حکیم مهر - روزنامه اطلاعات سه شنبه 30 شهریور ماه در گزارشی با عنوان "تب کریمه کنگو چیست؟ راههای پیشگیری کدامند؟" نوشت :
74درصد از عوامل بیماریزا در بین 1709 بیماری شناخته شده در جهان، از حیوان به انسان منتقل می‌شوند و این درحالی است که ورود بی‌رویه و کنترل‌نشده دام‌های بیمار به کشور و کشتارهای غیرمجاز و غیربهداشتی، باعث شیوع و همه‌گیری این بیماری‌ها شده است. (توضیح حکیم مهر : آمار 74 درصدی مربوط به عوامل بیماریزا نیست و احتمالاً مقصود بیماریهای عفونی مشترک بوده است!)
براساس مطالعات و تحقیقات سازمان جهانی بهداشت، یکی از بیماریهای مهلک ـ که در چند سال اخیر تلفات زیادی را در سراسر جهــــان در پی داشته ـ «تب کریمه کنگو» است و متأسفانه آمار مبتلایان آن رو به افزایش است.
چندی قبل اداره بیماریهای قابل انتقال بین انسان و حیوان وزارت بهداشت اعلام کرد که تا نیمه شهریور امسال، 17 نفر به خاطر ابتلا به تب کریمه کنگو جان خود را از دست داده‌اند و 82 مورد قطعی ابتلا به این بیماری عفونی ـ که بین انسان و دام مشترک است ـ به ثبت رسیده است.
براساس این گزارش، تاکنون 57نفر از مردم استان سیستان و بلوچستان به دلیل ابتلاء به این بیماری، پرونده درمانی تشکیل داده‌اند که تاکنون 15درصد از مبتلایان بر اثر عوارض ناشی از این بیماری و خونریزی جان خود را از دست داده‌اند.
اگرچه آمار سال 1387 نشان می‌دهد که در استان پهناور جنوب شرقی کشور 95 نفر به این بیماری گرفتار شده‌اند، ولی ابتلای بیش از 60 نفر به این بیماری، ظرف چند ماهه نخست امسال، حاکی از بروز موج جدیدی از این بیماری و احتمال فراگیری آن است.
کارشناسان بهداشتی معتقدند که ورود دام از راههای قاچاق و غیرقانونی به کشــــور و فرهنگ غلط استفاده از گوشت قرمز، مهمترین عامل شیوع این بیماری است. همچنین گستردگی مرزهای شرقی کشور باعث می‌شود که فرصتی برای قاچاقچیان دام ایجاد شود تا آنان به صورت غیرقانونی، دام‌های بیمار را وارد کشور کنند.
بیماری کریمه کنگو
تب هموراژیک کریمه کنگو، بیماری خونریزیدهنده ویروسی است که نخستین بار به صورت حاد در سال‌های 1944 تا 1945 میلادی باعث ابتلای بیش از 200 نفر در منطقه کریمه، واقع در اوکراین شد.
عامل بیماری، بعدها در سال 1956 میلادی به همراه علایم مشابه در کنگو واقع در قاره آفریقا، شناسایی شد و به همین دلیل نام این بیماری ترکیبی از هر دو محل کریمه و کنگو انتخاب شد. نام دیگر این بیماری، تب خونریزیدهنده آسیای مرکزی است.
امروزه در بیشتر کشورها بخصوص کشورهای همسایه ایران، ویروس این بیماری پیدا شده است؛ کشورهای عراق، پاکستان، ترکیه، افغانستان، امارات، کشورهای عربی، قزاقستان و ازبکستان کشورهایی هستند که درباره شیوع ویروس این بیماری، گزارش‌هایی را منتشر کرده‌اند.
در ایران، برای نخستین بار در یک مطالعه‌ای روی کنه‌های جدا شده از دام‌ها در سال 1357 در خراسان مشخص شد که این کنه‌ها آلوده به ویروس بیماری مذکور هستند.
