بیش از نیمی از فارغ‌التحصیلان دامپزشکی مازاد هستند/ تاکنون مطالعه منسجمی در زمینه نیازسنجی تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکی انجام نشده است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: یافتن شغل مناسب یکی از ابتدایی‌ترین حقوق دانش آموختگانی است که بهترین سال‌های عمر خود را صرف یادگیری تخصص در یک رشته علمی کرده‌اند. این حقوق اولیه گاهی در جامعه دامپزشکی کشور، تبدیل به یک رویا می‌شود. مدیر امور درمان و ساماندهی دامپزشکی غیردولتی سازمان دامپزشکی کشور معتقد است بیش از نیمی از افرادی که سالیانه فارغ‌التحصیل رشته دامپزشکی می‌شوند، مازاد بر نیاز داخلی کشورمان هستند.

 «دکتر محسن مشکوة» از اینکه تاکنون یک مطالعه منسجم در زمینه نیازسنجی تعداد فارغ‌التحصیلان دامپزشکان کشور انجام نشده است، گلایه دارد و آن را یک مشکل جدی می‌داند. وی همچنین پرده از این حقیقت بر می‌دارد که سازمان دامپزشکی معادل تعدادی که بازنشسته یا در دستگاه های دولتی از دور فعالیت خارج می‌شوند، اجازه استخدام نیروی دامپزشک ندارد. دامپزشکان متخصص از نظر او فعالیت در بخش‌های اجرایی را در اولویت قرار می‌دهند و به جاهایی ورود می‌کنند که دریافتی بالاتری داشته باشند.

حکیم مهر: فارغ التحصیلان دامپزشکی با مسائل زیادی روبرو هستند که موجبات آزردگی خاطر آنها را فراهم کرده است. وضعیت کلی این فارغ التحصیلان به لحاظ آماری چگونه است؟

ما در کشور تعداد 23 دانشکده دامپزشکی داریم که این رقم مجموع دانشکده های دولتی و آزاد است. اگر به طور میانگین هریک از اینها 50 نفر فارغ التحصیل سالیانه داشته باشند، بیش از ۱۰۰۰ نفر دامپزشک فارغ التحصیل از دانشکده های دامپزشکی داریم. در عین حال رشته های تخصصی را هم نمی توانیم از نظر دور کنیم.

بیشتر از 20 یا 25 رشته تخصصی دامپزشکی هم داریم که در دانشکده های مختلف مستقر هستند. هر رشته تخصصی هم اگر به طور میانگین 5 نفر فارغ التحصیل داشته باشد، در واقع حدود 150 یا 200 متخصص دامپزشک فارغ التحصیل سالیانه داریم. تعدادی از این عزیزان بورسیه هستند که در مراکز آموزشی مختلف، مراکز پژوهشی یا اجرایی مشغول به تدریس می شوند. در کل برداشت بنده این است که 50 درصد متخصصین بورسیه هستند و مابقی نیز وارد بازار اشتغال جدید می شوند.

حکیم مهر: نیاز سالیانه ما چقدر است؟

تاکنون یک مطالعه منسجم در مورد اینکه نیازمند چه تعداد دامپزشک در کشور هستیم، انجام نشده است. اما شاخه دامپزشکی فرهنگستان علوم، چند سال قبل که دکتر تاجبخش مسئولیت آن را بر عهده داشت، یک بررسی انجام داد و به این نتیجه رسید که در کشور سالیانه حدود 400 تا 500 دامپزشک نیاز داریم که باید بتوانند در بخش های مختلف چه برای جاهایی که بازنشسته می شوند و چه در رابطه با بخش خصوصی، شغل پیدا کنند. لذا در واقع می توان گفت که بیش از نیمی از افرادی که سالیانه فارغ التحصیل می شوند، مازاد بر نیاز داخلی ماست.

حکیم مهر: به نظر شما این رقم بالا نیست؟ خاص اینکه می فرمایید مطالعه ای هم در این زمینه انجام نشده است.

مطالعه همان کاری است که فرهنگستان علوم کرده است. آنچه که ما می توانیم در مورد آن به جمع بندی برسیم، این است که تعداد بیکاران نشانه ای بر وجود یک مشکل و معضل بزرگ در کشور است. تعداد فارغ التحصیلان ما سال به سال اضافه می شود و خواه یا ناخواه برای این افراد از نظر کاریابی و اشتغال، مشکلات و محدودیت هایی در عمل به وجود می آید. این یک مشکل جدی است که باید به آن پرداخته شود.

