حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: بحران‌های روانی اخیر در خصوص شیوع بیماری تب کریمه کنگو در کشور که به مدد اخبار ضد و نقیض شبکه‌های مختلف تلگرامی به ارمغان آمد، مدیر کل دامپزشکی استان تهران را پای میز مصاحبه با خبرنگاران آورد تا بگوید که شرایط آن قدرها هم بغرنج نیست. «دکتر سید اصغر برائی‌نژاد» با تاکید چندباره بر اینکه در حال حاضر هیچ مورد خاصی از بیماری تب کریمه کنگو در استان تهران تایید نشده است، این مساله را سند محکمی بر بی‌اساس بودن شایعات در این زمینه دانست. وی با اذعان به اینکه ارگان متبوعش تاکنون هیچ جلسه مشترکی با مسئولین وزارت بهداشت در خصوص کنترل این بیماری برگزار نکرده است، به خرید ۳ هزار لیتر سم برای مبارزه با تب کریمه کنگو اشاره و تصریح کرد: «اگر بخواهیم همه واحدهای دامداری را پوشش دهیم، بالغ‌بر ۱۰ هزار لیتر سم نیاز داریم.»
در ادامه مشروح سوالات خبرنگاران حکیم مهر، خبرگزاری صدا و سیما و باشگاه خبرنگاران جوان می‌آید:
- آقای دکتر، عوامل انتقال بیماری تب کریمه کنگو چه چیزهایی هستند؟
بیماری تب خونریزی دهنده کریمه کنگو یک بیماری ویروسی است که معمولا با بروز فصل گرما در جمعیت دام‌های اهلی کشور تشدید می‌شود. عامل انتقال بیماری، کنه‌های دامی هستند که ویروس را به بدن دام منتقل می‌کنند و این بیماری از دامی به دام دیگر منتقل می‌شود. این بیماری معمولا به عنوان یک تب زودگذر گزارش می‌شود و تلفات خاصی در دام‌های اهلی ایجاد نمی‌کند. اما در جمعیت انسانی با گزش کنه یا استفاده از گوشت تازه ذبح شده و ترشحات خونی این گوشت‌ها، می‌تواند از طریق زخم‌هایی که در دست یا بدن فرد ذابح وجود دارد، باعث انتقال بیماری شود. متاسفانه این بیماری در انسان می‌تواند بسیار کشنده باشد.
- آیا موردی از این بیماری در استان تهران گزارش شده است؟
با توجه به اینکه اداره کل دامپزشکی استان تهران از قبل پیش بینی های لازم را برای پیشگیری از این بیماری انجام داده، در حال حاضر هیچ مورد خاصی از بیماری تب کنگو در استان تهران تایید نشده است.
- مثلا چه پیش بینی‌هایی کردید و چه اقداماتی صورت دادید؟
نظارت‌های بهداشتی و قرنطیه‌ای را در کشتارگاه های دام برای ورود دام به استان تشدید کردیم و به کشتارگاه‌ها نیز اطلاع‌رسانی کردیم که ضوابط بهداشت فردی را رعایت کنند. واحدهای دامداری اعم از گوسفند داری و دامداری‌های استان را با تامین مقدار قابل توجهی سم، سم‌پاشی کرده‌ایم. درواقع قریب به ۲ میلیون متر مربع جایگاه دام در این ۲ ماه سم پاشی شده و بدن ۴۵۰ هزار راس دام سنگین و سبک نیز سم‌پاشی شده است. شکر خدا تا امروز توانسته‌ایم جلوی بروز بیماری را بگیریم و از آنجاکه استان تهران بازار بزرگ مصرف گوشت قرمز بوده و جا‌به‌جایی دام در آن زیاد است، توصیه می‌کنیم که مردم دام مجاز را با اخذ مجوزهای لازم از ادارات کل دامپزشکی استان‌ها وارد و نهایتا در کشتارگاه ذبح کنند. توصیه دیگر من این است که مصرف کنندگان حتما گوشت را از مراکزی خریداری کنند که مورد تایید باشد و مهر دامپزشکی داشته باشد و از خرید یا تامین گوشت‌های غیرمجاز پرهیز کنند. همچنین مردم حتی الامکان سعی کنند که از ذبح دام در منازل خودداری کنند. در مناطق روستایی چنان چه ذبح دام اجتناب‌ناپذیر است، رعایت ضوابط بهداشت فردی از جمله استفاده از دستکش، عینک و ماسک صورت پذیرد و مردم به هیچ وجه گوشت گرم مصرف نکنند. باید به این نکته توجه کرد که چنانچه گوشت آلوده باشد، با نگهداری آن به مدت ۲۴ در شرایط منجمد، آلودگی آن از بین می‌رود و مشکل خاصی وجود نخواهد داشت.
