با ادامه روند فعلی، قطعاً صنعت طیور ما تعطیل می‌شود/ اگر تغییر تاکتیک ندهیم، ‌سال آینده امواج بیماری سخت‌تر خواهد بود

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: با ادامه سیاست‌های کنونی مبارزه با ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان، امکان مهار و مدیریت این بیماری وجود ندارد و وضعیت طغیان‌های بیماری در سال آینده بسیار نگران کننده‌تر از امسال خواهد بود. این را معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور به حکیم مهر می‌گوید. «دکتر علی‌صفر ماکنعلی» البته برنامه سه ساله‌ای تحت عنوان "استفاده از واکسیناسیون هدفمند علیه آنفلوانزای فوق حاد پرندگان" دارد که در ادامه به تشریح آن می‌پردازد:

حکیم مهر:‌ آقای دکتر، جزئیات برنامه سه ساله‌ای که از آن سخن گفته بودید، چیست؟

برنامه‌ای که ما نهایی کردیم، با استفاده از مصادیق بین‌المللی و با مشورت شبکه متخصصین بین‌المللی آنفلوانزا بوده و در ایران دارای ۴ نسخه متفاوت است؛ نسخه اول شامل استان‌های گلستان، گیلان و مازندران، نسخه دوم استان‌‌های آذرباجان شرقی، قزوین، ‌البرز، تهران، قم، مرکزی، نسخه سوم مابقی کشور و نسخه چهارم شامل نسخه‌ای است که به صورت مشترک با حیات وحش انجام خواهد گرفت.

نسخه‌ اول ما بر اساس یک سیستم سویلانس غیرفعال تشدیدی بر مبنای معیارهای کنترلی است که بتواند پاسخ‌گوی شناسایی کانون‌های فعال در استان‌‌های مازندران، گیلان و گلستان باشد.

حکیم مهر: چه شد که به فکر طراحی این برنامه افتادید؟

روش‌های پیشین ما در شناسایی و مختومه کردن کانون‌‌های آنفلوانزا در استان‌‌های گیلان، مازندران و گلستان موفق نبوده است و در بعضی از استان‌ها، بیش از ۱۰ درصد روستاهای ما کانون فعال دارد، لذا نیاز بود که برنامه جدیدی ارائه شود. با ادامه این روند امکان مهار و مدیریت بیماری وجود ندارد و وضعیت طغیان‌های بیماری در سال آینده بسیار نگران کننده‌تر از امسال خواهد بود، لذا نبایستی دست روی دست گذاشت.

حکیم مهر: محورهای اصلی این نسخه‌های چهارگانه چیست؟

مکانیسمی که در برنامه اول داریم، تحت عنوان مکانیسم سرویلانس (مراقبت) غیر فعال تشدیدی است که طی آن از مردم می‌خواهیم اگر تلفاتی داشتند، به ما گزارش دهند و ما ورود پیدا می‌کنیم. از آنجا که بحث معدوم‌سازی‌های گذشته جوابگو نیست، در این برنامه مرغداری‌های تخم مادر گوشتی و تخم‌گذار آنجا را هم واکسینه خواهیم کرد.

محور نسخه دوم ما واکسیناسیون هدفمند پیشگیرانه در استان‌های متراکم است. یعنی در یک زمان خاص، از واکسنی که یا نوترکیب است و کمیته تخصصی در مورد آن تصمیم می‌گیرد یا واکسن‌ کشته H5N2 است و به مدت دوازده ماه پروتکشن می‌دهد، استفاده می‌شود. ما در این واحدها چیزی به نام مراقبت پس از واکسیناسیون داریم که اگر ویروس وارد فارم شد، شناسایی و فارم‌های آلوده را معدوم کنیم. این واکسیناسیون با توجه به تجربه‌ کشور چین که ۲۰ درصد مرغ دنیا را دارد، یا تجربه‌ کشورهای اندونزی و‌ ویتنامی که ۹۳ مورد انسانی داشت و در بعضی از قسمت‌ها این کار را انجام داد و موارد انسانی خود را به صفر رسانید، صورت می‌گیرد.

