مسئله حقوق حیوانات - مسعود خاکزادیه

حکیم مهر - یادداشت وارده : مسئله حقوق حیوانات / مسعود خاکزادیه

 مسعود خاکزادیه - دانشجوی دکترای دامپزشکی

آیا حیوانات حقی دارند؟ این حقوق را چه کسی تعیین می کند؟ دولت، دامپزشکان ، حامیان حقوق حیوانات یا صاحبان آنان؟ آیا قبل از اینکه بشر پا به حیات بگذارد حیوانات هیچ حق و حقوقی نداشتند و بشر برای آنان حق تعیین کرد؟ چه کسی حقوق حیوانات را نادیده می گیرد؟ وهزاران سوال  دیگر که در مورد حقوق حیوانات مطرح می شود. - بنابر برخی اقوال - حیوانات قبل از انسان خلق گردیدند و برای هر کدام حقوق خاصی معین گردید؛ حق حیات آزادانه در محیط زیست، حق تغذیه ،تولید مثل،عشق ورزی به فرزند و... اما با ظهور بشر این حقوق تعریف دیگری پیدا کرد ؛ عده ای حیواناتی را دارای حق و حقوق می دانند که برای انسان خدمت می کنند، عده ای بشر را صاحب و مالک هستی می دانند و جز برای بشر حقی قائل نیستند و عده ی قلیلی حقوق را برای تمامی حیوانات می‎دانند.

حقوقی که بشر طی چندین هزار سال از حیوانات و سایر جانداران گرفته ممکن نیست طی چند سال پس دهد ، زمانی که سخن از دادن حقوق به حیوانات مطرح می گردد منظور پس دادن آن است نه اعطا چون هر جانداری ، با حقوقی خاص که توسط خالق تعیین شده بدنیا آمده است.

آیا به نظر بشر گرفتن حق حیات ، حق عشق ورزی ، حق تولید مثل ، حق تغذیه و... منصفانه است؟! گاهی اوقات بشر کارهایی را انجام می دهد که شاید در ذهن هر متفکری امری مسخره و ناممکن بنظر برسد. برای مثال؛ شخصی برای تفریح خانه خود را آتش بزند یا برای تهیه آتش و گرم کردن خود لباسهای بدنش را بسوزاند و از این قبیل کارها ، شما نیز با خواندن این موارد این قبیل کارها را به افراد دیوانه و مجنون نسبت می دهید ولی همه ما این کارها را در سطح بسیار وسیع تر از آنچه فکرش را می کنیم انجام می دهیم. سالانه چندین هکتار جنگل و زیستگاه حیوانات را تخریب می کنیم تا چوب کبریت و میز و صندلی و این قبیل لوازم آسایش و رفاه خود را بسازیم ، برای تفریح خود حیوانات را شکار می کنیم ، آبها ، دریاها، اقیانوسها و رودها توسط فاضلاب و پسماندهای شهری و کارخانه ها آلوده می شوند و هزاران هزار کاری که بشر روزانه برای رفاه خود انجام می دهد ولی نمی داند شاخه‌‌ای را می برد که روی آن نشسته !

حیوانات نیز در مقابل اقدام بشر سه دسته شدند : گروهی دوام نیاورد و نسلش منقرض گردید، گروهی کنار آمدند و در زیستگاه بشر و همراه آنان زندگی می‎کنند و گروهی هنوز در زیستگاه خود بی خبر از اقدامات بشر به حیات ادامه می دهند. در این میان عده ای از انسانها خطر را درک کرده و از محیط زیست و حیوانات دفاع می کنند که تعدادشان اندک است. کشور های غربی این خطر را احساس کرده و زودتر دست به کار شدند و با وضع قوانینی از حقوق حیوانات و محیط زیست آنان دفاع می کنند اما کشور عزیزمان ایران هنوز اقدام جدی در این مورد انجام نداده شاید علت این امر بی توجهی ما به این امر خطیر و مهم است.