در خصوص مصرف جگر نیز چنانچه ضرورت مصرف وجود دارد، حتما باید پخته و از خوردن جگر خام یا نیم پخته پرهیز شود. تاکید ما این است که مردم توصیه‌های دامپزشکی را جدی بگیرند. بنده اطمینان دارم چنانچه توصیه‌های ما و وزارت بهداشت جدی گرفته شود، هیچ موردی از بروز بیماری را در جامعه انسانی نخواهیم داشت.
- استان تهران جامعه عشایر هم دارد که در دشت لار مستقر می‌شوند. برای این بخش از جامعه چه نظارتی صورت می‌گیرد؟
بله هر سال به خصوص از اواسط خرداد ماه، بحث کوچ عشایر به مناطق ییلاقی استان مانند منطقه فیروزکوه، دماوند وشمیرانات را داریم. در حوزه کوچ عشایر نیز هماهنگی‌های خوبی انجام شده است. کمااینکه حتما دام‌های عشایری که از استان‌های همجوار می‌آیند، سم پاشی شده، داروهای ضد انگلی به آنها خورانده و واکسن‌های مورد نیاز هم تزریق می‌شود. با این حال به ۳ شهرستان آماده باش دادیم که به محض ورود دام عشایر به منطقه، بحث مراقبت‌های بهداشتی و پیشگیری را اعمال خواهند کرد.
- آیا موردی از بیماری در دام عشایر دیده شده است؟
خیر. تاکنون مورد مثبتی از بروز بیماری تب کنگو را در سطح استان نه در جمعیت دامی و نه انسانی گزارش نداشتیم و امیدواریم با رعایت دستورالعمل بهداشتی و توصیه‌ّای سازمان دامپزشکی و وزارت بهداشت، هیچ موردی را شاهد نباشیم.
- وضعیت دامداری‌های سنتی به چه شکل است؟
دامداری‌های سنتی را نیز در برنامه داریم. چراکه عمدتا حمعیت کنه‌ها در دامداری‌های سنتی بیشتر است و بیشترین تاکید ما روی نظارت و سم‌پاشی‌ّها در دامداری‌های سنتی است.
- آیا بر کشتارگاه‌های سنتی و بدون مجوز نیز نظارت دارید؟
ما در استان تهران کشتارگاه سنتی نداریم. نزدیک به ۱۰ کشتارگاه صنعتی و ۳ کشتارگاه نیمه صنعتی که در اختیار شهرداری‌های مناطق فیروزکوه دماوند و شمیرانات است، داریم که این ها هم در حد امکان به زنجیره سرد مجهز شدند. در کشتارگاه صنعتی ما، تمام گوشتی که ذبح می‌شود به مدت ۲۴ ساعت در زنجیره سرد نگهداری می‌شود. به همین دلیل است که ما توصیه می‌کنیم که مردم حتما از مراکز مجاز خرید کنند.
ما در زنجیره کشتارگاهی استان تهران مشکل خاصی نداریم. بیشترین مشکل ما افرادی هستند که به عنوان چوب‌دار، دامی را از استان‌های همجوار خریداری می‌کنند و در سطح برخی شهرستان‌ها جابه‌جایی‌های غیرمجاز دارند. برخی مردم هم با خرید از آنها و بردن دام به مناطق مسکونی، ایجاد مشکل می‌کنند. لذا مردم باید در فصل گرما از خرید این دام‌ها و ذبح آنها در منازل خودداری کنند. پس چنانچه برای ذبح دام در مناطق روستایی ضرورتی وجود دارد، باید حتما با رعایت بهداشت فردی باشد تا مشکل پیش نیاید.
