دوغ کفیر الکل دارد؟!

حکیم مهر - آنهایی که اهل نوشیدنی سالم هستند، حتما نام دوغ کفیر را شنیده‌اند. دوغی که با طعم خوب و تخیلی‌اش جای خوبی بین طرفداران نوشیدنی‌های سالم و غیرگازدار (نوشابه‌ای) باز کرده است. اما درمورد کفیر شنیده‌ها نشان از آن داشت که دوغ کفیر دارای مخمری است که موقع گرم شدن یا هنگام تکان دادن بطری‌اش، از خود الکل طبیعی تولید می‌کند.

همشهری جوان در شماره 293 خود نوشت: از آنجا که این دوغ در خط تولید سه کارخانه پر نفوذ از جمله پگاه، کاله و پاک قرار دارد، تصمیم گرفتیم صحت این قضیه را بررسی کنیم. مهندس فرزاد فربد، دانشجوی دکترای صنایع غذایی از دانشگاه تهران و مدیر تحقیق و توسعه شرکت شیر پاستوریزه پگاه خراسان درمورد کفیر تحقیقات کاملی انجام داده که پاسخ سوال‌های ما را داده است.

نام «کفیر» برگرفته از کلمه «ک‍ِف» در زبان ترکی به معنای خوشی و لذت است ولی هر خوشی‌ای که مشکل‌دار نیست! این نوشیدنی ابتدا از قفقاز به دنیا معرفی شد، به اروپا راه پیدا کرد و در روسیه آن‌قدر پرطرفدار شد که پنیر و ماست کفیر هم به بازار آمد. بعد از همه این کشورها، ردپای مدل دوغی‌اش در کشور ما هم پیدا شد و دوغ کفیر تحت یکی از برندهای مشهور به بازار آمد. استقبال ویژه از آن نشان داد که نوشیدنی محبوب قفقاز در ایران هم طرفدار دارد و همین موضوع باعث شد تا کارخانه‌های دیگر نیز وارد رقابت تولیدی شوند. درباره آن خبرهای زیادی منتشر شد و همه تاکید کردند که این نوع دوغ جایگزین مناسبی است برای نوشابه و مزیت‌های فراوانی هم دارد؛ مثلا ضد سرطان و جلوگیری‌کننده از نفخ است، سندرم خستگی را درمان می‌کند و در زیبایی پوست هم تاثیر دارد.

ولی اولین سوال‌ها درباره حلال یا حرام بودن این نوشیدنی باعث شد تا «دوغ کفیر» هم وارد باشگاه مواد خوراکی مشکوک شود. نظر مراجع تقلید درباره این محصول تازه طبیعتا متفاوت بود؛ طبیعی بود برای اینکه باید مواد تشکیل‌دهنده و مخمر این محصول تازه رازگشایی می‌شد تا نظر مراجع درباره سرنوشت آن اعلام شود. بعضی محققان نتایج تحقیقات خود را منتشر کردند و نوشتند: «با توجه به الکل موجود در کفیر که ممکن است در بعضی از نمونه‌ها بر اثر نگهداری طولانی مدت مخمر در داخل محلول و یا تکان دادن آن به هشت درصد هم برسد، حکم شرعی استفاده از آن از مراجع معظم استفتاء شود.»

مهندس فربد، داستان پیچیده کفیر را چنین توضیح می‌دهد: «کفیر یک نوع محصول نوشیدنی تخمیری و پروبیوتیک شیر است که می‌توان آن را نوعی ماست نوشیدنی هم گفت. این دوغ خوش‌خوراک علاوه بر باکتری‌های زنده موجود در ماست، حاوی گونه‌های متنوع‌تری از باکتری‌های لاکتیکی و اسید استیکی (باکتری‌های پروبیوتیک) و همچنین انواع خاصی از مخمرهاست که همین مخمرها هستند که شایعات درباره کفیر را زیاد می‌کنند. » البته سازندگان این دوغ‌ها مدعی‌اند که با توجه به تحقیقات صورت گرفته روی این محصول و تایید خواص سلامتی‌بخش آن، از ارزش تغذیه‌ای و بیولوژیکی فراوانی برخوردار است و برای مصرف‌کننده مضر نیست و بحث حلال و حرام بودن آن هم حل شده است.

 کفیر مانند بعضی نوشیدنی‌های لبنی تخمیری دارای خاصیت پایین‌آوردن کلسترول خون است؛ این نوشیدنی تخمیری از مجموعه‌ای از باکتری‌های زنده و مفید برای بدن تشکیل شده ولی سکرآور نیست. کارشناسان شرکت‌های تولیدکننده توضیح می‌دهند که خود کفیر دوغ نیست، یک شیر تخمیری است با طعم خاص خودش. از این شیر تخمیری ماستی تهیه می‌شود که آن را با 50 درصد آب مخلوط می‌کنند و دوغ کفیر را تولید می‌کنند و با همین استدلال می‌گویند که دوغ کفیر حلال حلال است!

البته توضیح کارشناس ما این است: «در استارتر دوغ کفیر مخمر هم وجود دارد. مخمرها به طور طبیعی الکل تولید می‌کنند ولی این الکل تولید شده به قدری کم است که به صفر نزدیک می‌شود و در واقع از نظر شرعی خالی از هر گونه اشکال است.»

بد نیست بدانید مخمرها همچنین به عنوان منبع غذایی در انسان و حیوان مورد استفاده قرار می‌گیرند و به‌علت اینکه حاوی مقادیر زیادی ویتامین ب کمپلکس هستند، توسط بسیاری از مردم که از بیماری کمبود ویتامین رنج می‌برند یا مقدار ویتامین موجود در رژیم غذایی آنها کافی نیست، به‌عنوان مکمل غذایی استفاده می‌شود و همیشه مضر نیستند.

نظر مراجع تقلید درمورد دوغ کفیر چیست؟

از آنجا که در پروسه تولید این دوغ- در مراحل مختلف- امکان تولید الکل در درصدهای مختلف وجود دارد، بسیار برای ما مهم بود که نظردفتر مراجع تقلید درمورد مصرف همین اندازه چقدر است.

دفترآیت‌الله خامنه‌ای: در صورتی که مطمئن نیستید که در این دوغ الکل وجود دارد، خوردنش ایراد ندارد.
دفترآیت‌الله وحید خراسانی: باید درباره بودن الکل در آن به قطعیت برسید؛ اگر الکلی نداشت، خوردن آن مانعی ندارد.
دفترآیت‌الله مکارم شیرازی: اگر مطمئن هستید که الکل دارد، نباید مصرف کنید.