حقوق حیوانات و دامپزشکان

دامپزشکان مهمترین ، اصلی ترین و کلیدی‎ترین عامل در بحث حقوق حیوانات هستند، چراکه برای این مهم تربیت شده‎اند، برای آن آموزش دیده و قسم یاد کرده‌اند. اما متاسفانه بعضاً خود دامپزشکان به یکی از اصلی ترین نقض‎کنندگان حقوق حیوانات مبدل شده اند و این امری تاسف برانگیز است. دامپزشکان لازم است قبل از هر عملی حقوق حیوانات را در نظر بگیرند و نظر غالب‎شان بر عوامل مالی استوار نباشد. دامپزشکان همواره در مقابل انتظارات صاحب دام و خود دام مورد اول را چه بسا به ناچار انتخاب میکنند چرا که پول ویزیت را صاحب دام پرداخت می‎کند. اگر دامپزشکی برای فروش حیوانات خود ، حیوان دیگری را بی دلیل بخواباند (اتانازی) و باعث مرگ حیوان شود ، این کار خیانت به حرفه دامپزشکی ، خیانت به دامپزشکان و خیانت به حق حیات است.

شاید علت عدم توجه برخی دامپزشکان به حقوق حیوانات عدم آموزش صحیح در دانشگاهها و مراکز آموزشی  هم باشد. غالب دامپزشکان بلافاصله بعد از فارغ التحصیلی و علیرغم عدم شناخت کامل از حقوق حیوانات وارد بازار کار می‎شوند و این امر فاجعه ای برای این حرفه به شمار می آید.

حقوق حیوانات و دولتها

طبق قوانین جهانی حقوق حیوانات، تمامی دولت ها باید بخشی از هزینه خود را صرف حمایت از حقوق حیوانات کنند{ن.م.1} که متاسفانه بیشتر کشورها عکس این عمل را انجام می دهند برای مثال در ایران سالانه چندین هزار سگ خیابانی کشته می شود که مبادا چهره شهر را خراب کنند، این امر خود یکی از موارد نقض حقوق حیوانات است.

در نظر سنجی اینترنتی  که توسط گروه حمایت از حیوانات دانشکده دامپزشکی  دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز انجام شد بیشتر مردم ایران معتقد بودند حقوق حیوانات در ایران رعایت نمیشود {ن.م.2}. برای مثال : وضع درد آور حیوانات خیابانی ، باغ وحشها ، دامداریها ، مراکز فروش حیوانات خانگی و غیره و متاسفانه قوانین بازدارنده ای نیز تصویب نشده که این نیز امری دردناک برای حامیان حقوق حیوانات است.

حقوق حیوانات و انجمنهای حمایت از حیوانات

اخیراً انجمنهای فعال حقوق حیوانات در ایران رو به افزایش است و این نقطه عطفی برای امر حقوق حیوانات در ایران است اما ماهیت برخی از این انجمنها متفاوت با تعریف  اصلی آنهاست. برخی جهت سیاسی به خود گرفته و شروع به جبهه گیری های غیر دینی و غرض ورزانه کرده اند و در حال تبلیغ فرهنگ غربی و غیر اسلامی در جامعه هستند، گروهی نیز با نام واگذاری حیوانات بی سرپرست اقدام به دریافت پولهای کلان از مردم می کنند اما این گفته نشانگر آن نیست که تمامی انجمن ها و گروههای حمایت از حیوانات که به واگذاری حیوانات اقدام می کنند قصد چنین کاری را دارند. متاسفانه حمایت مالی از این انجمنها بسیار اندک است و شاید این عاملی برای اقدامات فروش و واگذاری حیوانات خانگی شده است. برخی از انجمن های حقوق حیوانات با افراط در این بحث باعث نوعی زدگی در جامعه در مورد حقوق حیوانات شده اند. حقوق یک حیوان لزوماً بیانگر آن نیست که نباید حیوانات خورده شوند ، نباید کار کنند و اعمالی از این قبیل، بهره گیری از حیوانات خود نوعی هنر است برای مثال استفاده از سگ گله امری عادی و پذیرفته است ولی برخی انجمن ها با افکار غیر منطقی این اعمال را نقض حقوق حیوانات می‎دانند وحتی این انجمن ها پا فراتر گذاشته و با ادیانی که خوردن گوشت را آزاد می دانند دشمنی می کنند که این اعمال ، اعمالی ناپسند و منفور در جوامع است و باعث تغییر ماهیت حقوق حیوانات در جوامع دینی خواهد شد.