حکیم مهر: شما می فرمایید که هر سال نیازمند 400 تا 500 نفر دامپزشک هستیم. آیا این تعداد جذب می شوند یا خیر؟

معمولا به این شکل است که هر سال تعدادی استخدام در سازمان هایی مثل سازمان دامپزشکی، موسسه رازی، دانشکده های دامپزشکی، بخش هایی مثل سازمان حفاظت از محیط زیست و جاهایی که دامپزشکان در آن زمینه کار دارند، انجام می شود که به منظور رفع نیاز آنان است. همچنین تعدادی استخدام به عنوان جایگزین برای افرادی که بازنشسته می شوند نیز صورت می گیرد. در بخش خصوصی هم افرادی را داریم که از دور خدمت خارج شده و افراد جدید جایگزین آنها می شوند. تعدادی از مشاغل هم به دلیل تولد فعالیت های جدید به وجود می آید که در زمره اشتغال زایی و کار آفرینی جدید قرار می گیرد و تعدادی نیز در آنجا جذب می شوند. در هر صورت برداشت بنده این است که مطابق برآورد فرهنگستان علوم، بیش از نیمی از فارغ التحصیلان جذب بازار کار می شوند.

حکیم مهر: آخرین باری که شاهد بودیم طی یک سال این رقم جذب بازار کار شده اند، چه زمانی بوده است؟

یکی از سازمان هایی که به هر جهت برای بخش دولتی جذب نیرو دارد، سازمان دامپزشکی است. تعداد مراکز بخش خصوصی ما در سال ۹۲، ۵ هزار و ۵۷۴ مرکز بوده است. تعداد شاغلین با احتساب ۲ نفر برای هر مرکز، ‍۱۱ هزار و ۱۴۸ نفر می شود. تعداد مراکز ما در سال ۹۳، ۵ هزار و ۹۴۷ مرکز و تعداد شاغلین ما ۱۱ هزار و ۸۹۴ نفر بوده است. در سال ۹۴ تعداد مراکز ۶ هزار و ۲۷۷ و تعداد شاغلین ۱۲ هزار و ۵۷۴ نفر بوده است. در مورد آمار سال ۹۵ نیز حداقل یک هفته دیگر زمان لازم داریم تا بتوانیم به جمع بندی برسیم چراکه آخرین آمار ما مربوط به سال ۹۴ است. این مراکز شامل درمانگاه های دامپزشکی، مجمتمع های درمانی، بیمارستان ها، داروخانه، آزمایشگاه مرکز مایه کوبی و شرکت پخش دارو و واکسن می شود. اگر بخواهیم تعداد اشتغالزایی جدید را درهر سال نسبت به سال قبل محاسبه کنیم باید بگوییم که برای دامپزشکان و سایر رده های دامپزشکی در سال های ۹۳ و ۹۴ به ترتیب ۷۴۶ نفر و ۶۸۰ نفر جذب داشته ایم. یعنی سال ۹۳ ما ۷۴۶ نفر اشتغال جدید در بخش خصوصی داشتیم. ۶۸۰ تفر هم در سال ۹۴ که تقریبا ۵۰ درصد آنها دامپزشک و مابقی هم سایر رده ها مثل کاردان دامپزشکی و کارشناس علوم آزمایشگاهی. یعنی تعداد دامپزشکان برای سال ۹۳، ۳۷۲ و در سال ۹۴، ۳۴۰ نفر بوده است. اگر بخواهیم میزان رشد را در سال های ۹۳ و ۹۴ به ترتیب محاسبه کنیم، سال ۹۳ نسبت به ۹۲، ۶/۶ درصد رشد و سال ۹۴ نسبت به سال ۹۳، ۷/۵ درصد رشد داشته ایم.

ما سالیانه تعداد مراکز بخش خصوصی دامپزشکی را از استان ها استعلام می کنیم. این مراکز بیمارستان ها، مجتمع های درمانی یا پلی کلینیک ها، کلینیک ها یا درمانگاه های دامپزشکی، مراکز مایه کوبی، داروخانه ها و آزمایشگاه های دامپزشکی و شرکت های پخش داروی سراسری و استانی را شامل می شود.

البته از میزان جذب نیرو در بخش های آموزشی و پژوهشی سایر سازمان ها مثل سازمان حفاظت از محیط زیست و... بی اطلاع هستیم.

حکیم مهر: تداخلی میان بخش دولتی و خصوصی به وجود نمی آید؟

خیر. هیچ مشکلی نیست چراکه جدا از هم فعالیت می کنند. ضمن اینکه در بخش خصوصی مسئولین فنی را داریم که در کشتارگاه ها، مراکز بسته بندی و دامداری ها هم فعالیت می کنند.

