یوز ایرانی بی‎آزار است + عکس

حکیم مهر - بسیاری از محیط بانان و مدیران زیستگاههای دهگانه یوز بر این باورند یوزپلنگ ایرانی حیوانی بی خطر است و به دام و انسان حمله نمی کند.

محیط بانان که بیشترین نزدیکی را به یوز، زیستگاه ها و مردم دارند بر این باورند که مردم با آگاهی رسانی و انتشار اطلاعات متوجه می شوند که گونه ای مانند یوزپلنگ نه تنها خطرناک نیست و به دام و انسان حمله نمی کنند بلکه گونه ای ارزشمند و دارای ارزشهای حفاظتی است.

پروژه بین المللی حفاظت از یوزپلنگ آسیایی به همین مناسبت بیست و یکمین کارگاه آموزشی تحلیلی خود را برای اولین بار با حضور مدیران و محیط بانان تمامی زیستگاههای ده گانه یوز در عباس آباد نائین برگزار کرد تا مدیران زیستگاههای یوز در کنار هم بنشینند.
رئیس اداره محیط زیست شهرستان راور در استان کرمان که پناهگاه حیات وحش راور به عنوان یکی از زیستگاههای یوز را مدیریت می کند از اطلاعات و مشکلات پروژه در راور کرمان سخن می گوید و معتقد است: منطقه تحت مدیریتش وسیع و نیروهایش کم است. به دلیل قرار گرفتن در فلات مرکزی تنوع زیستی فوق العاده ای در منطقه وجود دارد و گونه های گیاهی و جانوری استان در راور زیاد است.

مسعود سعید می گوید که اداره محیط زیست راور از سال 83 با دو نفر پرسنل شروع به فعالیت کرده است. او از تلفات یوز بر اثر حوادث رانندگی در این منطقه خبر می دهد و می گوید: کارش با تلفات یوز بر اثر تصادفات رانندگی آغاز شد و این خود آغاز نوعی مدیریت در پروژه یوز محسوب می شود.
 در اظهارات او می توان به تاریخ 8 آبان 87 به عنوان روز مرگ یک قلاده یوز در 25 کیلومتری راور اشاره کرد و همچنین در روز 16 اسفند همان سال لاشه دو قلاده یوز دیگر در منطقه در بند راور در منطقه معدن فلوری بعد از سه روز پیدا شدند.

با این حال مدیران ارشد حیات وحش و دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست 70 درصد تلفات حیات وحش ایران را ناشی از برخورد خوردها و تصادفات جاده ای می دانند. حادثه ای که بیش از آنکه نگران کننده باشد، هشدار دهنده است که با کنترل صحیح تر راهها و مدیریت استاندارد زیستگاهها می توان از مرگ هفتاد درصد تلفات حیات وحش جلوگیری کرد.

سعید می گوید: این مسائل مدیریتش بر زیستگاه یوز در کرمان را تحت تاثیر قرار داده است. وی تاکید می کند که آثار ضرب و جرح بر بدن یوزها دیده نشد ولی آنها را شبانه منتقل کردند و به دلیل متعفن شدن برای سم شناسی به آزمایشگاه فرستاده شدند که مشخص شد بر اثر سم موش کش کشته شده اند.
سعید اضافه می کند: نقشه حفاظت از یوز در سال 87 تهیه شد و منطقه راور کرمان به منطقه دیدبانی یوز پیوست و محیط بانان آموزش دیدند تا توانایی شناسایی آنها در منطقه افزایش یابد. همچنین ساخت پاسگاه دربند در دستور کار قرار گرفت و در نهایت فرهنگسازی و ذهنیت سازی در مردم محلی راهکار مناسبی به نظر رسید.
وی از گزارشهای مردمی خبر داد و افزود: اویل سال 88 گزارشهای مردمی حاکی از مشاهده یوز در منطقه بود که بسیاری از آنها واقعی و تعدادی از گزارشها اشتباه عنوان شده اند. خودم در 26 آبان 88 دو قلاده یوز را از نزدیک مشاهده کردم ولی موفق به عکاسی از آنها نشدم.
مسعود سعید مدیر زیستگاه منطقه دربند راور در کرمان تعداد یوزهای ثبت شده در زیستگاه را عنوان نمی کند اما می گوید: در مناطق نا امن ساربانها، گزارشهایی از وجود یوز دادند که این گزارشها بررسی شده و صحت آنها با مشادات علمی اثبات شد.
او از دستگیری شکارچیان طعمه های یوز خبر می دهد که متخلفین در 6 مورد در سال 89 اقدام به شکار کرده اند و به مدیر ملی پروژه یوز قول می دهد با تکمیل امکانات مانند دوربین های تله ای و همکاری تشکلهای غیر دولتی بومی امسال از یوزپلنگ راور عکاسی می کند.

