حیوانات خانگی، همدم‌هایی بی‎زبان

حکیم مهر -  روزنامه جام جم در گزارشی با عنوان "حیوانات خانگی، همدم‎هایی بی‌زبان" یکشنبه هفتم شهریور 89 نوشت :

شما از کدام دسته‌اید؟ آن دسته‌ای که وقتی صحبت از حقوق حیوانات می‌شود جبهه‌گیری می‌کنند و معتقدند تا وقتی حقوق انسان‌ها پایمال شده و هنوز آن طور که باید به همه حقوق انسانی دست نیافته‌ایم، این وسط حقوق حیوانات در درجات بعدی قرار می‌گیرد؟

یا از آن دسته‌ای که بین توجه به حقوق انسان‌ها و حیوانات تناقضی نمی‌بینند و معتقدند توجه به حقوق هر کدام از این مخلوقات در جایگاه خودش قابل تعریف و دفاع است؟

متاسفانه علی‌رغم این‌که در فرهنگ ایرانی و دینی ما به کرات درخصوص توجه به حقوق حیوانات توصیه و سفارش وجود دارد، اما توجه به حقوق حیوانات نه‌تنها یک اولویت محسوب نمی‌شود، بلکه توجه و حساسیتی نیز در این خصوص وجود ندارد. دیدن صحنه‌هایی در کوچه و خیابان که کودکان در مقابل والدینشان حیوان آزاری می‌کنند بسیار شایع است.مسلما گربه‌های خیابانی جایگاهی برای این‌که به کودکتان معرفی‌شان کنید یا اجازه دهید فرزندتان با آنها بازی کنند، ندارند؛ اما این‌که اجازه می‌دهید فرزندانتان در مقابل آنها واکنش خشنی نشان بدهند کاملا غیرمنصفانه است.

بارها دیده شده که کودکان به سمت گربه یا سگ‌های خیابانی سنگ پرتاب می‌کنند یا به شکل مختلف این حیوانات را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند.

در یکی از ایالت‌های آمریکا شهری وجود دارد که به شهر سنجاب‌ها معروف است چون به اندازه گربه‌های تهران در این شهر سنجاب وجود دارد. خانواده‌ای ایرانی از سفرشان به این شهر تعریف می‌کردند و این‌که یک روز به عادت تهران با دیدن یکی از این سنجاب‌ها با حرکت دست و پا و اصوات عجیب و غریب سنجاب بیچاره را می‌ترسانند، در همین حین پلیس وارد ماجرا می‌شود و به آنها نسبت به تکرار این حرکت هشدار می‌دهد.و جالب‌تر این که شهر درختان گردوی زیادی دارد که مردم شهر اجازه استفاده از آنها را ندارند.

قانون نانوشته‌ای گردوها را متعلق به سنجاب‌ها می‌داند. این خانواده ایرانی غافل از این موضوع سبدی از گردو می‌چینند و به خانه می‌برند. چند روز بعد برگ جریمه‌ای دریافت می‌کنند که در آن به خاطر این‌که گردوی سنجاب‌ها را چیده‌اند، ملزم به پرداخت مبلغی به عنوان جریمه می‌شوند.

هرچند این ماجرا برای کسانی که با دیدن گربه‌ها شروع به سنگ پرتاب کردن و حرکات مشابه می‌کنند خیلی دور از ذهن به نظر می‌رسد، اما فرهنگ دینی ما داستان‌های مشابه زیاد دارد. ازجمله بخشوده شدن گناهان فردی که در بیابان ابتدا به سگ تشنه‌ای آب می‌دهد و بعد خودش آب می‌نوشد.

خشونت خانگی علیه حیوانات خانگی

در یکی از کلینیک‌های دامپزشکی، پسر جوانی سگ پشمالویی را توی سبدی گذاشته و منتظر است. علت آمدنش را که می‌پرسم تعریف می‌کند سگش را بدون قلاده و بند توی کوچه رها کرده است و همزمان ماشینی با سگ تصادف می‌کند.

حالا بعد از چند روز سگ را به این کلینیک آورده تا مداوایش کنند. خودش حدس می‌زند پا‌ها و لگن سگ شکسته باشند. حالا منتظر بود تا نوبتشان برسد.