- آقای دکتر، همواره بین وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی موازی‌کاری‌هایی بوده که گاهی منجر به فرافکنی یکی از طرفین در مسائل بهداشتی شده است. این اختلافات و فرافکنی‌ها همواره در بدنه مجلس نیز میان اعضای کمیسیون بهداشت و کشاورزی دیده شده و یکی از شدیدترین آنها، اظهار نظر جنجالی سخنگوی کمیسیون بهداشت در خصوص مقصر جلوه دادن دامپزشکان در شیوع تب کریمه کنگو بود. چرا سازمان دامپزشکی از نقش و جایگاه دامپزشکان حمایت نمی‌کند؟
ببینید اینکه بین مسئولین اختلاف نظر وجود دارد، یک امر پذیرفته شده است. قطعا برای اعمال ضوابط قانونی و حاکمیتی اختلاف نظر وجود دارد، اما اینکه در سطح ملی چنین اختلافی منجر به مشکل می‌شود، در حیطه اختیارات من نیست. من در استان تهران پاسخ‌گوی مسائل بهداشت دام و بیماری های مشترک هستم و معتقدم با تعامل خوبی که در کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان با دوستان در دانشگاه‌های علوم پزشکی استان داریم، مشکل خاصی برای مقابله با بیماری‌های مشترک نداریم. هم دوستان و هم استانداری کمک می‌کنند. تیم کاری ما در حوزه سلامت و امنیت غذایی فارغ از بحث‌های حقوقی است. ما کار خود را بر اساس برنامه‌هایی که هر ساله در استان تدوین می‌کنیم، انجام می‌دهیم و مورد خاصی نداریم. در این خصوص باید وزارت بهداشت و سازمان دامپزشکی اظهار نظر کنند.
- در سطح استان چطور؟ شما چند بار با مدیرکل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام وزارت بهداشت جلسه داشتید؟
ما با وزارت بهداشت جلسه مشترک نداریم. جلسات مشترک ما با دانشگاه‌های علوم پزشکی تهران است. دوستان ما در حوزه مبارزه با بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت در سطح ملی هستند و قطعا سازمان دامپزشکی جلسات و کارگروه‌های مشترک با آنها دارد. بنده می‌توانم در مورد استان تهران اظهار نظر کنم و آنچه وظیفه ماست، یک کار تیمی مشترک در کارگروه سلامت و امنیت غذایی استان برای مقابله با بیماری‌های مشترک از جمله هاری، آنفلوانزا و ... است. مطمئنا اگر مشکل خاصی در استان باشد، این کارگروه با تمام توان وارد می‌شود. استاندار محترم نیز تاکید کرده‌اند که در بحث پیشگیری از بیماری‌های مشترک، فرمانداران، شهرداران، دستگاه‌های قضایی و انتظامی با مجموعه دامپزشکی و دانشگاه علوم پزشکی همکاری‌های جدی داشته باشند.
- به سم‌پاشی جایگاه‌های دام‌ها اشاره کردید. چقدر سم و با چه میزان اعتبار صرف شده است؟
البته بسیاری از دامداران سم مورد نیاز خود را تامین می کنند.
- آیا سم قیمت بالایی دارد؟
سمی که بتواند روی کنه تاثیر بگذارد و مخاطرات زیست محیطی نداشته باشد، ارزان قیمت نیست. اما آنقدر هم گران نیست که دامداران نتوانند آن را تامین کنند.
- اگر نتوانند تامین کنند چه؟
در جاهایی که دامداران نتوانند تامین کنند، آنجا ما در خدمت هستیم و سم رایگان توزیع خواهیم کرد. دولت منابعی را در اختیار ما قرار داده و سم مورد نیاز خریداری تامین شده است.
