آمد که در نهایت به زیان حیوانات بود. با این همه الان و با تمام فراز و نشیب های طی شده "پناهگاه نجات گرگان" دوباره راه اندازی شده و وضعیت بهتری پیدا کرده است. به گونه ای که طی سه ماه اخیر حتی یک سگ هم در ان تلف نشده است؛ در حالی که قبل از این تاریخ، روزی 10 سگ در این مکان به دلایل مختلف می مردند.»

این حامی حقوق حیوانات می گوید که کف پناهگاه بتون شده و شست و شو و ضدعفونی می شود. بیماری ها در ان تحت کنترل است و تنها در خواست می کنیم که شهرداری و مرکز بهداشت به حامیان کمک کنند. دکتر بینات تاکید می کند که حامیان کمک مالی نمی خواهند بلکه متولیان دو چیز را در اختیار ما بگذارند. یکی زمینی که پناهگاه را در آن مستقر کنیم و دیگری غذا برای حیوان ها. برای آنها کاری هم ندارد که مثلا کشتارگاه را مجاب کنند تا بخشی از سر و پای مرغ های کشتار روزانه شان را در اختیار پناهگاه بگذارد.»

او از رقم 30 هزار تومان برای هر سگ خبر می دهد که پیشنهاد برخی مسوولان است؛ اما تاکید می کند که اگر بخواهیم این رقم را قبول کنیم دوباره "آش همان آش است و کاسه همان کاسه" چرا که حتی واکسن های لازم را هم نمی توان با چنین بودجه ای تامین کرد چه رسد به غذا و مسایل دیگر. او تاکید می کند که مسوولان باید از حامیان حمایت کنند تا همه با هم جلوی سگ کشی را در گرگان بگیریم و نگذاریم آن پروسه ی غیربهداشتی و غیرانسانی کشتار سگ ها و رهاکردن شان در تپه هزارپیچ گرگان تکرار شود که خطر آن هزار برابر برای شهروندان و سلامت آنها بیشتر خواهد بود. این حامی حقوق حیوانات ضمن تشکر از خدمات شهری شهرداری و اداره محیط زیست گرگان که کنار حامیان ایستاده اند و مخالف سگ کشی هستند از مسوولان درخواست کرد که فرصتی دوباره به حامیان پناهگاه نجات بدهند تا با استفاده از تجربیات گذشته، حرکت جدیدی را برای نگهداری از سگ های زنده گیری شده انجام بدهند.»

او در آخر تاکید می کند که بر اساس قوانین دینی و شرع مقدس اسلام و همچنین دستورات مقام های قضایی کشور و استان، خشونت با حیوانات ممنوع و جرم است و اگر طرح اتلاف و کشتار سگ ها دوباره در گرگان اجرا شود خود به نوعی آموزش خشونت و همچنین مصداق صریح نقض قانون و شرع است. چرا باید حیوانی را که خداوند به آن جان بخشیده از زندگی محروم کنیم؟»

شهرداری مخالف کشتار سگ ها

«محمدرضا اسفندیاری» معاون خدمات شهری شهرداری گرگان به صراحت می گوید که با کشتار سگ ها مخالف است و به هیچ عنوان این راهکار را موثر و مطلوب برای سامان دادن به مشکلات حضور آنها در معابر شهری و روستایی نمی داند. او می گوید:«برای ساماندهی قبلا سگ ها اتلاف می شدند که قراردادی هم بود؛ ولی با پایان رسیدن زمان قرارداد شهرداری تمایلی به کشتار سگ ها ندارد و آنرا راه حل درست و موثری نیز برای حل این مشکل نمی داند. به همین دلیل در مراحل قبلی که "پناهگاه نجات" فعال شد آنها را حمایت کردیم؛ ولی به دلایلی کار آنجا اشکالاتی داشت و مدتی تقریبا غیرفعال بود. الان هم دستورالعملی از سوی وزارت کشور آمده که تاکید می کند بر "زنده گیری" و بر این اساس اصلا نباید سگ ها را کشت. ما با طرح عقیم کردن سگ های ولگرد موافقیم و این طرحی است که می تواند از افزایش این سگ ها در سطح معابر جلوگیری کند. همچنین باید مکانی را برای نگهداری از این سگ های زنده گیری شده فراهم کنیم که در صدد هستیم تا زمینی را به ساخت پناهگاه اختصاص بدهیم. اگر هم آقایان اصرار دارند که سگ های بی صاحب را بکشیم باید حکم قضایی بیاورند. وگرنه این کار مغایر دستورالعمل صریح وزارت کشور است و غیرقانونی است و ما از انجامش معذوریم.»

اسفندیاری از جلسات متعددی می گوید که با حضور مسوولان استانداری تشکیل داده اند و در آن تاکید شده که دستگاه ها از جمله مرکز بهداشت ملزم هستند به وظایف شان در اینباره عمل کنند. اما نبود اعتبار یکی از مهم ترین مشکلات این بخش است. او از اداره حفاظت محیط زیست گرگان تشکر می کند که در این راه پیگیری های مطلوبی داشته است.

