در نشست تخصصی مقاومت میکروبی و بهداشت عمومی در دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران چه گذشت؟ (+تصاویر)

حکیم مهر: نشست تخصصی مقاومت میکروبی و بهداشت عمومی در روز دوشنبه 14 اسفندماه در سالن شورای دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران برگزار شد.

به گزارش حکیم مهر، با توجه به اهمیت بالای موضوع مقاومت میکروبی و تاثیر مستقیم آن بر بهداشت عمومی، سازمان جهانی بهداشت  (WHO) سالانه هفته ای را تحت عنوان «هفته جهانی آگاهی در مورد آنتی بیوتیک» در نظر گرفته است. اهمیت موضوع زمانی روشن می شود که بدانیم  این سازمان مقاومت میکروبی را به عنوان بزرگترین تهدید سلامت جهانی و امنیت غذایی قرن 21 معرفی کرده است. بنا بر گزارشات مرکز ملی تجویز منطقی آنتی‌بیوتیک‌ها، در ایران ما شاهد تجویز بیش از اندازه داروها هستم و متاسفانه علی رغم زحمات سازمان های مربوطه، مصرف آنتی‌بیوتیک در کشور تقریباً برابر با کل مصرف اروپا می باشد، بطوری که گفته می شود مصرف آنتی‌بیوتیک در ایران ۱۶ برابر استاندارد جهانی است.

برخی پژوهشگران بر این باورند که گسترش مقاومت میکروبی به آنتی بیوتیک ها نه تنها از تجویز و استفاده غیرضروری این ترکیبات در انسان بلکه از مصرف گسترده داروهای ضدمیکروبی در دامپزشکی که موجب انتقال این گونه از باکتریهای بیماری زا از دام به عامل های بیماری زا انسانی بوده، حاصل می شود .

تفاوت عمده بین مقاومت میکروبی به داروهای ضدمیکروبی در انسان ودام، در این نکته نهفته است که مقاومت میکروبی در انسان، فرد را تحت تاثیر قرار داده، در حالی که مقاومت میکروبی در دام به دلیل مصرف فرآورده های خام دامی توسط انسان، جمعیت کثیری را از طریق انتقال، هم در معرض باکتری های مقاوم قرارداده و هم ترکیبات آنتی بیوتیکی که برای درمان بیماریهای عفونی برای دام تجویز می شوند، باعث انباشتگی دارو و باقی مانده های دارویی در فرآورده های خام دامی می شوند.

از این رو دفتر جهاد دانشگاهی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران با رویکرد افزایش میزان آگاهی عمومی نشستی را تحت عنوان مقاومت میکروبی و بهداشت عمومی برگزار کرد. در این نشست علاوه بر بررسی معضلات و مشکلات موجود به ارائه راهکارها و همچنین نقش سازمان های مرتبط با این موضوع مانند سازمان دامپزشکی کشور و همچنین سازمان غذا داروی کشور پرداخته شد.

در این نشست، «دکتر سید مصطفی عزیزیان» به عنوان کارشناس سازمان دامپزشکی، «دکتر فاطمه سلیمانی» به عنوان دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی سازمان غذا  دارو و «دکتر علی رسولی» و «دکتر جلیل مهرزاد» به عنوان اساتید دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران سخنرانی کردند. علاوه بر سخنرانان فوق می توان به حضور افرادی مانند دکتر عرب، دکتر باهنر، دکتر اکبرین، دکتر مشکات، دکتر اختیارزاده و دکتر طلاکش به عنوان مهمان این جلسه  اشاره کرد.

اولین سخنران این نشست، «دکتر فاطمه سلیمانی» دبیر کمیته تجویز و مصرف منطقی سازمان غذا و دارو کشور بود.

وی بحث مقاومت آنتی بیوتیکی را موضوعی فراگیر معرفی نموده و از مصرف بیش از حد آنتی بیوتیک در کلینیک های انسانی در سطح کشور اظهار تاسف کرد.