تاکنون نزدیک به ۳ هزار لیتر سم مورد نیاز واحدهای روستایی و واحدهایی که توان خرید سم را نداشتند از سوی دامپزشکی استان خریداری و در اختیار دامداران قرار گرفته است.
- با چه میزان اعتباری؟
الان حضور ذهن ندارم که دقیقا چه مقدار هزینه شده، اما فکر می‌کنم حدود یک میلیارد ریال یعنی صد میلیون تومان خریداری و توزیع شده است.
- آیا کافی است؟
قطعا نیاز ما بیشتر از اینهاست. کمااینکه اگر بخواهیم همه واحدهای دامداری را پوشش دهیم، بالغ‌بر ۱۰ هزار لیتر سم نیاز داریم. ما در این مرحله ۳ هزار لیتر را تامین کردیم و فعلا توانستیم بخش قابل توجهی از واحدهای سنتی و روستایی را پوشش دهیم.
- آیا سم به اندازه کافی در بازار موجود است؟
بله. هم اکنون سموم تولید داخل هستند و بحث‌های زیست‌محیطی هم رعایت می‌شود. در کشور کارخانجات تولید سم داریم و از نظر سم مشکل خاصی وجود دارد.
- اخیرا یک نگرانی عجیب درخصوص تب کریمه کنگو بین مردم به وجود آمده است که البته دست به دست شدن برخی تصاویر در فضای مجازی، در به وجود آمدن این فضا بی تاثیر نبوده است. آیا واقعا جای نگرانی وجود دارد؟
ما تا الان در استان تهران هیچ موردی از بیماری را نداشتیم. اگرچه ممکن است که مواردی هم در استان بروز کند اما اگر مردم مراقبت کنند و اگر نظارت‌های ما به همین شکل ادامه یابد، مورد خاصی نخواهیم داشت. تب کریمه بیماری کشنده‌ای است و علائم سختی دارد. از نظر جسمی نیز برای فرد بیمار مشکلات عدیده‌ای ایجاد می‌کند. لذا قطعا مراقبت‌های ویژه‌ای می‌طلبد و وزارت بهداشت مطمئنا در این خصوص اقدامات خوبی را برنامه‌ریزی کرده تا جلوی انتشار بیماری را در جامعه انسانی بگیرد. اما اینکه در فضای مجازی عکس‌هایی منتشر می‌شود، حداقل من اطلاع ندارم که منبع آنها چیست و این قدرها هم موضوع نگران کننده نیست. به نظر من شبکه‌های اجتماعی بیشتر باید روی بحث اطلاع‌رسانی و توصیه‌های بهداشتی دستگاه‌های متولی انرژی بگذارند تا اینکه نگرانی را تشدید کنند. رعایت توصیه‌های ما بهترین الگوست برای اینکه جلوی این بیماری را بگیریم.
- اشاره کردید که اگر مردم در منزل دام را ذبح می‌کنند، گوشت را در یخچال نگهداری کنند. اما تعریف یخچال در واحد کشتارگاهی با منزل متفاوت است. اگر ذبح در منزل انجام و گوشت به یخچال منتقل شود، آیا آلودگی آن از بین می‌رود؟
وزن متوسط گوسفند ذبح شده در روستاها زیر ۲۰ کیلوست و این مقدار، حجم زیادی برای یخچال منازل نیست. ضمن اینکه معمولا گوشت را که در یخچال نگهداری می‌کنند از یک لفاف پلاستیکی استفاده می‌کنند. تاکید می‌کنیم که ذبح دام باید با دستکش، عینک و ماسک باشد تا از ترشح خون به سمت مخاطات دهان و چشم جلوگیری شود.
حداکثر زمانی را که منابع علمی اعلام می‌کنند، این است که گوشت ۲۴ ساعت باید در یخچال باشد، اما در محیط بیرون ویروس غیرفعال می‌شود و فکر می‌کنم که با رعایت این زنجیره سرد ویروس کاملا از بین می‌رود.