محیط بان موسوی مدیر زیستگاه دره انجیر به عنوان پناهگاه حیات وحش دومین نفری است که از زیستگاه دره انجیز در یزد سخن می گوید:" این پناهگاه وسعتی معادل 175 هزار و 300 هکتار و 2 پاسگاه محیط بانی دارد. دو دستگاه موتور و تراکتور در اختیار داریم و چهار نفر نیرو. از سال 81 این منطقه پناه گاه حیات وحش اعلام شده از شکار در منطقه ممنوع است."

وی اضافه می کند: "10 هزار کیلومتر گشت خودرویی در یکسال و ماهیانه پنج هزار هکتار هم گشت موتوری انجام می دهد ولی مناطق آزاد در جوار پناهگاه حیات وحش دره انجیری زیاد است و به دلیل اینکه مناطق آزاد با منطقه در ارتباط است مشکلاتی نیز بوجود می آید.

وی تاکید دارد که نیرو به اندازه کافی در اختیار ندارد و نیاز به فرهنگسازی بیشتر برای مردم هست چرا که ذهنیت عمومی مردم به منطقه و حیات گونه های مانند یوز جلب شده و گزارشهای مردمی از مشاهده یوز ما را دلگرم می کند. مردم به ما و ما به آنها اعتماد کامل داریم.
موسوی از تجهیز امکانات مانند آبشخور و لوله کشی برای آب خبر داد و افزود: کل منطقه را دست گرفته ایم. دامهای اهلی غیر مجاز از منطقه تحت مدیریت خارج کردیم که شامل سه گروه دام می شد و کار حفاظت را جلو می بریم. در سال 89 با خشکسالی مواجه شدیم که با بودجه 15 میلیونی سه آب انبار در منطقه ساخته شد.
مدیری پروژه دره انجیر معتقد است؛ مزیت آب انبارها بسیار زیاد است و نوعی ذخیره گاه محسوب می شوند ولی گاهی  آبرسانی با تانکر برای مقابله با خشکسالی و بهسازی چشمه ها هم در دستور کار بوده است. همچنین دوازده تن علوفه در منطقه خالی شده است.

محمودی محیط بانی است که مسئولیت زیستگاه کالمند بهادران در یزد را بر عهده دارد. او توضیح می دهد که در سال 55 این منطقه شکار ممنوع اعلام شد و در سال 70 ارتقا یافت و حفاظت شده اعلام شد. 299 هزار هکتار وسعت دارد و کار تکثیر و پرورش گور ایرانی در آن نیز انجام شده است و حالا از سه راس گور به 30 راس رسیده اند.
وی تاکید می کند: متخلفین 13 پرونده در سال 88 داشته اند که در سال 89 به 23 پرونده تخلف افزایش یافته است. اقدامات عمرانی مانند ساخت آب انبار انجام شده و چهار آب انبار به 27 آب انبار در سال 88 رسید.
او از بیشترین تلفات یوز در جاده کرمان یزد خبر می دهد و می گوید: در مجموع 5 یوز در جاده کرمان یزد کشته شده که بعد ازاین اعلام خطر کار فرهنگسازی با نصب تابلو برای راننده ها آغاز شد و با مشاهده رد پای یوزپلنگ و پلنگ در منطقه  و همچنین شناسایی رد پای گرگ و کفتار و مشاهده هوبره و زاغ بور که پرنده شاخص منطقه است کیفیت تنوع زیستی منطقه مورد توجه قرار گرفت.

محیط بان محمودی فرهنگسازی بین مردم را بسیار با اهمیت دانست و گفت: کار فرهنگی و آموزشی برای شناسایی یوز به مردم بسیار حیاتی است.

همچنین مدیر پروژه بین المللی یوز آسیایی در باره منطقه کالمند بهادران گفت: بیشترین جمعیت آهو به عنوان طعمه یوز در این منطقه بوده اما آهوها به دلایل متعدد در این منطقه کم شده اند و باید دنبال دلیل این مشکل بود چرا که خشکسالی دلیلی برای کاهش جمعیت حیات وحش محسوب نمی شود.

