حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: استفاده از فناور نانو در بستهبندی مواد غذایی، اگرچه امتیازات زیادی دارد، اما در ایران هنوز در ابتدای راه است و مخاطرات احتمالی آن مشخص نیست. این را عضو کمیته تخصصی بهداشت و سلامت مواد غذایی سازمان نظام دامپزشکی به حکیم مهر میگوید. از نظر «دکتر آراسب دباغمقدم» شکل بستهبندی ارتباط مستقیم با فروش محصول دارد. تا جایی که در دنیا هر چه بستهبندی شکیلتری را برای یک ماده غذایی انتخاب و طراحی میکنند، آن ماده غذایی فروش بهتری دارد.
حکیم مهر: آقای دکتر، بستهبندی مواد غذایی چقدر در مسأله بهداشت آن اهمیت دارد و اساساً جایگاه آن در ایران کجاست؟
بستهبندی مواد غذایی چندین وجه دارد که شاید مهمترین وجه آن، جلوگیری از ورود مخاطرات میکروبی، شیمیایی و فیزیکی به مواد غذایی است. وقتی فروشنده یک ماده غذایی را به شکل فلهای عرضه میکند، این امکان وجود دارد که این ماده غذایی با آلودگیهایی که در محیط و هوای اطراف، در رفت و آمد مردم، در صحبت کردن، عطسه کردن، سرفه کردن و ... وجود دارد، آلوده شود.
از طرفی بحث مخاطرات شیمایی را هم داریم، به این ترتیب که وقتی یک ماده غذایی بدون بستهبندی در مجاورت یک ماده نفتی و شوینده قرار بگیرد، امکان آلودگی آن وجود دارد. مخاطرات فیزیکی هم شامل احتمال ورود حشرات به آن است. لذا مهمترین کار بستهبندی این است که یک ماده غذایی را از این مخاطرات حفظ کند.
حکیم مهر: سایر کاربردهای بستهبندی شامل چه مواردی میشوند؟
یک بحث مهم در این زمینه، بازاریابی و مارکتینگ است. امروزه در دنیا شاهدیم که هر چه بستهبندی شکیلتری را برای یک ماده غذایی انتخاب و طراحی میکنند، آن ماده غذایی فروش بهتری دارد. تا جایی که در دنیا رشتههایی تحت عنوان طراحی بستهبندی ماده غذایی ایجاد شده است. در حال حاضر رشته بستهبندی در بسیاری از دانشگاهها وسعت یافته، تا جایی که از رشته صنایع غذایی که قبلا همکاران صنایع غذایی ۲ واحد از آن میخواندند، جدا شده است. اگرچه امروز این عزیزان هم این ۲ واحد را همچنان میخوانند، اما بحث این است که به شکل یک رشته دانشگاهی مطرح شده است.
کاربرد دیگر آن امکان اطلاعرسانی صحیح به مشتری است. شما وقتی یک محصول فلهای دارید، هیچ اطلاعی نمیتوانید در خصوص آن محصول به مشتری ارائه دهید. اما وقتی بستهبندی دارید، میتوانید اطلاعرسانی کنید که مثلا در فلان دما نگهداری شود، با این شرایط پخته و به این شکل در طی این مدت روز مصرف شود. این اطلاعرسانی خیلی مهم است.
حکیم مهر: در ایران چه استانداردهایی برای یک بستهبندی بهداشتی وجود دارد و نظارت بر آن با کجاست؟ سازمان دامپزشکی یا وزارت بهداشت؟
استانداردها برای بستهبندی ساده و نه بستهبندی نانو، کم و بیش توسط سازمان ملی استاندارد نوشته میشود و نظارت آن هم در فراوردههای غیرخام بر عهده وزارت بهداشت است. در فراوردههای خام اما سازمان دامپزشکی مسئولیت نظارت را بر عهده دارد.
حکیم مهر: در بحث بستهبندی، آیا امکان رهگیری هم وجود دارد؟
اتفاقا قابلیت رهگیری یک موضوع خیلی مهم در بحث ایمنی مواد غذایی است. یعنی اگر فرد یک مرغ خریداری میکند، باید مشخص باشد که این مرغ در کدام کشتارگاه کشته شده، در کدام مرغداری پرورش یافته، کدام دان را خورده و این دان در چه روزی وارد این کشور شده است. در مورد محصولات کشاورزی نیز مثلا این محصول پرتقال مربوط به کدام باغ بوده، در کدام میدان میوه و تره بار و در کدام مغازه فروخته شده است و ... همه اینها باید بررسی شود که متاسفانه ما در کشور در این زمینه خیلی ضعف داریم. بستهبندی با کمک بارکد، شمارهبندی و سریال نامبرهایی که دارد، اگر نگوییم صدر درصد، اما تا حدی امکان رهگیری را فراهم میکند که اگر خدایی ناکرده مسالهای پیش آمد یا عدم کیفیتی رخ داد و فرد خواست شکایتی کند، بتوان مساله را پیگیری کرد.
حکیم مهر: بستهبندی نانو چه مزیتهایی نسبت به بستهبندیهای معمولی دارد؟
چند روز پیش و در جریان سمیناری که در فرهنگستان علوم برگزار شد، آقای دکتر اهری مزیتهای بستهبندی نانو را به شکل مفصل توضیح دادند. مهمترین مزیت بستهبندی نانو این است که عمر ماندگاری محصولات غذایی را افزایش میدهد؛ اما باید در نظر بگیریم که در حال حاضر، این نوع بستهبندی، با توجه به بحث مخاطراتی که ممکن است مجاورت این نوع بستهبندی با مواد غذایی ایجاد کند، به شکل تجاری قابل استفاده نیست؛ به خصوص در کشور ما که استانداردی هم برای آن تدوین نشده است. اما به معنای آن نیست که نباید در این حوزه تحقیق و کار شود. قطعا باید تحقیق شود و به سمت تجاریسازی برود. اما این تجاریسازی باید قانونمند باشد.
حکیم مهر: آیا به کارگیری بستهبندی نانو، از لحاظ اقتصادی میتواند توجیه داشته باشد؟
به نظر من بله. شاید ما در صنایع، علوم و فنونی که کشورهای دیگر از ما جلو هستند، نتوانیم پا به پای آنها پیش برویم. اما از آنجا که نانو علم جدیدی است، شرایط آن برای همه کشورها یکسان است و همه فرصت دارند که در این عرصه کار کنند، ما میتوانیم موفق باشیم. کمااینکه در این حوزه کشور ششم دنیا بودیم. خوشبختانه در کشور ما هم عده زیادی در این حوزه کار میکنند.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.