فرصتی برای بازاریابی ماهیان آکواریومی
ماهی قرمز فرصت است یا تهدید؟
دکتر حسین یاوری
دامپزشک، متخصص بهداشت و بیماریهای آبزیان
اولین بار چند سال قبل با مدل یا برنامه ی swot مبتنی بر ماتریس «فرصت، تهدید، قدرت، ضعف» آشنا شدم همواره بدنبال فرصتی بودم تا این مدل را از طریقی برای برنامه های توسعه ای در حوزه ی دامپزشکی به صورت خلاصه یادآور شوم که ماهی قرمز تنگ کوچک همه ساله سفره ی عید خانه ی ما ایرانیان این فرصت را داد به این مدل در همین حد یعنی بیان عنوان آن اشاره کنم. تا اگر قصد وب گردی با نیت مدیریت دانش (knowledge management) در حوزه ی برنامه ریزی و توسعه داشتید از این کلمات کلیدی نیز بهره بجویید.
مبتنی بر این ابزار قدرتمند بود که این سوال را در همین جا می توان اینگونه مطرح کرد: ماهی قرمز فرصت است یا تهدید؟
در پی پاسخی مستدل بر این پرسش بودم که دیدم شرط استفاده از هر ابزاری که بخواهد در یک فرایند بطور دقیق تاثیر گذار باشد، ضرورت شناخت وضع موجود است و این شناخت در اکثر موارد در گروی داده های صحیح آماری است.
شوربختانه باید اذعان کرد که علم آمار و استفاده از داده های آماری برای بهره وری و دقت در تصمیم گیری تقریبا در کشورهای کمتر توسعه یافته و حتی در حال توسعه واژه ای نا آشنا است و ممکن است کمتر مورد استفاده ی تصمیم سازان و در نهایت تصمیم گیران قرار بگیرد. در حالیکه بعید است کتابچه ای آماری را ورق زده باشید و با این جمله در اولین صفحه آن روبرو نشده باشید که آورده باشد برای تصمیمات اطمینان بخش از جمله تصمیمات تجاری نیاز به داده های آماری مطمئن دارید. بی درنگ بدنبال عبارت قبلی این جمله را نیز بیان می کند که این کتابچه ی آماری می تواند نیاز شما را در تصمیم گیری صحیح تجاری برآورده سازد.
ما هم برای اینکه مصداقی بر اهمیت داده های آماری در حوزه ماهیان آکواریومی داشته باشیم، سری به صنعت تجاری حیوانات خانگی در جهان زدیم. گرچه همین قلم در یادداشتی که قبلا ارایه داده بود به موضوع گردش مالی ۲۰۰ میلیارد دلاری خدمات دامپزشکی در حوزه ی حیوانات خانگی در جهان اشاره کرده بود و در همان جا این سوال را پرسیده بود که سهم کشور ما از این مبلغ چه میزان است؟!
بر همین اساس بدنبال الگویی آماری در زمینه ی حیوانات خانگی بودیم که در این بین، به سراغ داده های آماری حیوانات خانگی آمریکا رفتیم، چرا که در این زمینه قدمتی با پنج دهه تجربه در جمع آوری آمار دارد که گزارش آماری حیوانات خانگی آمریکا در سال ۲۰۱۸ نشان می داد:
بیش از ۶۸ درصد منازل آنها به نگهداری حیوانات خانگی مبادرت می ورزند، یعنی از ۱۲۴ میلیون خانوار امریکایی حدود ۸۴ میلیون آنها حیوانات خانگی دارند. جمعیت آماری آنها به ترتیب از بیشترین تا کمترین درصد بر اساس گونه دامی که نگه می دارند شامل سگ (۴۸٪)، گربه (۳۸٪)، ماهیان آب شیرین (۱۰٪)، پرنده (۶٪)، سایر حیوانات کوچک (۵٪)، خزندگان(۵٪) و ماهیان آب شور (۲٪) است.
با مرور مجدد آمار منتشر شده ی بالا و قضاوت بیشتر در این خصوص جهت برداشت و نتیجه گیری، حداقل به دو نکته ی مهم می توان رسید. اول اینکه ماهیان آکواریومی با قرار گرفتن در جایگاه سوم به لحاظ محبوبیت در نگهداری حیوانات خانگی روندی را آغاز نموده است که صنعت یا تجارت ماهیان آکواریومی در دنیا پای خود را در میان حیوانات خانگی نسبت به قبل محکم تر کرده است. دوم اینکه ماهیان آکواریومی با قرار گرفتن در دسته حیوانات خانگی، فرصت مناسب برای سرمایه گذاری در این حوزه را برای کارآفرینان در کشور نشان می دهد.