بنابر گفته وی، در حال حاضر در بیش از 50 درصد نسخه های سرپایی یک آنتی بیوتیک وجود داشته و شاهد تجویز نسل سوم آنتی بیوتیکها در مراکز درمانی کشور هستیم، حال آنکه در سالهای قبل اینطور نبود و این زنگ خطر را برای ما به صدا در می آورد.

طبق گفته های دکتر سلیمانی، میزان مرگ و میر ناشی از مقاومت میکروبی از مجموع مرگ و میر ناشی از بیماریهای سرطانی در سطح جهان بیشتر می باشد، حال آنکه این موضوع بجای اینکه بیشتر جدی گرفته شود به مسائلی مانند سرطان و نحوه درمان آن پرداخته شده است.

وی دلایل مختلفی را برای ایجاد این معضل در کشور برشمرد که از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. عدم ثبات و ضعف در سیاست گذاری و همچنین تغییر زود به زود متولیان و مدیران مربوطه که این خود باعث گسستگی در امر قانون گذاری و اجرا گردیده است، بطوری که مسئولان جدید به دنبال کارهای جدید می باشند، حال آنکه بعضی موضوعات مانند مقاومت آنتی بیوتیکی با اینکه جدید نیستند ولی از ارزش آنها کم نمی شود.

 2. عدم فرهنگ سازی در سطح جامعه برای جلوگیری از استفاده خودسرانه آنتی بیوتیک

 3. سینوسی بودن اقدامات در سطح کلان به طوری که در یک دوره حمایت و در دوره دیگر ترد شده است.

 4. عدم آموزش کافی

 5. عدم وجود قانون و بودجه اختصاصی برای این موضوع

وی همچنین یکی دیگر از دلایل اصلی فروش بدون نسخه داروخانه ها را با توجه به هزینه های هنگفت آنها جنبه اقتصادی آن برشمرد.

دکتر سلیمانی در بخشی دیگر از سخنان خود در مورد فعالیت 15 ساله سازمان خود در جهت کاهش میزان مصرف آنتی بیوتیک در کشور صحبت کرد، حال آنکه این میزان را بالاتر از میانگین جهانی اعلام کرد.

وی گفت میزان مصرف آنتی بیوتیک در ایران بی رویه نیست بلکه غیر منطقی است و میانگین مصرف آن را تقریبا برابر با کشورهای منطقه دانست.

دکتر سلیمانی خاطر نشان کرد: اینکه گفته می شود ایران دومین کشور مصرف کننده آنتی بیوتیک در آسیا است اصلا صحت ندارد.

وی همچنین از فعالیت های مفیدی که  نتایج آنها می تواند باعث کاهش مصرف آنتی بیوتیک در سطح جامعه شود به مواردی اشاره کرد:

- سیاست های همه جانبه که توسط تمام بخش های ذیربط اجرا شود

 - پایش و نظارت بر روی نسخه

 - آگاهی رسانی

 - فرهنگ سازی از طریق صدا و سیما

 - آموزش از دوره ابتدایی تا دانشگاهی

دومین سخنران این نشست، «دکتر علی رسولی» استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران بودند.

وی ضمن ارائه طرح های تحقیقاتی انجام شده در طی این سالها با توجه به داده های کم در این زمینه بر ضرورت انجام تحقیقات جدید تاکید داشت.

دکتر رسولی همچنین از فاصله بین سازمانها و مراکز آموزشی گلایه کرد.

وی مهمترین مسئله را جهت جلوگیری از این معضل آموزش بیان کرد.

سومین سخنران این نشست، «دکتر جلیل مهرزاد» استاد دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران بودند.

وی بحث مقاومت آنتی بیوتیکی را از جنبه ایمنی شناسی مورد بررسی قرار داده و نتایج مقالات داخلی و خارجی انجام شده را ارائه دادند.

بنابر گفته وی، فاکتورهای مختلف مدیریتی، محیطی و تغذیه ای بر میزان سطح ایمنی بدن حیوانات نقش تاثیرگذاری داردد و ما با فراهم کردن محیطی مناسب و بدون استرس برای حیوان می توانیم از مصرف آنتی بیوتیک و بدنبال آن مقاومت آنتی بیوتیکی جلوگیری کنیم.