علیرضا جورابچیان تاکید کرد: کشورما به وضعیت خشکسالی عادت دارد و اقدامات برای علوفه رسانی به این شکل صحیح نیست چرا که منطقه کالمند کریدور و گذرگاه حیات وحش منطقه است و محیط بانان این منطقه باید اثبات کنند یوز به صورت دائم وجود دارد یا نه؟

از سوی دیگر اکبری مدیر منطقه نائین و زیستگاه عباس اباد با اشاره به نقش آموزش و برگزاری جلسات با مسئولان شهرستان برای تبین فرهنگ نگهداری گونه های طبیعی و ضرورت آنها به اقدامات انجام شده در محدوده مدریت خود پرداخت و گفت: برای مدیریت بهتر منطقه معتمدین، مزرعه داران و مرتع داران، دستگاههای قضایی که با آنها ارتباطاتی داشتیم و رسانه ها را برای همگرایی دعوت کردیم.
بابک جورابچیان دامپزشک وظیفه پروژه یوز با ارائه گزارشی از بیماریهای حیات وحش و چگونگی حفاظت آنها گفت: بیماری همیشه هست و در همه فصلها برای حیات وحش مشکلاتی پیش می آید اما محیط بانان باید از بیماریهای منطقه مطلع باشند.

وی همچنین بیماریهای حیات وحش را سبب ضررهای اقتصادی زیادی دانست و افزود: گاهی بیماری قابل انتقال به انسان است و البته در وحوش مرگهای دسته جمعی اتفاق می افتد که باید تحقیق شود و عامل اولیه پیدا شود.
وی با اشاره به اینکه انسان هم می تواند مثل گونه های حیوانی ناقل بیماری باشد، بیماری های مشترک بین انسان و حیوان را برشمرد و گفت: بیماری ها از حیوان به انسان منتقل می شوندو نمونه هایی مانند آنفلونزای مرغی، سل و طاعون که سه بار نسل بشر را به شدت تهدید کرد از جمله این بیماری ها است.

همچنین مرعشی دامپزشک دفتر حیات وحش سازمان محیط زیست خطاب به محیط بانان گفت: تفاهم نامه ای با بهداشت جهانی برای ارائه گزاش تلفات حیات وحش امضا شده است که باید آزمایشگاهی باشد و هر تلفاتی در منطقه هست باید علت اصلی را پیدا کنند و در پایان سال باید گزارشی از کل کشور برای مراجع جهان ارسال کنیم.
وی اضافه کرد: شناسایی و اعلام بیماری های حیات وحش در مناطق تحت مدیریت نه تنها نقطه ضعفی محسوب نمی شود بلکه حس مسئولیت شناسی محیط بانان را نشان می دهد.

مدیر منطقه حفاظت شده و پارک ملی سیاهکوه با اشاره به موقعیت جغرافیایی این زیستگاه در شمال یزد گفت: این زیستگاه در 40 کیلومتری شهر اردکان واقع است و مساحت آن 200 هزار هکتار است. این منطقه در سال 81 به عنوان پارک ملی اعلام شد و امکانات و تجهیزات آن شامل سه منبع آب و دو پاسگاه محیط بانی و استقرار منابع آبگیری در منطقه است.

عزیزی افزود: رفتارها برای جلوگیری از تخلفات در حین گشت و کنترل بیشتر پیشگیرانه بوده و در پارک ملی به صفر رسیده است.

وی به مشاهدات یوز اشاره کرد و اظهار داشت: تعامل با زیستگاههای اطراف و مناطق آزاد در اولویت برنامه های سیاهکوه است و با توجه به اینکه بسیاری از مسولین محلی از وضعیت و اهمیت زیستگاه و گونه های وحشی آن به خصوص یوز اطلاع نداشتند آنها را آشنا و حتی علاقمند کردیم.
وی به وجود تعارض در منطقه اشاره کرد و گفت: به جز وجود معدنی در منطقه و همین طور جاده چوپانان و تلف شدن تعدادی از یوزها کمبود نیرو و نبود امکانات موتوری برای گشت زنی مشکل جدی در این زیستگاه وجود ندارد.
یوسف نژاد رئیس اداره محیط زیست بافق به عنوان یکی از زیستگاههای دهگانه یوز در مورد فعالیتهای انجام شده در منطقه توضیح داد که محیط بان مهمترین رکن کار هستند و اگر آنها کار خود را بلد نباشند مشکلات بر زیستگاهها سرازیر می شود و امیدی به حفظ و حمایت از گونه های در معرض خطر وجود ندارد.
 وی اضافه کرد: یک دامدار از من سوال کرد حالا که شیر در ایران منقرض شده چه اتفاقی افتاده که یوزپلنگ هم منقرض شود؟ برای این سوال پاسخهای زیادی وجود دارد  اما مهمتر از پاسخ ایجاد ذهنیت برای نگهداری از گونه های زیستی است.
وی با اشاره به وسعت 88 هزار هکتاری زیستگاه بافق افزود: یوز و پلنگ گونه های مهمی هستند که در بافق زندگی می کنند و البته باید به گونه های گیاهی و بیابانی که در این منطقه زیاد اند نیز اشاره کرد.