حکیم مهر: آقای دکتر، برنامه ششم توسعه بر مبنای کوچک سازی دولت است. جذب این تعداد دامپزشک هر ساله، منافاتی با این اصل ندارد؟

در رابطه با بحث سیاست های برنامه، این اتفاق افتاده است. ما اگر بخواهیم تعداد نیروهای شاغل را در سازمان دامپزشکی طی ۲۰ سال گذشته در نظر بگیریم، تعداد نیروهای سازمان مرتب کاهش پیدا کرده است. چراکه معادل تعدادی که بازنشسته یا در دستگاه های دولتی از دور فعالیت خارج می شوند، اجازه استخدام داده نمی شود. شاید معادل 50 درصد آن استخدام انجام می شود. پس کوچک سازی، درحال وقوع است. ما در بخش دولتی توسعه نداشتیم و بلکه کاهش نیرو را تجربه کرده ایم. در دهه ۷۰ و زمانی که بنده مسئول طرح و برنامه سازمان بودم، تعداد نیروهایی که در مجموعه سازمان دامپزشکی به شکل رسمی، پیمانی و قراردادی فعالیت می کردند، نزدیک به 8 هزار نفر بود. الان همه نیروهای مجموعه سازمان دامپزشکی، شاید زیر 6 هزار نفر باشد. علی رغم اینکه تعداد استان ها و شهرستان ها افزایش پیدا کرده است و وقتی استان یا شهرستانی اضافه می شود، باید در آنجا اداره مستقر کنیم.

حکیم مهر: مشکل دیگر این است که الان هر سال تعداد فارغ التحصیلان ما زیادتر و تعداد جذب ما کمتر می شود.

ما در عمل برون سپاری هم داشتیم. یعنی وظایفی که قبلا به عهده بخش دولتی بوده، به بخش خصوصی برون سپاری شده است. کوچک کردن دولت به معنای رها کردن کار که نیست. یعنی دولت وظیفه دارد که وظایف تصدی گری خود را برون سپاری کند. اینها را باید زمینه سازی کند که بخش خصوصی وارد کار شود.

بخش خصوصی دامپزشکی در کار اجرایی یعنی در حوزه درمان، آزمایشگاه، داروخانه و مایه کوبی ورود کرده است. سازمان دامپزشکی یک سازمان اجرایی است و در واقع در ارائه خدمات دامپزشکی فعالیت می کند که بخشی از آن توسط بخش دولتی شامل سازمان دامپزشکی ادارات کل و ... این خدمات ارائه می شود و بخشی هم از طریق بخش خصوصی.

سازمان طی سالیان مختلف به بخش خصوصی مجوز یا پروانه داده است که آنها خدمات ارائه کنند. در واقع واگذاری امور تصدی گری به بخش خصوصی است .

حکیم مهر: وقتی با کمبود نیرو مواجه می شوید چه می کنید؟

بخشی از نیازهای خود را از طریق خرید خدمات از بخش خصوصی تامین می کنیم. یکی دیگر از کارهای ما خرید خدمات از بخش خصوصی است. در کنار واگذاری امور درمان و آزمایشگاه به بخش خصوصی، مسائل مربوط به تامین، توزیع و عرضه دارو نیز به بخش خصوصی واگذار شده است. ما سالیانه یک سری خدمات هم از طریق بخش خصوصی می خریم.

حکیم مهر: مثلا چه خدماتی؟

سال گذشته برای خرید واکسن و واکسیناسیون، حدود ۵۷ میلیارد تومان هزینه کردیم که ۱۲ میلیارد تومان آن برای خرید خدمات واکسیناسیون تب برفکی بروسلوز و دارو بوده است. لذا می توان گفت از این طریق، از بخش خصوصی حمایت می کنیم. ۴۵ میلیارد تومان از آن ۵۷ میلیارد تومان برای خرید واکسن بوده است. واکسن های ما استراتژیک است.

برای واکسیناسیون تب برفکی، به خاطر ماهیت این بیماری، موظف هستیم برنامه ای را اجرا و جمعیتی را در زمانی خاص تحت پوشش واکسیناسیون قرار دهیم تا بتوانیم ایمنی کافی در جمعیت ایجاد کنیم. برای انجام این کار، از بخش خصوصی خرید خدمات می کنیم. با بخش خصوصی قرارداد می بندیم که آنها بخش هایی را واکسن بزنند و در قبال واکسیناسیونی که انجام می دهند، ما به آنها پول می دهیم.