چهارمین سخنران این نشست، «دکتر سید مصطفی عزیزیان» کارشناس سازمان دامپزشکی کشور بودند.

وی بیان نمود: در تحقیقاتی بر روی باکتریهای موجود در غارهایی بکر با قدمت 4 میلیون سال متوجه شدند که این باکتری ها به 14 آنتی بیوتیک مقاوم هستند و این نشان می دهد بعضی باکتری ها ذاتا به آنتی بیوتیک مقاومت دارند.

وی گفت: یکی از کارهایی که آنتی بیوتیک انحام میدهد این است که جمعیت باکتری حساس را از بین می برد حال آنکه باکتری مقاوم هنوز وجود دارد و نقشش پررنگ تر می شود.

دکتر عزیزیان بیان کرد: 50 درصد تولید کل آنتی بیوتیک جهان در دامپزشکی مصرف می شود.

وی مقاومت باکتری ها نسبت به آنتی بیوتیک ها را به دو دسته ذاتی و اکتسابی تقسیم کرد که انسان بصورت مستقیم و غیر مستقیم در بروز مقاومت اکتسابی نقش بسزایی ایفا می کنند.

دکتر عزیزیان گفت: طی یک بررسی غیر رسمی بر روی نتایج کشت آنتی بیوگرام در آزمایشگاه های کشور معلوم شد تتراسایکلین، فلموکوئین و فلورکینولون ها به ترتیب بیشترین مقاومت آنتی بیوتیکی را نشان داده اند.

وی همچنین بیان کرد: متاسفانه در عین حال که طرح پایش ملی مقاومت میکروبی سالهای گذشته در سازمان تایید شده است ولی هنوز به سرانجام نرسیده است.

دکتر عزیزیان در آخر ضمن جمع بندی جلسه به ارائه پیشنهادات و نتایج نهایی جلسه جهت جلوگیری از این معضل پرداخت که از این میان می توان به موارد زیر اشاره کرد.

راهکارهای ارائه شده:

- ایجاد سیستم پایش مقاومت های میکروبی به آنتی بیوتیک ها از طریق درمانگاهی و آزمایشگاهی

 - استفاده از ترکیبات بیولوژیک مانند پربیوتیک و پروبیوتیک به منظور کنترل جمعیت باکتریهای پاتوژن

- توسعه استفاده از واکسن ها به منظور کنترل بیماریها به جای استفاده از آنتی بیوتیک برای درمان

- محدود کردن استفاده پیشگیرانه آنتی بیوتیک ها در جیره غذایی دامها.

- عرضه آنتی بیوتیک های جدید و جایگزین آنتی بیوتیک های قدیمی.

- جلوگیری از عرضه بدون نسخه آنتی بیوتیک ها به دامداران و مرغداران

- آموزش دامداران در ارتباط با مخاطرات استفاده بی رویه از آنتی بیوتیک ها.

- بهره گیری از آزمونهای آزمایشگاهی جدید به منظور افزایش دقت در شناسایی مقاومت میکروبی.

- بهره گیری از تجربیات سازمان بهداشت جهانی در همکاری با سازمان های بین المللی مربوطه در خصوص ایجاد سامانه ای به منظور شناسایی و رده بندی داروهای ضدمیکربی توصیه شده و کاربردشان برای ایجاد داده های قابل مقایسه.

- تحقیقات پایه ای در خصوص توسعه آنتی بیوتیک ها، واکسن ها و ایجاد معیارهای جدید پیشگیرانه از بیماری.

- محدود کردن استفاده از آنتی بیوتیک هایی که به عنوان محرک رشد  در دامپروری استفاده شده و در پزشکی این آنتی بیوتیک ها مورد مصرف قرار می گیرند، یا آنتی بیوتیک هایی که مقاومت متقاطع را ایجاد می کنند.

- هدایت تحقیقات به سوی ارتقاء دهنده های رشد غیرمیکروبی.