حکیم مهر - کمکیفیتترین شیرخام به خط تولید شیر یارانه‌ای می‌رود. خط تولیدی که در آن از هوموژنیزه کردن شیر خبری نیست زیرا هزینه‌ها را افزایش می‌دهد و این موضوع با فلسفه وجودی شیر یارانه‌ای که کم کردن هر چه بیشتر هزینه‌هاست، سازگاری ندارد. از سوی دیگر ظاهراً قرار است در چنین شرایطی داستان شیر یارانه‌ای به نقطه پایان خود نزدیک شود. دولت برای بهمن‌ماه هم یارانه شیر مقرر کرده اما گفته می‌شود از اسفندماه دیگر از شیر یارانه‌ای خبری نخواهد بود و شیر ارزان‌قیمت و نه‌چندان با کیفیت از سبد مصرف خانوارها حذف می شود. هرچند که به نظر برخی کارشناسان حذف شیر یارانه‌ای تاثیر شدیدی بر کاهش سرانه مصرف آن به ویژه در اقشار کم درآمد جامعه خواهد داشت اما به اعتقاد برخی دیگر به دلیل کیفیت پایین شیر یارانه‌ای این اتفاق چندان هم بد نخواهد بود. زمانی که شیر خام وارد کارخانه می‌شود، با کیفیت‌ترین و بهترین آن وارد سیستم استریلیزه می‌شود؛ یعنی همان شیری که بسته‌بندی تتراپک دارد، تا زمانی که در آن باز نشود در خارج از یخچال قابل نگهداری است و برخلاف تصور عموم مردم هیچگونه مواد نگهدارنده‌ای در آن به کار نرفته است بلکه به دلیل کیفیت بالا حرارت دیدن تا حدود 120 درجه سانتیگراد و نوع خاص بسته‌بندی تتراپک از ماندگاری بالایی برخوردار است. شیر خامی که از یک درجه کیفیت پایین‌تر برخوردار است وارد سیستم پاستوریزه می‌شود که سایر فرآورده‌های لبنی نیز از آن به دست می‌آید. در همین حال شیر خامی که کیفیت چندان مطلوبی ندارد، به شیر یارانه‌ای اختصاص می‌یابد؛ البته در تولید این نوع شیر مرحله‌ای به نام هوموژنیزه کردن وجود ندارد. در مرحله هوموژنیزه کردن چربی شیر خرد شده و در تمام شیر به صورت یکنواخت پخش می‌شود اما در مورد شیرهای یارانه‌ای چون هوموژنیزه انجام نمی‌شود، چربی شیر به دلیل سبک بودن به جداره دور بسته‌بندی می‌چسبد و به همین دلیل این تلقی به وجود می‌آید که آب در درون شیر این وجود دارد.
احساس می کنیم آب می خوریم
دکتر آراسب دباغ مقدم، دامپزشک و رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی جامعه دامپزشکان ایران در مورد تلقی عامه مردم که می‌پندارند آب در شیر یارانه‌ای وجود دارد، می‌گوید: وجود آب در شیر تقلبی است که به راحتی قابل تشخیص است و با توجه به نظارت‌های موجود موضوعی نیست که پوشیده باقی بماند اما از آنجا که چربی احساس دهانی می‌دهد و غذا را خوشمزه می‌کند و در شیر یارانه‌ای چربی از قسمت مایع جدا می‌شود، افراد با خوردن آن احساس می‌کنند آب می‌خورند.
دباغ‌مقدم یکی دیگر از دلایل پایین بودن کیفیت شیر یارانه‌ای را به قیمت آن مربوط می‌داند و می‌افزاید: در حال حاضر در صنایع غذایی بحث رقابت مطرح است و هیچ کشوری در هیچ کجای دنیا با تحمیل قیمت نتوانسته است در بحث غذا عملکرد موفقی داشته باشد و سیستم یارانه‌ای نیز در این رابطه جوابگو نیست زیرا کارخانه‌های تولیدکننده شیر یارانه‌ای مجبور هستند، با قیمت مدنظر دولت، این محصول را تولید کنند.
وی در مورد این تلقی که گفته می‌شود کارخانه‌ها بابت شیر یارانه‌ای پول کلانی از دولت می‌گیرند و محصول بی‌کیفیت به مردم عرضه می‌کنند، اظهار می‌دارد: این تلقی صحیح نیست زیرا کارخانه‌ها مبلغ مشخصی را بابت تولید شیر یارانه‌ای از دولت می‌گیرند و باید محصول خود را دقیقا به همان قیمت تولید کنند.
رئیس کمیته تخصصی بهداشت مواد غذایی جامعه دامپزشکان ایران در ادامه می‌افزاید: البته باید به این نکته توجه داشت که اجبار به تولید محصولی با قیمت خاص می‌تواند خود زمینه‌ساز افت کیفیت و تقلب باشد.
دباغ‌مقدم اظهار امیدواری می‌کند که به دنبال اجرای قانون هدفمندشدن یارانه‌ها، کارخانه‌های تولید شیر با هم وارد رقابت سالم شوند و به دنبال ارتقای کیفیت محصول خود بروند.
کارخانه ها طبق قیمت مصوب عمل می کنند
دکتر ثریا نواب‌پور، دامپزشک و متخصص صنایع شیر نیز در مورد کیفیت شیر یارانه‌ای می‌گوید: در حال حاضر شیر یارانه‌ای در چندین کارخانه دور و نزدیک تولید می‌شود و ما در جایگاهی قرار نداریم که بخواهیم کیفیت این محصول را زیرنظر بگیریم و در مورد آن اظهار نظر دقیق و کارشناسی داشته باشیم اما یک قانون کلی وجود دارد که شیر مشمول استاندارد اجباری است و وزارت بهداشت و موسسه استاندارد باید نظارت کافی در این زمینه صورت دهد تا محصول تولیدشده از نظر میکروبی و شیمیایی ویژگی‌های خاصی داشته باشد.