قسمت بد ماجرا آنجا بود که خودش اعتراف می‌کرد چون بی‌توجهی کرده و باعث این اتفاق شده، سگش به نوعی با او قهر کرده است. سگ در مقابل توجهی که به او می‌کرد هیچ واکنشی نشان نمی‌داد، اما در مقابل توجه دیگران واکنشش مثبت بود. وقتی از او پرسیدم چرا سگ تصادف کرده‌اش را بعد از چند روز تازه به کلینیک آورده، نگاهی به سگش می‌اندازد و آهسته می‌گوید: وقت نداشتم.در ادامه اعترافاتش می‌گوید چشم‌های سگش بشدت غمگین به نظر می‌رسند و تا قبل از این اتفاق سگ سر و حال و بازیگوشی بوده است.یاسر انصاری، دبیر کل کانون گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست با تایید این موضوع که متاسفانه برخی شهروندان اطلاعات درستی نسبت به نگهداری حیوانات ندارند، می‌گوید: آموزش و اطلاع‌رسانی در این خصوص نیازمند گسترش فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد در کنار حمایت‌های دولتی است.او تاکید می‌کند: حیوانات زیادی در حاشیه‌ها شهر‌ها گرسنه و بدون حمایت رها شده‌اند، در حالی که اگر رسیدگی به این امور در کشور متولی پیدا کند، هم دوستداران حیوانات می‌توانند از آنها نگهداری کنند و هم این حیوانات کمتر مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند.

دشمنان یا دوستان حیوانات؟

کسانی که در ایران به دنبال نگهداری حیوانات خانگی هستند، به 2 دسته تقسیم می‌شوند. دسته اول دوستداران واقعی حیوانات هستند و نه‌تنها از نگهداری آنها لذت می‌برند، بلکه حتی از همه شگردها و راه‌های نگهداری آنها باخبرند. جالب است بدانید حتی حیوانات هم با این افراد انس بیشتری می‌گیرند.اما دسته دوم کسانی هستند که نگهداری حیوانات برایشان بیشتر جنبه خودنمایی دارد. بخصوص در سال‌های اخیر که خرید و فروش حیوانات خانگی با قیمت‌های بالا و نامگذاری‌های عجیب و غریب روی آنها بیشتر به یک مد شباهت پیدا کرده تا جنبه‌های انس گرفتن با حیوانات.

دختر 21 ساله‌ای 3 هفته‌ای است که یک خرگوش خریده است. خرگوشش در قفسی متوسط و در تراس کوچک آپارتمان نگهداری می‌شود.

در طول این مدت فقط یک بار قفس خرگوش تمیز شده و چند روزی هم که مسافرت بوده‌اند خرگوش توی همان قفس با حجمی از سبزی پلاسیده و ظرف آبی برگشته تنها مانده است.این وضعیت همچنان ادامه دارد، در حالی که همه دلیل نگهداری خرگوش از سوی این دختر جوان در چند کلمه خلاصه می‌شود: خرگوش‌ها را دوست دارم.

قیمت دوست داشتن خرگوش‌ها هم شده اذیت و آزار حیوان زبان بسته در بدترین شکل از نگهداری و همه لذت نگهداریش شده گفتن این جمله که من یک خرگوش دارم و اسمش را سیندرلا گذاشته‌ام.البته همه تجربه نگهداری حیوانات خانگی در کشور ما به این اندازه دور از انصاف نیست. در کلینیک‌های دامپزشکی کسانی هستند که حواسشان به واکسن‌های حیوان خانگی‌شان است و همه مراقبت‌های بهداشتی حیوان را دنبال می‌کنند و حتی نوع بیماری یا مشکل حیوان را تشخیص می‌دهند و به فکر درمانش هستند.

یکی از این دوستداران حیوانات خانگی صادق‌نژاد است که به خاطر پای آسیب‌دیده اردکش به کلینیک دامپزشکی آمده و با عشق و علاقه از کاسکوی دم قرمزش تعریف می‌کند و خاطرات زیادی دارد از گربه‌ها و پرندگان آسیب دیده‌ای که توی کوچه و خیابان رها شده‌اند و صادق‌نژاد از آنها نگهداری کرده است.

همدم بی‌زبان

نگهداری حیوانات به طرز فکر و اعتقادات مردم بستگی دارد، ولی به طور کلی چه در گذشته و چه در زندگی امروز معمولا طرفداران نگهداری حیوانات خانگی به عنوان یک مونس و همدم به حیوانات نگاه می‌کنند.

فرار از تنهایی، مد یا جلب توجه، داشتن مونس یا علاقه شخصی، هر کدام از اینها که دلیل نگهداری از حیوانات خانگی باشد، مهم در نظر گرفتن حقوق این حیوانات است.