حقوق حیوانات و دین مبین اسلام

اسلام آخرین دین ابلاغی بر بشر و کاملترین ادیان به حساب می آید و غیر ممکن است خداوند حقی برای مخلوقاتش قائل نباشد. سند این ادعا، قرآن کریم ، احادیث و سخنان بزرگان دینی است. بعضا روایاتی نقل می شود که شخص گناهکاری به خاطر لطف بر حیوانی از عذاب جهنم رهایی می یابد. این روایات و احادیث فراوان اند و مجال بیان آن نیست. -  در این زمینه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرموده‎اند : اگر ستمی که به حیوانات روا می‎دارید بر شما بخشیده شود بسیاری از گناهانتان آمرزیده خواهد شد -

حتی سوره هایی از قرآن کریم به نام حیوانات نامگذاری شده است و آیاتی نیز در باب آنان نازل شده و این نشانگر توجه دین اسلام به مسئله حیوانات است.

بعضی حیوانات – خوک و سگ - در دین اسلام نجس نامیده شده‎اند ولی نجاست دلیل بر نقض حق حیات این حیوانات نمی شود چنانکه در روایات و احادیث مشاهده می گردد. با این شواهد و مستندات هرگز کسی نمی تواند ادعا کند اسلام حقی برای حیوانات قائل نیست و حق حیات صرفا برای بشر تعریف شده است.

حقوق حیوانات و صاحبان دام

کسی منکر آن نیست که افرادی می توانند بر حیوانی صاحب شوند و این امری عادی است برای مثال؛ سگ گله ، اسب سوارکاری، حیوانات باربر، حیوانات خانگی و... اما اینکه فردی صاحب دام است و بر هر کاری که انجام می‎دهد آزاد است سخنی نادرست و غیر عاقلانه است. همانطوری که والدین صاحب فرزند هستند ، حق سرپرستی دارند ولی فرزند نیز دارای حقوق است، حیوانات نیز اینگونه اند . شخصی که صاحب سگی است نمی تواند سگ را آزار دهد ، از حق تولید مثل محروم کند، به آن غذا ندهد ، غیر منصفانه رهایش کند و بمدت طولانی محبوس در یک مکان نگهداری کند و یا درمورد گوسفند ، اسب ، گربه و سایر حیوانات! اما متاسفانه بسیاری از صاحبان دام خود را مجاز بر هر کاری می دانند و باعث نقض حقوق حیوانات می شوند که علت اصلی آن عدم آشنایی صاحب دام با حقوق حیوانات بوده و وظیفه دامپزشک تذکر این موارد است که متاسفانه از طرف آنان بعضاً اطلاع رسانی کامل و درستی صورت نمی گیرد که این امر به آموزش ناکافی آنان باز می گردد.

سخن پایانی

امید است در کشور عزیزمان ایران نیز مثل سایر کشورهای پیشرفته شاهد رعایت روز افزون حقوق حیوانات باشیم که این یک فرهنگ غربی نیست بلکه فرمان خداوند ، تعالیم ادیان الهی و حق حیوانات است.

حیوانات نیز حقوقی دارند ، به حقوقشان احترام بگذاریم.

منابع اخبار ذکر گردیده

ن.ب.1 :مفاد بیانیه جهانی حقوق حیوانات /ماده 9 /بندهای یکم و دوم

ن.ب.2 : www.animal_rights.mihanblog.com  وبلاگ گروه حمایت از حیوانات دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز