ایران ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه صنعت آبزی‌پروری دارد، اما در این راه با چالش‌هایی نیز مواجه است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، «حسین عبدالحی» معاون آبزی‌پروری سازمان شیلات ایران از چالش‌های توسعه آبزی‌پروری می‌گوید. به گفته او، برای افزایش حضور در بازارهای داخلی و خارجی، مسئولان، سازمان شیلات، سازمان دامپزشکی و بخش خصوصی باید در کنار هم قرار گرفته و بر این چالش‌ها غلبه کنند.
این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
کدام بخش در حوزه آبزی‌پروری قابلیت ارزآوری دارد؟
در همه حوزه‌های آبزیان، بخشی از تولیدات صادراتی است. به‌طور مثال، کپور به عراق، قزل‌آلا به روسیه و نزدیک به ۸۵ درصد تولیدات میگوی ایران نیز به کشورهای گوناگون جهان صادر می‌شود که ارزآوری خوبی دارد. به‌طور مثال، در سال ۱۳۹۷ صادرات میگو، نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار ارزآوری داشته است. در بخش ماهیان زینتی هم صادرات خیلی خوبی داریم. تولیدکنندگان ما برخی از گونه‌هایی که در آسیای جنوب شرقی تولید می‌شود را به ایران آورده، به وزن می‌رسانند و از اینجا به کشورهای منطقه صادر می‌کنند. در بخش تولید ماهی زینتی به علت زنده بودن محصول، موقعیت ایران، هزینه حمل و نقل به نسبت کشورهای آسیای جنوب شرقی را کاهش می‌دهد.
در حال حاضر حدود ۲۵۰ میلیون قطعه ماهی زینتی تولید می‌کنیم که بخشی از آن به عراق، ترکیه، افغانستان و حتی بعضی از کشورهای اروپایی صادر می‌شود.
از آنجا که خاویار ایران شناخته شده و به‌نوعی برند ما محسوب می‌شود، وضعیت ما در تولید و صادرات این محصول چگونه است؟ صید ماهیان خاویار در دریای خزر ممنوع است. از طریق پرورش ماهیان خاویاری چه مقدار خاویار می‌توانیم استحصال کنیم؟
در حال حاضر بالغ بر یک میلیون ماهی خاویاری در وزن‌های مختلف بین یک کیلو تا ۱۰۰ کیلوگرم در مزارع پرورشی ما وجود دارد. برای تولید ۷۰۰۰ تن گوشت و ۱۰۰ تن ماهی خاویاری هم مجوز صادر شده است.
تاجران خاویار در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند
در مجموع، از سال گذشته در ۲۴ استان، مزرعه پرورش ماهی خاویاری داریم. همچنین برای توسعه ماهیان خاویاری توافق‌نامه‌ای با بنیاد مستضعفان امضا کردیم که ۱۰۰ مزرعه در سه استان ایجاد کنیم که حدود ۵۰ مزرعه آن اجرایی شده است. سال گذشته هم حدود دو تن ماهی خاویار پرورشی صادر کردیم.
تعدادی از تاجران خاویار نیز در ایران سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این تاجران مزرعه پرورش ماهی خاویار دارند و خاویار را تولید و صادر می‌کنند. با توجه به بچه‌ماهی‌های تولید شده که در اختیار بخش خصوصی گذاشته شده است، ظرف دو سال آینده جهشی در زمینه خاویار پرورشی خواهیم داشت.
چه چالش‌ها و محدودیت‌هایی در حوزه آبزی‌پروری داریم؟ آیا مواردی مثل چالش آبی جزو موانع حساب می‌شود؟
یکی از چالش‌های اصلی آبزی‌پروری بیماری است که خسارات سنگینی هم به بار می‌آورد. به‌طور مثال، در مورد میگو در دنیا سالانه گاهی ۴۰۰ میلیون دلار خسارت به صنعت میگو وارد شده است. در ایران هم گاهی بیماری خسارت سنگینی به جا گذاشته است، به‌طور مثال در آبادان، پرورش‌دهندگان میگو هنوز با چالش بیماری ویروسی «لکه سفید» روبه‌رو هستند. سازمان دامپزشکی متولی بیماری‌های آبزیان است. سازمان شیلات با سازمان دامپزشکی تعامل خوبی در زمینه کنترل بیماری دارد. البته نیاز است که سازمان شیلات، بخش خصوصی و سازمان دامپزشکی با همکاری هم سطح آگاهی و دانش آبزی‌پروری را افزایش دهند تا بتوانند با بیماری مبارزه کنند. باید دانست که نمی‌توان این بیماری را ریشه کن کرد، اما می‌توان از آن پیشگیری کرد.