بخش جالبتر این آمار ممکن است هزینه های نگهداری و بهداشتی حیوانات خانگی باشد که در گزارشات منتشر شده، هزینه های مرتبط در خصوص ماهیان آکواریومی آب شیرین که در رده ی سوم قرار گرفته است، رقمی بالغ بر ۱۵۵۹ دلار در سال برای هر خانوار اعلام می کند که سهم هزینه های بهداشتی و درمانی برای این ماهیان حدود ۱۵ درصد یعنی ۲۰۲ دلار لحاظ می شود.
حال با وجودی که ایرانیان از دیرباز علاوه بر خانواده هایی که به صورت تخصصی به نگهداری ماهیان آکواریومی مبادرت می ورزند و به نظر آمار دقیقی از این جمعیت تقریبا در دسترس نیست و در یک زمان خاصی این علاقه مندی به نگهداری ماهیان آکواریومی با ماهی قرمز به عنوان یک فرهنگ، به مثابه ی یک فراخوان عمومی در ایام نوروز تبدیل می شود. لازم است به این فرصت طلایی پیش آمده در نوروز هر سال که تا حدودی فراموش شده است، توجه هوشمندانه تری نسبت به قبل داشته باشیم.
به عبارت بهتر، اگر برنامه ریزی دقیق و هدفمند به مطالب ارایه شده بالا لحاظ شود، نه تنها با پیوستن بخشی از این خانواده ها به جمعیت آماری طرفداران اختصاصی نگهداری ماهیان آکواریومی، خواهیم توانست رونق این صنعت فراموش شده را رقم بزنیم، بلکه صنایع وابسته به این صنعت از قبیل ظروف شیشه ای نگهداری ماهیان، صنایع دستی جهت تزیین آکواریوم ها و… نیز رونق خواهد یافت که همه ی این موارد نقشی موثر در توسعه و اشتغال پایدار بویژه در مناطق روستایی را به ارمغان خواهد آورد.
اهمیت رونق اقتصاد خانوار روستایی از این جهت می تواند مورد توجه و بازبینی مجدد قرار گیرد که به عنوان نمونه کشور چین به محض اینکه آمارها نشان داد رشد ۶٫۹ درصدی اقتصادش در سال ۲۰۱۷ با ۳ درصد کاهش به ۶٫۶ درصد در سال ۲۰۱۸ رسیده است و پیش بینی می شود این رشد حتی در سال ۲۰۱۹ به ۶٫۲ درصد نیز تنزل یابد، در یک اقدام فوری بسته های تشویقی برای خرید کالاهای داخلی با محوریت روستا را ارایه داده است که توسعه زیر ساخت فروشگاه های آنلاین وتجارت الکترونیک در مناطق روستایی با هدف عرضه ی تولیدات روستایی و تشویق به گردشگری روستایی یکی از مهمترین برنامه های استراتژیک این بسته های تشویقی در چین می باشد.
حال این سوال مطرح است با توجه به اینکه پیش بینی ها حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۸ رشد اقتصادی کشور کاهش می یابد و حتی ممکن است منفی باشد، آیا ما نباید به این بنگاه های کوچک که بیشتر روستا محور است با نگاه علمی تر بنگریم تا رونق اقتصادی مبتنی بر اشتغال پایدار را در کشور شاهد باشیم.
در پایان برای جمع بندی این بحث قبل از طرح چند سوال که در انتها خواهد آمد، ما نیز از این فرصت در این یادداشت استفاده می کنیم تا بگوییم یکی از تهدیدات مهم صنعت آبزی پروری بیماریهای آبزیان است؛ پس رعایت توصیه های بهداشتی برای تاسیس، بهره برداری و جابجایی آبزیان آکواریومی نیز در تمام فرایند این صنعت باید مد نظر سرمایه گذاران و علاقه مندان به این دسته از حیوانات خانگی قرار گیرد تا تهدیدات پیش روی این صنعت در زمینه خسارت اقتصادی و بهداشتی به حداقل ممکن برسد.
با توصیه بالا همانطور که قبلا آورده شد، اگر قصد داشتید کتابچه ی آماری مبتنی بر تصمیم صحیح برای سرمایه گذاری در حوزه ی ماهیان آکواریومی تهیه شود، به نظر لازم است در ابتدای راه با این سوالات آغاز گردد:
- چند درصد خانوار ایرانی ماهیان اکواریومی نگهداری می کنند؟
- چند درصد خانوار ایرانی توانایی تولید و تکثیر این ماهیان را برای بازار داخل و حتی صادرات دارند؟
- کدام صنایع وابسته به ماهیان اکواریومی اشتغالی پایدار در مناطق روستایی به همراه خواهد داشت؟
- هزینه ی نگهداری یک آکواریوم خانگی چه میزان برآورد می شود؟
منبع: روابط عمومی اداره کل دامپزشکی استان خراسان شمالی