- وضعیت بیماری تب کریمه کنگو در سال‌های گذشته به چه شکل بود؟
تقریبا در ۴۰ سال اخیر این بیماری در ایران گزارش شده و ثبت علمی دارد. تب کریمه کنگو یک بیماری بومی است که با فصل گرما، با افزایش جمعیت کنه‌ّها بین دام‌ها منتقل می‌شود و شیوع گسترده‌تری پیدا می‌کند. در جمیعت دام‌های اهلی که مورد مصرف انسانی است، از طریق کنه‌ها منتقل می‌شود و مشکل خاصی از نظر تلفات در جمعیت دام‌های اهلی ایجاد نمی‌کند. چون یک تب زودگذر است، بسیاری از دامدارها متوجه آن نمی‌شوند و شاید در مراکزی مثل کشتارگاه که همکاران دامپزشک دام‌ّها را معاینه می‌کنند، متوجه بروز بیماری شوند. چراکه علائم خاص مثل سایر بیماری‌ها ندارد. تنها مشکل ما این است که این ویروس می‌تواند در خون دام از طریق کنه یا ترشح خون به زخم، منجر به بیماری شود. لذا یک بیماری بومی است که سال‌ها در کشور بوده است. این بیماری در کشور وجود دارد و البته با فصل گرما تشدید می‌شود. با توجه به شیوع بیماری در جامعه انسانی، امسال میزان شیوع کمتر بوده است.
- سال گذشته چقدر بود؟
هم‌اکنون آمار دقیق ندارم اما هر سال میزان شیوع متوسطی دارد و امسال با توجه به گزارش‌های وزارت بهداشت و مواردی که مثبت اعلام کرده، به نظر می‌رسد کمتر است. در استان تهران مورد مستندی را در ۲ سال اخیر گزارش نداشتیم.
- آیا گروه‌های ویژه‌ای برای نظارت بهداشتی دارید؟
بله. در ایام ماه مبارک رمضان ۵۰ اکیپ نظارت بهداشتی در سطح استان تهران و در مراکز عرضه اعم از مجاز و غیرمجاز پیش‌بینی کردیم.
مردم نیز باید همکاری کنند و اگر مواردی از تخلفات بهداشتی در سطح شهرستان‌های استان تهران دیدند، از طریق سامانه ۱۵۱۲ آن را اطلاع رسانی کنند. میزان آمار نظارتی ما در سال ۹۵ نزدیک به ۹۰ هزار مورد بازدید از مراکز عرضه بوده است. حجم قابل توجهی از فراورده‌های دامی غیر بهداشتی و غیر قابل مصرف توسط همین ناظرین بهداشتی ضبط شده است. بالغ بر ۸۵۰ هزار کیلوگرم فراورده غیر بهداشتی در سال ۹۵ ثبت کردیم که شامل گوشت، مرغ، تخم مرغ و ... بوده است که ۷۳۰ هزار کیلوگرم از آن معدوم شده است. تعداد پرونده‌های ارجاعی به مراجع قضایی نیز قابل توجه بوده است. بالغ‌بر ۲۱۰ مورد پلمب واحدهای غیرمجاز را در سال ۹۵ داشتیم. در سال جاری هم همین برنامه‌ها را با توان بیشتر پیگیری می‌کنیم.
- در این زمینه آماری از سال جاری دارید؟
تعداد بازدید نزدیک به ۱۵ هزار مورد بوده است. میزان ضبطی ۲ ماه ۷۳ هزار کیلوگرم و میزان معدومی ۳۱ هزار کیلوگرم بوده است. ۱۶۲ مورد پرونده ارجاعی به مراجع قضایی و ۲۲ مورد پلمب در دو ماه داشتیم.
أحسن بر دكتر برأيي نژاد كه چطور خوب اين بيماري خطرناك را كنترل كرده است افرين آقای دکتر عزیز... چرا از ظرفیت سازمان های مردم نهاد در حوزه کنترل و بهداشت استفاده نمی فرمایید؟ ...............................؛ برنانه همینه دیگه! درمان در ایران بهتر از پیشگیری است .................... 