وی در ادامه می‌افزاید: شیرهای یارانه‌ای از 5/2 درصد چربی برخوردار است که به دلیل هوموژنیزه نشدن این مقدار چربی هم به بسته نایلونی می‌چسبد و کم‌چرب‌تر به نظر می‌آید. این در حالیست که وقتی چربی را از شیر بگیرند، طعم آن بد می‌شود و چندان به مذاق مصرف‌کنندگان خوش نمی‌آید.
این متخصص صنایع شیر معتقد است که اگر تقلب و پایین آوردن کیفیت شیر یارانه‌ای اتفاق می‌افتد نیز به این دلیل است که باید کارخانه‌ها به همان قیمت مصوب، این محصول را به دست مصرف‌کنندگان برسانند.
نواب‌پور این تصور که کارخانه‌ها بابت تولید شیر یارانه‌ای مبالغ کلانی از دولت می‌گیرند و در عوض محصول بی‌کیفیت و نامطلوبی تولید می‌کنند، را نادرست می‌داند و اظهار می‌دارد: تا آنجا که من می‌دانم اغلب کارخانه‌های تولیدکننده شیر یارانه‌ای از دولت طلبکار هستند و مدت‌هاست که پولی از دولت نگرفته‌اند.
وی در مورد تاثیر حذف شیر یارانه‌ای بر سرانه مصرف این محصول می‌گوید: شیر یکی از مواد غذایی ضروری برای همه اقشار جامعه در تمام سنین است و در بسیاری از کشورهای دنیا شیر مشمول یارانه می‌شود و حتی قیمت کمتری نسبت به نان دارد تا میزان مصرف آن افت نکند.
این متخصص صنایع شیر تصریح می‌کند: به نظر من در مورد قیمت‌گذاری و یارانه شیر باید با احتیاط بیشتری عمل شود تا تمام اقشار جامعه به ویژه کم‌درآمدها بتوانند از این ماده غذایی ارزشمند استفاده کنند.
ضرورت قیمت گذاری مناسب در کنار فرهنگ سازی
دکتر گیتی کریم دامپزشک و کارشناس صنعت شیر نیز با اشاره به اینکه در مورد هر ماده غذایی معمولا شایعاتی وجود دارد، می‌گوید: تا زمانی که آزمایشات دقیقی صورت نگیرد نمی‌توان در مورد کیفیت یک ماده غذایی اظهارنظر کرد اما شیر یارانه‌ای هموژنیزه نمی‌شود و به همین دلیل چربی آن از قسمت مایع جدا می‌شود و طعم نامطلوبی را ایجاد می‌کند اما از ارزش غذایی آن کاسته نمی شود.
وی در ادامه می‌افزاید: اگر به فرض کارخانه یا کارخانه‌هایی هم کم‌کاری یا تقلبی در مورد شیر یارانه‌ای داشته باشند، باید اداره نظارت بر بهداشت مواد غذایی نظارت و کنترل‌های لازم را انجام دهد و به چنین کارخانه‌ای تذکرات لازم داده شود و یا خط تولید آن را ببندند.
این کارشناس صنعت شیر تصریح می‌کند: البته نباید انتظار داشته باشیم کارخانه‌ها در قبال دریافت مبلغ مشخصی، شیر یارانه‌ای بسیار با کیفیت و مطلوب در اختیار مصرف‌کنندگان قرار دهند، زیرا در مورد نحوه بسته‌بندی این محصول نیز دست کارخانه‌ها باز نیست.
کریم در مورد اثرات حذف شیر یارانه‌ای بر مصرف این کالا می‌گوید: طبیعی است که پس از حذف شیر یارانه‌ای و چند برابر شدن قیمت شیر، قدرت خرید مردم کاهش می‌یابد و شاید برخی از اقشار جامعه دیگر قادر به خرید شیر نباشند یا میزان مصرف آن را بسیار کاهش دهند.
وی به آمارهای وزارت بهداشت در مورد ابتلای 90 درصد افراد جامعه به کمبود کلسیم اشاره و تاکید می‌کند: هر گونه رژیم غذایی اگر فاقد شیر باشد، نمی‌تواند نیازهای بدن و به ویژه نیاز به کلسیم را تامین کند. این در حالیست که در صورت استفاده مردم از شیر یارانه‌ای، هزینه‌های درمان چه از طرف دولت و چه از طرف مردم کاهش می‌یابد.
این کارشناس صنعت شیر با اشاره به اینکه در مورد این محصول بیش از بحث قیمت، مسائل فرهنگی مطرح است، اظهار می‌دارد: در کنار ضرورت قیمت‌گذاری مناسب برای شیر، فرهنگ‌سازی بسیار ضروری‌تر است و تا زمانی که در این مورد اقدامات لازم انجام نشود، نمی‌توان انتظار داشت سرانه مصرف افزایش یابد.
خبر مرتبط :
چطور می توان چنین شیر های بی کیفیتی را به کودکانمان بدهیم بلاخره مجبور میشویم از شیر غیر استریل استفاده کنیم چند میلیون کودک در حال استفاده از این شیرها هستند باید منتظر چه اتفا قی باشیم حداقل به فکر نسل آینده باشیم با نظارت بیشتر وسخت گیری 