منشاء بیماری در آن زمان، ورود دام‌های آلوده از مناطق مرزی شرق کشور اعلام شد.
بیش از 100 مورد انسان مظنون به این بیماری در چند سال اخیر در استان‌های خوزستان، بوشهر، چهـــارمحال و بختیاری، سیستــــان و بلوچستـــان، آذربایجان غربی، یزد، کرمان، تهران، اصفهان و فارس شناسایی شده‌اند.
راههای انتقال
دکتر محمدرضا شیرزادی، رئیس اداره بیماریهای مشترک انسان و دام وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی درباره راههای انتقال این بیماری به انسان، گفته است: «تماس با دام آلوده، ذبح دام آلوده و گزش کنه از مهمترین راههای انتقـــال تب کریمه به انسان است. اما این بیمــــاری، در بیمارستان‌ها نیز می‌تواند از بیمار به کادر درمانی منتقل شود. بیماری به راحتی از طریق پوست منتقل می‌شود و تماس با لاشه، خون و ترشحات بدن حیوان آلوده نقش مهمی در انتقال بیماری دارد.»
او افزوده است: «حدود 20 درصد از مبتلایان به این بیماری، علایم ظاهری دارند و بقیه افراد بدون مشخصات بالینی و به صورت خفیف به این بیماری دچار می‌شوند.
نخستین مرحله در بیماری، دوره کمون است. این مرحله فاصله بین ورود عامل بیماری به بدن تا ظهور علایم اولیه بیماری است و حدود دو هفته طول می‌کشد.
مرحله دوم بروز علایم اولیه است. این علایم به طور عمده عبارت‌اند از: تب، درد عضلانی، سردرد و گاهی دل‌درد و حالت تهوع؛ مرحله بعد بیماری، خون‌ریزی‌های وسیع زیرجلدی، خونریزی از بینی، لثه و از محل تزریق سرم است و در صورتی که فرد مبتلا تحت درمان قرار نگیرد، بیماری به مرگ خواهد انجامید. البته سوابق اپیدمیولوژیک در تشخیص بیماری برای پزشک اهمیت زیادی دارد. سوابقی مانند تماس با دام، ذبح دام و سکونت در مناطق روستایی، می‌توانند زمینه بروز بیماری باشند.»
او با تاکید بر اینکه کاهش ابتلا به این بیماری نیاز به فرهنگ‌سازی دارد، معتقد است: «برخی از فرهنگ‌های سنتی در بین ما وجود دارند که خطر ابتلا به این نوع بیماری‌ها را بیشتر می‌کند. آیین‌های خاصی مانند قربانی کردن،نیاز به اصلاح دارند. دام زنده، برای این نوع آیین، باید از مکان‌هایی تهیه شوند که سلامت دام‌های آن توسط مراجع مربوط تایید شده باشد و خرید گوشت نیز باید از جایی باشد که گوشت آن از کشتارگاه‌های معتبر تهیه شده باشد.»
شیوع بیماری
دکتر سید جاوید آل داود، عضو هیات علمی دانشگاه تهران و رئیس جامعه دامپزشکی حیوانات کوچک درباره علل شیوع تب کریمه کنگو به گزارشگر ما می‌گوید: «تب کریمه کنگو، یک بیماری با منشأ ویروسی است که از طریق دام‌های آلوده به ویروس به انسان منتقل می‌شود. میزبان واسط ویروس این بیماری، جنس ماده نوعی کنه است که با گزش دام‌ها، آنها را آلوده می‌کند. این بیماری از طریق تماس مستقیم با خون و گوشت دام آلوده نیز منتقل می‌شود.»
او می‌افزاید:«دام‌هایی که مبتلا به این بیماری هستند، سالم به نظر می‌رسند و نشانه خاصی ندارند،اما بیماری را به انسان منتقل می‌کنند.
