آنتی‌بیوتیک‌ها در دام برای افزایش رشد و یا کنترل بیماری‌ها استفاده می‌شوند. استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها منجر به افزایش احتمال وقوع مقاومت به آنتی‌بیوتیک در انسان و دام می‌شود.
به گزارش حکیم مهر به نقل از مصاف، اکثر آنتی‌بیوتیک‌هایی که در کشاورزی استفاده می‌شود با انسان مشترک هستند بنابراین باکتری‌های مقاوم می‌توانند بین انسان و دام به‌واسطه تغذیه و یا محیط‌زیست منتقل شوند که این امر برای سلامتی انسان تهدیدی جدی بوده و ازاین‌رو کنترل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در دام، برای سلامتی انسان بسیار حیاتی است. بنابراین رویکرد کشورهای توسعه‌یافته‌ای نظیر اتحادیه اروپا توسعه روش‌های جایگزینی است که استفاده از آنتی‌بیوتیک را به حداقل برساند (CDD, 2016 ).
برای افزایش سلامت تولیدات غذایی دامی و نیز حذف یا کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان باید راه‌کارهای جایگزین مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها، و نیز راه‌کارهای جلوگیری از وقوع بیماری‌ها در دام به‌کارگیری شود.
عمده راه‌کارهای جایگزین و گزینه‌های اصلی در دسترس برای بهبود استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در مزارع عبارت‌اند از: بهبود رفاه دام و مدیریت بهداشتی مزارع، استفاده از واکسن‌ها و نیز محصولات پروبیوتیک، ممنوعیت یا محدود کردن استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های خاص، محدود کردن استفاده از آنتی‌بیوتیک بنا به شرایط خاص و پس از دریافت مجوزهای ذی‌ربط، تلاش برای اصلاح رفتار به‌منظور بهبود روش‌های «استفاده محتاطانه» در میان دامپزشکان و کشاورزان، اعمال محدودیت برای استفاده بیش‌ازحد آنتی‌بیوتیک‌ها و کاهش نیاز به آنتی‌بیوتیک‌ها با جایگزینی مصرف واکسن می‌باشند.
بنابراین یکی از مهمترین گزینه‌ها برای کاهش نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها افزایش استفاده از واکسن‌ها به‌منظور پیشگیری از وقوع بیماری‌ها و ارتقای ابزارهای تشخیص زودهنگام بیماری‌هاست.
در اتحادیه اروپا از سال 2006 استفاده از آنتی‌بیوتیک با هدف افزایش رشد ممنوع اعلام شده است. در سال 2006 معرفی و استفاده از واکسن‌ها در ماهی سالمون و قزل‌آلا در مزارع پرورش ماهی نروژ منجر به کاهش قابل‌توجه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها گردید که باعث شد اقدامات مشابه در تمامی مزارع پرورش دام و طیور نیز انجام گیرد (همان منبع).
هدف نهایی کشور نروژ این است که با اعمال مدیریت صحیح مزارع پرورش دام و طیور و شیلات اعمال برنامه‌های کنترل یکپارچه مدیریت دام از زمینه بروز بیماری‌ها و درنتیجه استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها جلوگیری کند. برای این منظور عمده مواردی که در مورد رفاه دام باید اجرایی شود به‌قرار زیر است:
- اعمال استراتژیهای جایگزین اثبات‌شده (واکسیناسیون) برای جلوگیری از وقوع بیماری‌ها و درنتیجه عدم نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها.
- صنعت داروسازی اروپا باید استراتژیهای توسعه و بازاریابی مواد جایگزین آنتی‌بیوتیک‌ها نظیر واکسن‌ها و تجهیزات آزمون‌های تشخیص سریع و زودهنگام بیماری‌ها را گسترش دهد.
- همان استراتژی‌هایی که برای کاهش استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها و افزایش استفاده واکسن در بخش دام اجرایی می‌گردد باید برای بخش پرورش آبزیان نیز اعمال شود. دراین‌باره تجربیات موفقی وجود دارد که استفاده از واکسن‌ها در جلوگیری از وقوع بیماری‌هایی که در آبزیان شایع هست بسیار مؤثر واقع‌شده است (تجربه کشور نروژ) (Ungemach et al. 2006 ).
منابع:
1. Ungemach FR, Müller-Bahrdt D, Abraham G (2006) Guidelines for prudent use of antimicrobials and their implications on antibiotic usage in veterinary medicine. Int J Med Microbiol. doi: 10.1016/j.ijmm.2006.01.059
2. CDD (2016), Center for Disease Dynamics, Economics & Policy. Antibiotic Use and Resistance in Food Animals Current Policy and Recommendations.