در نسخه سوم و مابقی استان‌های کشور، مکانیزم تابع یک سیستم سرویلانس غیر فعال صد در صدی است و ما دیگر سیستم فعال در آنها نخواهیم داشت و سیستم سرویلانس ما غیر فعال صد در صدی خواهد بود.

نسخه چهارم برنامه ما در قسمت‌هایی تحت عنوان Important Bird Area  خواهد بود و سرویلانس هماهنگ با محیط زیست خواهیم داشت.

حکیم مهر: قبلا اشاره نموده بودید که این ۴ محور، تعدادی مقوله هم خواهند داشت. مقوله‌ها کدامند؟

مقوله نخست اپیدمی سرویلانس، مقوله دوم معیارهای کنترلی و مقوله سوم بحث سیستم‌های تشخیص است که در این سیستم‌های تشخیص بحث "ژن مپینگ" را خواهیم داشت. ما سیستم تشخیص خود را ارتقا خواهیم داد و آن را با همکاری پادوای ایتالیا از یک مرکز به ۱۵ مرکز هدایت خواهیم کرد تا بحث سکوانسینگ و ژن مپینگ ویروس‌‌ها را شناسایی کنیم.

آنچه بسیار مهم است این است که ما در برنامه‌های کنترلی قبلی، مکانیسمی به نام مختومه کردن کانون‌‌ها نداشتیم؛ یعنی به جایی که تشخیص می‌دادیم یا گزارش می‌گرفتیم که آلوده است، مراجعه و معدوم سازی می‌کردیم که به آن اکستینشن می‌گویند. اما دیگر به دنبال رد ویروس و اینکه از کجا آمده و قبل از اینکه معدوم‌سازی کنیم به کجا رفته، نبودیم. لذا در سال آینده مختومه کردن کانون‌ها در اولویت کاری ماست.

در واقع با واکسیناسیون کردن مناطق، به دلیل اینکه واکسن به مدت ۱۲ ماه از مرغ تخم‌گذار ما محافظت خواهد کرد، ما فرصت و انرژی خواهیم داشت که در قسمت‌های مختلف کانون‌های فعال را شناسایی و مختومه کنیم.

حکیم مهر:‌ برخی منتقدان، برنامه سه ساله شما را کمی بلند پروازانه و غیر عملی توصیف می‌کنند.

این یک تصمیم شتاب‌زده و سریع نبوده و تجربه دوازده سال دنیاست. چین با ۲۰ درصد مرغ دنیا، کشور اندونزی که دومین صنعت طیور دنیا را دارد و هنگ کنگ با اکوسیستم خاص خود، مکزیک، ایتالیا و خلاصه ۱۷ کشور عضو اتحادیه اروپا برنامه مصوب واکسیناسیون دارند. در برنامه سال ۸۶ سازمان دامپزشکی کشور که بنده اسناد آن را برای ترجمه ارائه کردم و امروز به شکل کتاب شده است، قسمتی به نام واکسیناسیون وجود دارد.

اما در روند کار، ما نیاز داریم که برنامه را تغییر دهیم. این یک واقعیت است که ویروس در کشور ما بومی شده است. از نظر تخصصی اگر بیماری در یک تواتر زمانی خاص قابل انتظار باشد، به آن بومی می‌گویند. ما باید بپذیریم که آنفلوانزا در کشور ما بومی شده است. طی این ۳ سال ما اگزید استراتژي داریم و از ۷ استانی که قصد تزریق واکسن داریم، با ۲ استان به شکل پایلوت آغاز خواهیم کرد.

حکیم مهر:‌ استان‌های پایلوت چه استان‌هایی هستند؟

هنوز مشخص نشده، اما قطعا یکی از آنها قزوین خواهد بود. ما برنامه خود را با مشورت، اطلاع و هماهنگی با شبکه بین‌المللی متخصصان آنفلوانزای OIE و FAO طراحی کردیم. این برنامه اختصاصی شخص بنده نیست. من چون در آن شبکه عضویت و تجربه جهانی داشتم و هماهنگ کننده سازمان ملل برای کنترل بیماری بودم، شناخت کاملی نسبت به این استراتژی دارم. لذا معتقدم که نه تنها بلند پروازانه نیست بلکه ما در اجرای آن خیلی هم تعلل می‌کنیم. ما باید این برنامه را دو سال پیش شروع می‌کردیم.