این بیماری در منطقه بومی است و در کشورهایی مانند هند،پاکستان و اروپای شرقی دیده می‌شود.
معمولاً علایم بیماری، پس از چهار روز پدیدار می‌شود که همراه با خونریزی است و این خونریزی ممکن است زیر پوست، در مدفوع، در ترشحات تنفسی و سایر نقاط بدن به وجود آید. معمولاً این بیماری در 30 درصد موارد با مرگ و میر همراه است و واکسن خاصی ندارد.
تنها راه درمان آن، درمان‌های نگهدارنده است و باید از خونریزی جلوگیری شود.»
این دامپزشک می‌گوید: «راه پیشگیری از این بیماری، نداشتن تماس با فرد آلوده به ویروس بیماری است. محل‌هایی که خون آلوده ریخته شده است باید با مواد گندزدا ضدعفونی شود.
همچنین باید مناطق آلوده به این ویروس، سمپاشی شود. البته انتقال این بیماری از کنه به انسان در نواحی شهری بسیار کم اتفاق می‌افتد و بیشتر در مناطق روستایی دیده می‌شود. معمولاً در نواحی شهری بیماری از طریق تماس مستقیم با گوشت آلوده منتقل می‌شود.»
دکتر آل‌داود می‌گوید: «مساله مهم که باعث افزایش شیوع این بیماری در کشور شده است، ورود دام‌های بدون مجوز از کشورهای همسایه است و چون دام به صورت زنده وارد می‌شود به راحتی می‌تواند ناقل بیماری باشد.
در چند سال اخیر بنا به دلایل اقتصادی، عده‌ای مجوز ورود دام به کشور را گرفته‌اند و از کشورهایی مانند ارمنستان، قرقیزستان و پاکستان دام‌های آلوده را وارد کشور می‌کنند و این در حالی است که هیچ کدام از کشورهای شمالی ما، کنترل بهداشتی مناسبی روی دام‌ها ندارند و بیشتر دام‌هایشان آلوده به بیماری هستند و چون دام‌ها، علایم بیماری ندارند، خریداران فکر می‌کنند که سالم هستند و با خرید دام‌ها آنان را به کشور وارد می‌کنند.»
او درباره نظارت سازمان دامپزشکی بر بیماریهای مشترک بین انسان و دام، می گوید: «کنترل بیماریهای مشترک بین انسان و دام به عهده دامپزشکی نیست و متولی آن وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است در حالی که باید سازمان دامپزشکی متولی این کار باشد، زیرا یک پزشک نمی‌تواند، دام را معاینه کند و از بیماریهای دام اطلاعات کافی ندارد و همین مساله باعث شده است که بیماریهای مشترک بین دام و انسان شیوع یابد. البته شاید دلیل این مساله تعداد فارغ‌التحصیــــلان بیکار پزشکی باشد، ولی آنچــــه مهم است این که مــــردم نبــــاید بیمار شوند.»
او می‌افزاید: «علاوه بر بیماری تب کریمه کنگو، بیماری آنفلوانزای مرغی هم دوباره در کشور شایع شده است که به خاطر ورود مرغ از کشور ترکیه است. ترکیه، سال گذشته در زمره آلوده‌ترین کشورها به آنفلوانزای مرغی بود.»
دکتر آل‌داود می‌گوید: «متاسفانه مردم در پیشگیری از بیماری تب کریمه کنگو، کار خاصی نمی‌توانند انجام دهند. باید هنگام خرد کردن گوشت از دستکش و ماسک استفاده کرده و نکات بهداشتی را رعایت کنند و در صورتی که فردی را با علایم تب و خونریزی مشاهده کردند، سریعاً او را به مراکز بهداشتی معرفی کنند تا قرنطینه شود و بیماری شایع نشود. گوشت یخ زده و پخته شده، فاقد ویروس این بیماری است، از این رو برای پیشگیری از بیماری مذکور، مسئولان باید کشتارگاه‌های مرزی ایجاد کنند و دام‌ها در آنجا ذبح و گوشتشان با یخچال به کشور حمل شود تا در صورت آلودگی، مردم در امان باشند.»
