انتقال دامپزشکی به وزارت بهداشت، دامپزشکان را تبدیل به شهروندان درجه ۲ می‌کند/ در حال حاضر دامپزشکی در موقعیت وزینی است

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: بودن یا نبودن در چارت سازمانی وزارت بهداشت، یکی از دغدغه‌های این روزهای متولیان دامپزشکی ایران است. استاد پژوهش آبزیان و عضو هیات علمی موسسه تحقیقات علوم شیلاتی کشور معتقد است که اگر دامپزشکی به وزارت بهداشت برود، دامپزشکان تبدیل به شهروندان درجه دوم این وزارتخانه می‌شوند. از نظر «دکتر مصطفی شریف روحانی» جایگاه دامپزشکی در خود وزارتخانه باید از نظر بودجه و اعتبارات ارتقا پیدا کند.

حکیم مهر: آقای دکتر، به نظر شما دامپزشکی بیشتر به کشاورزی نزدیک است یا به پزشکی؟

اگرچه دامپزشکی در حیطه بهداشت و درمان و مسائل بیماری‌های مشترک بین انسان و دام جایگاه خاص خود را دارد و شباهت‌ها و موازی‌کاری‌های آن با حوزه پزشکی زیاد است، اما در هر صورت بخشی از مولفه‌های کشاورزی محسوب می‌شود. از آنجا که دام، طیور و آبزیان بخشی از چرخه کشاورزی کشور هستند، جایگاه دامپزشکی از نظر اجرایی در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی است.

حکیم مهر: آموزش دامپزشکی چطور؟

آموزش دامپزشکی در حال حاضر تبدیل به محل بحث شده است. این سؤال را قاعدتاً باید دوستانی که در حوزه‌های دانشگاهی صاحب‌نظر هستند، پاسخ دهند. در اکثر کشورهای دنیا جایگاه اجرایی دامپزشکی، همین جایگاهی است که در ایران است و متصل به سیستم کشاورزی است. البته در تعداد محدودی از کشورها نیز دامپزشکی از نظر اجرایی کاملا مستقل است.

جالب اینجاست که سیستم آموزش هیچ کشوری مانند ایران نیست. در همه جای دنیا سیستم آموزش با وزارت فرهنگ و آموزش عالی بوده و هیچ نظام آموزشی زیر نظر وزارت بهداشت ندارند. این رویه در ایران به خاطر ضرورتی بود که در یک مقطع زمانی و با هدف خودکفایی کشور به پزشک، سیستم آموزش پزشکی به آن نیاز داشت. اوایل انقلاب این تصمیم‌گیری انجام شد تا از فورس اجرایی وزارت بهداری آن زمان استفاده شود و بتوان با تمرکز نیرو، امکانات، سرمایه و قدرت آجرایی آن وزارتخانه، سیستم آموزش پزشکی را متحول کرد. به این دلیل بود که وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طبق قانون تشکیل و آموزش پزشکی از حوزه وزارت علوم منفک شد. اما در کشورهای دیگر این اتفاق نیفتاده است و همه جا سیستم آموزش عالی در انواع رشته‌ها محقق و دانشجو تربیت می‌کند و تحویل جامعه می‌دهد.

حکیم مهر:‌ آیا اجرای این سیستم در آموزش پزشکی تجربه موفقی بود؟

بله. این سیستم موفق بود و وزارت بهداشت در خودکفایی کشور به پزشک و سیستم‌های پیراپزشکی خیلی خوب عمل کرد. در گذشته تمام پزشکان بیمارستان‌های دولتی به خصوص در مناطق کم‌برخوردار، پزشکان هندی و پاکستانی بودند؛ الان اما دیگر خبری از آن پزشکان نیست و حتی در روستا‌های ما هم پزشک متخصص و رزیدنت نشسته‌اند.

حکیم مهر: آیا این تجربه موفق نمی‌تواند در حوزه دامپزشکی هم اتفاق بیفتد؟

خیر. خیلی توجیه ندارد که بگوییم آموزش دامپزشکی هم به وزارت بهداشت برود. من فکر می‌کنم به لحاظ دیسیپلین و جایگاه دامپزشکان، حفظ همین شرایط موجود منطقی‌تر است. چون عملا با این نگاه پزشک‌سالاری که در سیستم وزارت بهداشت وجود دارد، اگر دامپزشکی به این وزارتخانه منتقل شود، ما دامپزشکان تبدیل به شهروند درجه ۲ می‌شویم، در صورتی که در وزارت علوم به این شکل نیست. دوستان دامپزشک در وزارت علوم جایگاه شناخته شده و معتبری دارند. این رشته جزء رشته‌های با سابقه کشور است، اساتید کاردانی دارد و پیشکسوتان زیادی در این حوزه هستند. به نظر من در حال حاضر دامپزشکی در موقعیت وزینی است.

حکیم مهر:‌ اما یکی از انتقادات این است که وزارت علوم درک زیادی از دامپزشکی ندارد و مثلا در مساله‌هایی مثل هزینه پایان‌نامه و ... رفتار و توقعی همانند رشته‌های علوم انسانی دارد.

من فکر می‌کنم اگر مشکل از درک مدیران ارشد وزارت علوم باشد، بتوان با توجیه، جلسات کارشناسی، دید و بازدیدها و معرفی بیشتر پتانسیل مجموعه، این مشکل را رفع کرد. به خاطر ضعف و قوت احتمالی نوع نگاه که نباید یک سیستم را به هم بریزیم. به نظر من در حال حاضر سیستم دامپزشکی یک سیستم تعریف شده و خوب است.