در واقع نگهداری از حیوانات در منازل از دیرباز در کشور ما وجود داشته و از لحاظ روان‌شناسی این اعتقاد وجود دارد که نگهداری از حیوانات خانگی خصوصا در کودکان روحیه مسوولیت‌پذیری را افزایش می‌دهد.

البته حیوانات نیز باید خوش‌شانس باشند تا صاحبان خوبی داشته باشند. متاسفانه جوانانی هستند که درخصوص نگهداری این حیوانات بسیار بی‌مسوولیت هستند و به جای نگهداری از حیوان، بیشتر او را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهند.گذشته از نتایج مثبت نگهداری حیوانات خانگی در پرورش کودکان، در گروه سنی بزرگسال و بخصوص سالمندان الفت گرفتن با حیوانات می‌تواند احساس تنهایی، افسردگی یا از کار افتادگی را در آنها کاهش دهد.

دبیرکل کانون گسترش فضای سبز و حفظ محیط زیست با تاکید بر این که کسانی که در منزل از حیوانات خانگی نگهداری می‌کنند در درازمدت حس آرامش خوبی به دست می‌آورند، می‌گوید: نگهداری از حیوانات خانگی باعث افزایش روحیه مسوولیت‌پذیری و مهربانی در افراد می‌شود.او با اشاره به روایات و حکایاتی که در فرهنگ مذهبی و ایرانی ما نسبت به توجه و رسیدگی به حیوانات وجود دارد، تاکید می‌کند: باور غلطی وجود دارد که متاسفانه برخی از افراد جامعه را نسبت به آزار و اذیت حیوانات بی‌توجه می‌کند.

به اعتقاد انصاری، تغییر این نگاه و باور غلط نیازمند حمایت سازمان‌هایی نظیر محیط زیست و دامپزشکی است تا بتوان ابزار‌های لازم برای ارتقای فرهنگی در این خصوص را فراهم کنیم.

چگونه حیوان خانگی داشته باشیم؟

نگهداری حیوانات خانگی در کشورهای پیشرفته دارای قواعد و قوانین مشخص است و حیواناتی که توسط افراد نگهداری می‌شوند باید صاحب شناسنامه باشند.

فردی که حیوان خانگی نگه می‌دارد موظف به رعایت اصولی است و باید حقوق حیوان را کاملا رعایت کند، در غیر این صورت قانون می‌تواند فرد را جریمه کند.

اما در کشور ما از این حق و حقوق خبری نیست و حتی خرید و فروش این حیوانات به شکل غیرقانونی و خارج از استاندارد‌هایی نظیر داشتن شناسنامه سلامت انجام می‌شود.دامپزشکان به افرادی که اقدام به نگهداری این حیوانات می‌کنند، توصیه می‌کنند هنگام خرید با انجام معاینات اولیه توسط دامپزشک از سلامت آنها اطمینان حاصل کنند.

داشتن شناسنامه هنگام خرید حیوانات خانگی یعنی حیوان از نظر بیماری‌های انگلی، پوستی، تنفسی، جلدی، وضعیت ظاهری، داروهای ضدانگلی و واکسیناسیون‌ها تحت کنترل و نظارت است. متاسفانه در مراکز و فروشگاه‌های غیرقانونی نحوه نگهداری حیوانات مورد انتقاد است به این شکل که حیواناتی مانند سگ، گربه و لاک‌پشت و پرنده را کنار هم نگه ‌می‌دارند که آلودگی‌های آنها به همدیگر منتقل می‌شود و می‌تواند سلامت فرد خریدار را به خطر اندازد.

مثلا گربه می‌تواند بیماری‌های انگلی، ویروسی و توسکوپلاسموز را منتقل کند. بیماری توکسوپلاسموز منجر به سقط جنین و نازایی می‌شود.به شکل کلی در مورد سگ و گربه درمان انگلی و تزریق واکسن و در مورد پرندگان استفاده از غذای مخصوص پرندگان باید مورد توجه قرار گیرند. تب مالت، سل، انواع بروسلوز و سالمونلا نیز از دیگر بیماری‌های قابل انتقال از حیوانات خانگی هستند.

بنابراین قبل از این که نسبت به داشتن حیوان خانگی اقدام کنید بهتر است، هم از چگونگی نگهداری آن حیوان اطلاعات کسب کنید، هم از سلامت آن مطلع شوید و از همه مهم‌تر برای او حق و حقوق واقعی قائل شوید.