او می‌گوید: «در حال حاضر عده‌ای سودجو، آنقدر از ارمنستان گوسفند خریداری کرده‌اند که قیمت گوشت در آن کشور 3 برابر شده است و مشخص نیست که دام‌ها سالم هستند یا آلوده. نبود نظارت سازمان دامپزشکی باعث شیوع این بیماری در کشور شده است.»
پیشگیری از بیماری
دکتر علی مقدم، دامپزشک درباره راههای پیشگیری از ابتلا به بیماری تب‌کریمه کنگو به گزارشگر ما می‌گوید: «قاچاق دام زنده و جابجایی غیرمجاز دام، عامل اصلی شیوع بیماری تب کریمه کنگوست.
این در حالی است که قاچاق دام‌هایی که دور از چشم ماموران دامپزشکی، از طریق قاچاقچیان به کشور منتقــــل می‌شــــوند، عامل اصـــلی شیوع بیماری است.»
او می‌افزاید: «ورود دام زنده با تدابیر قرنطینه‌ای انجام می‌شود و هیچ دامی بدون تأیید سلامت وارد کشور نمی‌شود. این بیماری از جمله بیماری‌هایی است که عموماً در محیط‌های کاری و به خصوص کشتارگاه‌ها مشاهده می‌شود. از این رو، مردم باید از کشتن دام در محیط خارج از کشتارگاه و در کوچه و خیابان خودداری کنند، زیرا با این کار، آلودگی‌های محیطی به راحتی به گوشت منتقل شده و به واسطه خون، امعاء و احشاء، مدفوع و پوست دام ـ که می‌تواند حاوی انواع میکروب‌ها، ویروس‌ها و انگل‌ها باشد ـ محیط زندگی به شدت آلوده شده و بهداشت عمومی را به خطر می‌اندازد.»
او با اشاره به این که تعداد زیادی از بیماری‌ها جزو بیماریهای مشترک بین انسان و دام هستند، می‌گوید: «یکی از بیماری‌هایی که در چند سال اخیر به علت کشتارهای غیرمجاز در کشور مساله‌ساز شده، بیماری تب کنگو کریمه است.
خون دام آلوده از طریق تماس به افرادی که در ذبح گوسفند دخالت دارند یا افرادی که قصد خرید گوشت را دارند و به آن دست می‌زنند، منتقل می‌شود. همچنین مصرف گوشت دام آلوده در صورتی که بازرسی نشده باشد، بیماریهای خطرناک و کشنده‌ای ایجاد می‌کند.»
او در پاسخ به این پرسش «افرادی که اقدام به ذبح دام می‌کنند باید چه شرایطی داشته باشند»، می‌گوید: «قصابی‌هایی که اقدام به ذبح دام می‌کنند باید کارت بهداشتی داشته باشند؛ لباس و کفش یا چکمه مناسب برای ذبح دام بپوشند؛ روپوش پلاستیکی قابل شستشو به تن کنند؛ هنگام کار حتماً از دستکش بلند و مقاوم استفاده کنند. همچنین حضور یک دامپزشک هنگام خرید و ذبح دام به بهداشت و سلامت مردم کمک می‌کند.»
او می‌افزاید: «از نظر بهداشتی و کیفیت غذایی، بهتر است که گوشت پس از ذبح 24 ساعت در یخچال نگهداری شود تا PH آن اسیدی شود و عوامل بیماری‌زای احتمالی در آن تا حد زیادی از بین برود. پس از آن شستن با آب کافی است، زیرا آنچه مهم است، پخت کامل گوشت و از بین رفتن عوامل بیماری‌زاست.
خبر مرتبط :