حکیم مهر: هر سال برای خرید خدمات، اعتبار کافی دارید؟

تقریبا سالیان سال است که ما خرید خدمات را برای مایه کوبی انجام می دهیم و از اعتباری بالغ بر 10 میلیارد تومان در سال استفاده می کنیم.

حکیم مهر: یکی از نقاط ضعف سازمان، کمبود نیروی متخصص است. چه راهکاری برای این مساله اندیشیده اید؟

نیروی متخصصی که ما نیاز داریم برای سازمان جذب کنیم، معمولا به دنبال جایی می رود که بتواند از مزایای کافی برخوردار باشد. این نیرو در مراکز آموزشی یا پژوهشی، از وضعیت هیات علمی برخوردار می شود و دریافتی بسیار بالاتری از بخش های اجرایی مثل سازمان دامپزشکی یا سازمان های مشابه خواهد داشت. درنتیجه بخش های اجرایی را در اولویت قرار می دهند و به جاهایی ورود می کنند که دریافتی بالاتری داشته باشند. این یک واقعیت است و یکی از محدودیت ها همین است که سطح حقوق و میزان پرداختی در حوزه اجرایی در بخش های دولتی، با بخش آموزشی و پژوهشی برابری نمی کند. یعنی افراد وقتی عضو هیات علمی می شوند از مزایای بیشتری برخوردار خواهند شد.

حکیم مهر: با این اوصاف در بدنه اجرایی سازمان دامپزشکی، هیچ زمان نمی توانیم از توان نیروی متخصص استفاده کنیم.

چرا. سازمان دامپزشکی در سال های اخیر تلاش کرده که بتواند این فاصله را کم و شرایط را در نظر بگیرد. اما خب این محدودیت وجود دارد. واقعیت دیگر این است که بخش آموزشی یا پژوهشی هم توان جذب همه این نیروها را ندارد. بالاخره افراد خواه یا ناخواه نمی توانند آنجا کار پیدا کنند و مجبور می شوند با حقوق کمتر در بخش دولتی شاغل شوند.

حکیم مهر: آزمون های پذیرش شما به چه شکل است؟

روال آن از طریق اعلام سراسری و ثبت نام است. پیشنهاد من این است که اطلاعات این سوال را از دکتر خداویردی پیگیری کنید. چرا که در حوزه ایشان است.

حکیم مهر: نظر شما در مورد پایگاه خبری حکیم مهر چیست؟

من هر روز ۲ یا ۳ بار به این سایت مراجعه می کنم. حکیم مهر برای ما دامپزشکان به عنوان یک پایگاه خبری و اطلاع رسانی این ارزش و اعتبار را دارد که به آن مراجعه کنیم. بالاخره باید بدانیم که چه خبر است و در جامعه دامپزشکی چه می گذرد؟

حکیم مهر: پیشنهاد یا انتقادی در راستای بهبود عملکرد این سایت دارید؟

بعضی مواقع از اظهارنظرهایی که دوستان ذیل برخی اخبار درج می کنند؛ ناراحت می شوم. البته این ناراحتی برای خودم نیست، بلکه برای دیگران است. مثلا یکی از دوستان دامپزشک برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرده بودند. وقتی نظرات را می خواندیم، بسیاری از آنها بار منفی داشت. درحالی که بنده به عنوان یک دامپزشک باید افتخار کنم که فردی در دامپزشکی چنین سطحی را پیدا کرده که به عنوان رئیس جمهور وارد عمل شود. چه اشکالی دارد؟ چرا نقاط قوت ایشان را نمی بینیم؟ چرا دنبال این باشیم که قبلا ایشان در مجلس کاری نکرده و خود را دامپزشک معرفی نکرده است. تا جایی که بنده می دانم در مجلس نیز حمایت می کرد و مواضع خوبی نسبت به جامعه دامپزشکی داشت. ما باید یک مقدار با دید مثبت به مسائل نگاه کنیم. خیلی از کامنت ها با نگاه منفی است و من نمی دانم توسط چه دوستانی نوشته می شود، با ادبیاتی که شایسته افراد تحصیل کرده نیست. الان درخیلی از فضاهای مجازی مشاهده می کنیم که توهین هم می شود. اما وقتی در یک مجموعه هستیم که همه تحصیل کرده و فارغ التحصیل دانشگاه هستند، انتظار این است که حتی اگر انتقادی هم هست؛ به شکل مناسب تری بیان شود.

حکیم مهر: ممنون از وقتی که در اختیار ما قرار دادید.