حکیم مهر: حتی در حوزه اجرا؟

از نظر اجرایی صرفا اگر جایگاه سازمانی آن در وزارت کشاورزی ارتقا پیدا کند، مشکل حل می‌شود. به نظر من آنچه در حال حاضر دامپزشکی کشور به آن نیاز دارد، در این قسمت است. یعنی جایگاه دامپزشکی در خود وزارتخانه باید از نظر بودجه و اعتبارات ارتقا پیدا کند.

حکیم مهر:‌ بودجه و اعتبارات به کنار؛ به نظر می‌رسد در چارت سازمانی وزارت جهاد کشاورزی، رئیس سازمان دامپزشکی کشور اختیارات مناسبی از خود ندارد.

سازمان دامپزشکی یک سازمان مستقل است. مجموعه وزارت جهاد کشاورزی متشکل از تعدادی معاونت زیرمجموعه سازمانی خود وزیر و تعدادی سازمان‌ مستقل است. این سازمان‌های مستقل، اعتبار بیشتری از معاونت‌ها دارند. الان جایگاه سازمانی دامپزشکی در مجموعه وزارتخانه جایگاه رفیعی است و به عنوان یک سازمان مستقل محسوب می‌شود. حالا اینکه مدیریت سازمان تلاش در بحث بودجه و اعتبارات تلاش بیشتری کند، به تعاملات بین دامپزشکی و سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور برمی‌گردد که اتفاقا در سالیان اخیر هم در این زمینه خوب عمل شده است. مجموعا مدیرانی که در دامپزشکی حضور داشتند، تلاش خود را کردند و موفق بودند. دامپزشکی امروز با آن دامپزشکی که من سال‌ها پیش از آن فارغ‌التحصیل شدم، از نظر امکانات، سطوح، تجهیزات آزمایشگاه و نیروی انسانی متخصص قابل مقایسه نیست، کمااینکه الان مجموعه سازمان دامپزشکی تعداد زیادی نیروی متخصص دارد.

حکیم مهر: اتفاقا خود این مساله هم یکی از معضلات است. وزارت بهداشت در این حوزه خیلی بسته عمل کرد و اجازه نداد که با جذب بی‌رویه پزشک، بازار کار این حوزه خراب شود و شأن پزشکان از بین برود، اما در دامپزشکی این اتفاق رخ نداد. روند جذب دانشجوی دامپزشکی همچنان ادامه دارد و بعضی دانشکده‌ها در حال جذب غیرقانونی دانشجو هستند.

حل این معضل نیازمند تعامل بین وزارت علوم و وزارت جهاد کشاورزی در بحث پذیرش دانشجوست. یعنی قاعدتا پذیرش دانشجو باید مبتنی بر اعلام نیاز و نیازسنجی در آن حوزه خاص باشد. دانشگاه باید بر مبنای نیاز به یک رشته، در یک سال تحصیلی دانشجو بپذیرد. توسعه بی‌رویه دانشگاه آزاد باعث شده این دانشگاه بدون در نظر گرفتن نیاز و صرفا برای پذیرش دانشجو به عنوان دانشجو و مولد پول برای دانشگاه اقدام کند. در حالی که نباید به این شکل باشد و باید دقیقا آمایش از پیش تعیین شده در میزان نیاز دانشجو صورت گرفته باشد تا فردا با مشکل مواجه نشوند.

حکیم مهر: چرا آمایش صورت نمی‌گیرد؟

مشکل آمایش را باید با هماهنگی حل کرد و همه جا باید با همین منطق جلو رفت. بدون آمایش، در کشور بیش از حد نیاز متخصص، محقق و دانشجو تربیت می‌شود که وقتی در آینده بازار کاری وجود نداشته باشد، باعث سرخوردگی آنها می‌شود و شأن رشته پایین می‌آید. زمانی افرادی که به هندوستان می‌رفتند، می‌دیدند که در پیاده‌روهای این کشور، پزشک بساط پهن کرده و فشار خون می‌گیرد. یعنی تعداد پزشک تا این اندازه زیاد بود که به کشورهای دیگر از جمله ایران صادر می‌کردند. این مساله شأن رشته را زایل می‌کند.

آموزش دامپزشکی باید بر مبنای واحد دامی، سرانه دامی و استانداردهای موجود دنیا در عرصه‌های مختلف دامی اقدام به تربیت دامپزشک کند. اگر بیشتر از آن تربیت کند، باعث سرخوردگی شده و باعث می‌شود دامپزشکان به دنبال تغییر رشته علی‌الخصوص در رشته‌های پزشکی بروند. حضور دامپزشکان در آن رشته‌ها البته برای دامپزشکی یک نقطه قوت است اما شاید به لحاظ اعتباری جای سوال باشد. چون این شبهه پیش می‌آید که اگر اینها در جایگاه خود مورد نیاز بودند، چرا باید به جای دیگر منتقل شوند؟ به نظر من تمام این مشکلات باید با تعامل مدیریتی حل شود. چون ما الان جزایر مستقل هستیم. دانشگاه و حوزه اجرا، هریک برای خود دولت مستقل هستند. نتیجه آن بحران‌سازی در جامعه می‌شود. اما اگر یک ستاد هماهنگی باشد که برنامه آمایشی آن درست تدوین شده باشد و همه به آن پایبند باشند، هرگز این مسائل به وجود نمی‌آید.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.