حکیم مهر: بودجه‌های مورد نیاز برای اجرای این برنامه پیش‌بینی شده است؟

این برنامه اصلا هزینه‌ای برای ما ندارد، چون هزینه واکسن در حد یک تخم مرغ است و بخش خصوصی قرار است هزینه آن را بدهد. ما واکسیناسیون را اجباری نخواهیم کرد و فارم‌هایی را که دارای حداقل موازین امنیت زیستی باشند، واکسینه خواهیم کرد. واکسیناسیون باید براساس تقاضای مرغدار باشد و ما به هیچ وجه در این زمینه اجبار نخواهیم کرد.

این برنامه یک واکسیناسیون کلاسیک در ۷ استان است و ما متخصصین متعددی از استان‌های خوزستان،‌ چهار محال و بختیاری، آذربایجان شرقی و حتی تشکل‌هایی که اعلام کرده‌اند که دیگر توان ادامه ندارند و این روش‌ها جواب نمی‌دهد، داریم. همچنین هر کس روش جایگزین دارد، می‌پذیریم.

روش‌‌های کنونی به هیچ وجه پاسخ‌گو نیست و اگر ما تغییر تاکتیک ندهیم، ‌سال آینده امواج سخت‌تر خواهد بود. امواج امسال از مهر ماه شروع شد، در حالی که سال گذشته از آبان ماه بود. شک نکنید سال آینده از مرداد شروع خواهد شد.

همین الان اگر در قزوین طیور را جوجه‌ریزی کنید، ‌یقینا درگیر می‌شوند. پس ما چاره‌ای نداریم جز اینکه یا این برنامه را اجرا کنیم یا تعطیل کنیم و به ویروس اجازه انتشار دهیم و سپس آبروریزی ملی و منطقه‌ای رخ دهد. اینکه به ویروس آزادانه اجازه چرخش دادیم، ممکن است در حین چرخش دچار شیفت‌هایی شود که بعد مجامع بین‌المللی به شدت ما را تحت فشار قرار دهند و بگویند ایران تهدید علیه بهداشت دنیاست. یکی از نگرانی ‌های ما این است.

نگرانی دوم ما این است که با این روند قطعا صنعت طیور ما تعطیل می‌شود. نگرانی سوم این است که بر اساس تجربه سایر کشورها مرغداران واکسن را به شکل قاچاق وارد می‌کنند که بحران‌های اجتماعی به دنبال دارد. ما باید بپذیریم عملکرد بنده و امثالهم می‌تواند باعث شود که عده‌ای به خیابان‌ها بریزند. ما باید مراقب امنیت اجتماعی، ‌مراقب امنیت غذایی و تبعات اجتماعی حاصل از تعطیلی مرغداری‌ها باشیم. خیلی از کارگران مرغداری‌هایی که در قزوین تعطیل شدند، به عنوان جنایتکار در زندان هستند. آیا باید دست روی دست بگذاریم و کاری نکنیم؟ هر کس راهکار جدید دارد ما خوشحال می‌شویم که استفاده کنیم. الان با این شرایط هیچ تضمینی برای هیچ مرغدار تخم‌گذار نداریم که بگوییم بدون نگرانی جوجه‌ریزی کنیم.

برنامه ما بلند پروازانه نبوده و بلکه کاملا حرفه‌ای و تخصصی و با هماهنگی مجامع بین‌المللی است. ما دارای یک استراتژی خروج سه ساله هستیم و هیچ هزینه‌ای را هم از نظر مالی بر صنعت طیور تحمیل نمی‌کنیم. هزینه یک واکسن ممکن است به اندازه یک تخم مرغ باشد. انتخاب واکسن و انتخاب کمپانی را کمیته‌ای در معاونت تشخیص و درمان به عهده خواهد داشت.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.