یوسف نژاد تاکید کرد: مردم شناخت کاملی از یوز دارند و البته تصاویری از یوز و پلنگ گرفته شده که نشان دهنده امنیت زیستگاه است ولی باید به کمبود شدید مانند نبود نیرو نیز اشاره کرد. قراردادها مشکل دارند و محیط بانان با مشکلات زیادی مانند کمبود سوخت و گران بودن آن برای خودروها و موتورها مواجه اند.
حاتمی از دیگر محیط بانان زیستگاههای ده گانه یوزپلنگ در منطقه نایبندان طبس است که رئیس اداره محیط زیست طبس را نیز بر عهده دارد.
وی در این گزارش از قدمت زیستگاه تحت مدیریتش سخن گفت و افزود: نایبندان به لحاظ قدمت و اهمیت از بهترین زیستگاههای ایران است و یک میلیون و چهارصد بیست یکهزار هکتار وسعت دارد. از وز اول ماه آذر سال 74 تا 79 منطقه شکار ممنوع بود بعد در سال 80 پناهگاه حیات وحش اعلام شد.

وی تاکید کرد: نیروهای اجرایی این پناهگاه حیات وحش 12 نفر اند که هفت نفر آنها در پروژه یوز فعالیت دارند و سه نفر پیمانی و دو نفر سرباز وظیفه اند.
همچنین بهمن نجفی کارشناس محیط زیست که توصیف زیبایی از طبیعت و یوز ارائه می دهد از ارزشهای یوز در کویر طبس حرف می زند و پنج صفت تفضیلی "ترین" به طبس اضافه می کند که بزرگترین شهرستان ایران، بزرگترین زیستگاه، کم معارض ترین، آرامش و امنیت و البته محروم ترین به لحاظ نیروی انسانی است.
او از کمبود نیرو حرف می زند و می گوید: برای هر دوهزار هکتار یک نیرو داریم که رقم کمی است. او از سالهای دور در دهه شصت حرف می زند و می گوید: اولین یوزها در روز زلزله طبس دیدیم. یوزی با توله هایش که لاشه یک قوچ رو می خورد. توله ها رو گرفتیم ولی پس از زلزله رهایشان کردیم. یوز به راه خود رفت.
نجفی با اشاره به اینکه مناطق با بررسی دقیق انتخاب شده اند و در طی 9 سال دو برابر شده اند گفت: بیشترین یوز را عباس مرکلانی دیده که 88 بار و حتی پیرتیرن یوز جهان که چنگال نام گرفته نیز در طبس دیده شده است.

او از زبان یوز حرف می زند که" وقتی موتور نبود و اسلحه، روزی که شتربان بی آزار و ساربانان نی نواز و بی سلاح آرام و بی صدا در کویر می راندند ما جمعیتمان بیش از این بود و ای آدمیان پس از شیر و ببر ایرانی به شما محتاجیم و کاش خلوتی...
علیرضا جورابچیان مدیر پروژه یوز می گوید:" نجفی علاقمند به یوز است و بارها در کوه و دشت جانش را در معرض خطر گذاشته است.

قبل از اجرای پروژه یوز نزدیک به 27 سال عکسی از یوزپلنگ در ایران نبود و آخرین عکاسی در سال 51 توسط آقای بیژن فرهنگ دره شوری در خوش یلاق انجام شد. الان نزدیک به 200 عکس از یوز پلنگ گرفته شده است. یوزی که هیچ کس باور نداشت در ایران زندگی کند.
جورابچیان در این باره می گوید: پیتر جکسون رئیس گربه سانان" آی یو سی ان" در مقاله ای در نشنال جغرافی گفته بود در ایران هیچ یوزی نیست جز ماریتا که در پارک پردیسان در اسارت است.
به نظر می رسد محیط بانان پارک ملی کویر، میاندشت و توران نیز شبیه به دیگر زیستگاهها دغدغه ها و مشکلاتی برای نجات یوز دارند و همگی در کمبود امکانات و مشکلات کار مشرکند ولی آنچه محیط زیست ایران را شکوهمند می کند عزمی بود که در محیط بانان سبز پوش برای حفاظت از آخرین بازمانده های یوزپلنگ آسیایی دیده می شود.