مرکز بهداشت: بودجه نگهداری تامین نشده!

اما یک مقام آگاه در مرکز بهداشت گرگان که نخواست نامش بازگو شود در این باره به جامعه پویا گفت: «اینکه مرکز بهداشت با کشتار سگ ها موافق است حرف کاملا نادرستی است. ما برای مدتی اتلاف سگ ها را تعطیل کردیم و سگ ها زنده گیری شده و در "پناهگاه نجات" نگهداری می شدند؛ اما متاسفانه طی بازدیدی که به همراه معاونت محترم فرماندار از محل نگهداری آنها داشتیم مشکلات متعدد بهداشتی مشاهده کردیم که بیشتر باعث شیوع بیماری و مرگ سگ ها می شد. از طرف دیگر گزش ها در سطح جامعه رشد چشمگیر و ارتباط معناداری با عدم اتلاف داشت. بر این اساس مجبور هستیم جهتد صیانت از جان و سلامت شهروندان وارد شویم و البته اگر شرایط درست و بهداشتی برای نگهداری آنها مهیا باشد، از زنده گیری استقبال می کنیم.»

او گفت: «بیماری هاری در کمین شهروندان است و ما نمی توانیم بر سر سلامت شهروندان ریسک کنیم. همچنین این موضوع را در شورای سلامت و امنیت قضایی شهرستانمطرح کرده ایم. اما متاسفانه مهم ترین مشکل برای اجرای طرح زنده گیری، نبود بودجه لازم و عدم تامین اعتبار است. میزان کمکی که مسوولان پناهگاه برای هر سگ می خواهند را نمی توان تامین کرد. ولی اگر این مشکلات رفع شود ما با زنده گیری موافقیم و معتقدیم که اتلاف، بهترین روش نیست و مشکلات خاص خودش را دارد. ولی چون اعتباراتش تامین نشده فعلا نمی توانیم کار دیگری کنیم.»

محیط زیست: کشتار سگ ها خلاف قانون جدید است!

«قنبرعلی تمسکنی» رییس اداره حفاظت محیط زیست گرگان اما به صراحت می گوید که طبق دستورالعمل جدیدی که از سوی سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ شده، هیچ ارگانی با هیچ بهانه ای نمی تواند سگ ها را بکشد و نامش را ساماندهی بگذارد. او تاکید می کند که جز در موارد استثنایی مانند هاری و یا بیماری هایی که برای شهروندان خطرناک هستند و قابل درمان نیز نیستند باید سگ ها را زنده گیری کرده و در مراکز مخصوص نگهداری کرد.او به جامعه پویا می گوید:«این دستورالعمل را به مرکز بهداشت و شهرداری ابلاغ کرده ایم و آنها نیز می دانند که کشتار سگ ها ممنوع است. ضمن اینکه انها باید توجه کنند که نمی توان تا آخر به این کشتار و روش نادرست ادامه داد. البته مشکلاتی برای اجرای این دستورالعمل جدید دارند که ما به انها زمان می دهیم تا موانع را رفع کنند و سپس دستورالعمل را اجرایی کنند.»

تمسکنی در ادامه با تاکید بر این نکته که محیط زیست دستگاه ناظر بر عملکرد متولیان ساماندهی سگ های بی صاحب و رهاشده است گفت: «کشتار سگ ها و دفن غیربهداشتی آنها نیز یکی از مسایلی است که گاهی در گرگان اتفاق افتاده و ما پیگیری کرده ایم. بر این اساس کشتار این حیوانات نمی تواند به نفع بهداشت محیط و شهروندان باشد که با این بهانه به این روش نادرست و غیر علمی ادامه بدهیم.»

حکایت کشتار سگ ها در حالی ادامه دارد که سازمان حفاظت محیط زیست علیرغم اینکه مسوولیتی در قبال حیوانات اهلی ندارد اما در کنار معترضان به سگ کشی ایستاده است. معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در جمع معترضان به سگ کشی در شیراز از حضور پرشور و احساس مسئولیت مردم نسبت به حیات حیوانات تشکر کرده و گفته بود: «حیوان آزاری تحت هیچ شرایطی پذیرفته نیست و ما کنار شما هستیم تا به این موضوع رسیدگی کرده و دستوالعمل جدیدی را برای ساماندهی بدون کشتار و آزار تهیه کنیم.» هر چند این دستورالعمل تهیه و توسط وزارت کشور به شهرداری ها و دیگر متولیان ابلاغ شد؛ اما به نظر می رسد هنوز جایگاه لازم را در ساختار اداری ایران پیدا نکرده است؛ تا آنجا که برایش بودجه ای تعریف و تامین کنند.

دوهفته نامه جامعه پویا ، شماره 17 ، الهه موسوی