یکی دیگر از چالش‌ها، بازار است. در گذشته مردم به جز کسانی که در سواحل خلیج فارس یا دریای خزر بودند، کمتر ماهی مصرف می‌کردند، به‌طوری که مصرف سرانه ایران با جمعیت ۳۰ میلیون نفری، یک کیلوگرم بود، اما اکنون با جمعیت ۸۰ میلیونی به ۱۱ کیلوگرم رسیده است.
یکی از وظایف شیلات همین برنامه‌ریزی برای بازار است. البته بخش خصوصی هم باید نحوه عرضه خود را متناسب با سلیقه مردم تنظیم کند. به‌طور مثال، میگوی تمیز شده و آماده طبخ از جمله محصولاتی است که سبب استقبال مردم از مصرف میگو شده است.
سال ۸۳ با توجه به تولید کم میگو، تولید کنندگان نمی‌توانستند بخشی از آن را در بازار داخلی بفروشند، اما در حال حاضر با اینکه تولید ۴۷ هزار تنی داریم، حدود ۱۵ درصد آن در بازار داخلی به فروش می‌رسد.
باید به سمت آب شور برویم
چالش دیگری که در صنعت پرورش آبزیان با آن روبه‌رو هستیم، آب است. به‌طوری که در حوزه منابع آب شیرین محدودیت داریم و باید به سمت افزایش راندمان مصرف آب شیرین برویم.
در برنامه ششم توسعه هم عمدتاً تمرکز روی افزایش راندمان و بهره‌وری آب است. یکی از این راهکارها تغییر رویکرد از آب شیرین به آب شور است.
حداقل تا دو سال مشکل کم‌آبی در حوزه آبزی‌پروری نداریم
البته سیل امسال در غرب و جنوب غرب کشور برخلاف اینکه خسارت سنگینی به حوزه آبزی‌پروری وارد کرد برای بخش تأمین و ذخیره آب خوب بود. بر اساس اعلام وزارت نیرو، اکنون حدود ۶۵ میلیارد مترمکعب آب در پشت سدها ذخیره داریم در صورتی که سال گذشته این عدد حدود ۱۶ میلیارد مترمکعب بود.
این ذخیره آبی حداقل تا دو سال مشکل کم‌آبی در حوزه آبزی‌پروری را برطرف می‌کند.
اما برای غلبه برچالش آب در صنعت آبزی‌پروری ما باید به سمت دانش تکنولوژیک برویم. اگر آبزی‌پروری ما صنعتی شود، قطعاً بهره‌وری آب افزایش پیدا می‌کند.
باید دانست که رویکرد جهان به‌سوی آبزی‌پروری است. از همین رو، ما هم به سرمایه‌گذاری دولت در حوزه تأسیسات زیربنایی نیاز داریم. در دولت هاشمی رفسنجانی که برنامه توسعه میگو تدوین شد، برای تأسیسات زیربنایی حدود ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه شد و اکنون نتیجه آن را می‌بینیم.
از آنجا که عمده پرورش و توسعه آبزی‌پروری ما از طریق قفس است، نیاز به ساختار تشکیلاتی، تأسیسات و ردیف اعتباری داریم. وظیفه دولت است که حمایت کند و تسهیلات کم‌بهره در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهد، کما اینکه در اکثر کشورهای دنیا این کار توسط دولت‌ها انجام می‌شود. البته خوشبختانه دولت تسهیلاتی را از طریق صندوق توسعه ملی با حمایت وزیر جهاد کشاورزی تأیید و تصویب کرده است، ولی همچنان در بخش تسهیلات مشکلاتی وجود دارد.
توسعه پرورش ماهیان و آبزیان در دریا و آب شور یکی از اهداف صحیحی است که در سازمان جهاد کشاورزی و سازمان شیلات اتخاذ شده است. سازمان شیلات یک سازمان تخصصی است که وظیفه امنیت غذایی مردم را به عهده دارد. از روش‌های امنیت غذایی که یکی از اهداف استراتژیک سازمان خوار و بار جهانی است، توسعه آبزی‌پروری است. امیدواریم مقامات کشوری و مجلس شورای اسلامی از سیاست‌های دولت در این زمینه حمایت کنند.
