مردم بومی بلوچستان معتقدند که وجود «گاندو» در برکه های منطقه موجب برکت و رحمت است اما متاسفانه به دلیل ضعف زیرساخت های آبرسانی در تابستان امسال این گونه چند قربانی گرفته است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از خبرگزاری مهر، تمساح پوزه کوتاه ایرانی که نزد بومیان جنوب سیستان و بلوچستان به «گاندو» شهرت دارد بر اساس یک باور قدیمی مردم محلی وجودش در برکه ها موجب برکت و وسعت روزی است و به همین دلیل به هیچ وجه از سوی مردم آن منطقه به آن ها تعرضی نمی شود.
«گاندو» یا تمساح پوزه کوتاه ایرانی گونه‌ای از راسته تمساح‌ها در ایران است که پهن‌ترین پوزه را در مقایسه با سایر تمساح‌ها دارد، این گونه جانوری باقیمانده ای از راسته کروکودیل‌ها است که خزندگانی در دوران مزوزوئیک (۲۲۵ تا ۲۶۵ میلیون سال قبل) بودند، آنها در طول ۶۵ میلیون سال گذشته تغییرات اندکی یافته‌اند.
از آنجایی که رودخانه «سرباز» واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان مهمترین ناحیه زیست این گونه در ایران است و برخی از گاندوها نیز در رودخانه «باهوکلات» شهرستان چابهار و همچنین رودخانه «کاجو» شهرستان قصرقند زیست می‌کنند مردمان محلی جنوب سیستان و بلوچستان سالهاست که زندگی مسالمت آمیزی را با این موجودات دارند.
گاندو جانوری بسیار خجالتی، محتاط و ترسو است و به سختی می‌توان آن را مشاهده کرد، حداکثر طول این حیوان ۴ تا ۵ متر است اما با طول کمتر و بیشتر نیز دیده می‌شود و غذای اصلی آن به طورعمده ماهی، لاک پشت، پرندگان آبزی و لاشخورهاست.
مردم مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان که به حفاظت از محیط زیست خود بسیار اهمیت می‌دهند گاندو را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی بر زندگی آنها سایه می‌اندازد .
مردم مناطق جنوبی سیستان و بلوچستان که به حفاظت از محیط زیست خود بسیار اهمیت می‌دهند گاندو را نماد برکت و آبادانی می‌دانند و معتقدند که با هجرت و مرگ این حیوان خشکسالی و قحطی بر زندگی آنها سایه می‌اندازد و بر اساس همین باور تمامی تلاش خود را برای مراقبت و بقای حیات آن به کار می‌گیرند.
علاقه مردم بلوچستان آنقدر به گاندوها زیاد است که برخی از افراد بومی در مدت خشکسالی به صورت خودجوش به آن ها غذا می دادند.
«ملک دینارشجره» پیرمرد بلوچ اهل جنوب سیستان و بلوچستان یکی از این افراد است که سالهاست بدون هیچگونه چشم‌داشتی با غذا دادن و تیمار آن ها، «گاندوها» را از خطر انقراض نجات داده است و به همین دلیل او را فرشته نجات گاندوی ایرانی نامیده اند.
اما متاسفانه در چند ماه اخیر و در فصل زاد آوری تمساح پوزه کوتاه ایرانی شاهد افزایش تعارضات این گونه با جوامع محلی هستیم که گاهاً این تنش ها علاوه بر صدمات مالی باعث بروز صدمات جانی جبران ناپذیری برای مردم محلی شده است.
به گونه ای که در تابستان امسال ۴ حمله از سوی تمساح پوزه کوتاه ایرانی به افراد محلی گزارش شده است که دو حمله از سوی گاندوها به فاصله یک هفته و به دو کودک بود.
در یکی از این موارد گاندو به یک دختر بچه ۱۰ ساله از اهالی روستای «کشاری» از توابع منطقه «باهوکلات» شهرستان چابهار زمانی که این کودک برای برداشتن آب به نزدیکی رودخانه رفته بود حمله کرد و متاسفانه دست راستش را قطع کرد.
نکته تاسف بار این داستان اینجاست که به دلیل اینکه در تعدادی از روستاهای جنوب سیستان و بلوچستان همچنان شبکه آبرسانی تکمیل نشده است بومیان منطقه مجبور هستند برای برداشت آب به محل زیست گاندوها نزدیک شوند.
این اتفاق ۲۸ تیرماه ۹۸ رخ داد و حدود ۵ روز بعد در روستای «کهرین» شهرستان سرباز یک پسر ۸ ساله به نام ذکریا نیز در اثر حمله «گاندو» از ناحیه پای چپش مجروح شد اما خوشبختانه پس از درمان‌های اولیه ذکریا به خانه بازگشت.
البته دو مورد حمله دیگر «گاندو» از جمله حمله به یک چوپان نیز در تابستان امسال به وقوع پیوست که توجه بیشتر رسانه ها را به این موضوع جلب کرد این در حالی است که دو سال پیش هم یک کودک در اثر حمله این گونه تمساح جان خود را از دست داده بود.
کاهش تنش های میان تمساح ها و جوامع محلی با آموزش و اطلاع رسانی
از همین رو مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: باید با اطلاع رسانی و آموزش جوامع محلی به دنبال کاهش تنش های میان مردم و تمساح ها ی پوزه کوتاه باشیم.
مردم بومی حاشیه زیستگاه تمساح ها از منابع آبی مشترک جهت مصارف شرب و دیگر مصارف روزانه استفاده می کنند
وحید پورمردان افزود: زیستگاه گاندوها حوزه جنوبی استان سیستان و بلوچستان و در مسیر رودخانه سرباز، باهوکلات و برکه های آب موجود در این مناطق است که مردم بومی حاشیه زیستگاه تمساح از این منابع آبی مشترک جهت مصارف شرب و دیگر مصارف روزانه استفاده می کنند.
وی ادامه داد: متاسفانه در چند ماه اخیر و در فصل زاد آوری گونه تمساح پوزه کوتاه ایرانی شاهد افزایش تعارضات این گونه با جوامع محلی هستیم که گاهاً این تنش ها علاوه بر صدمات مالی باعث بروز صدمات جانی جبران ناپذیری برای مردم محلی می شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان تصریح کرد: از همین رو طی این مدت اقداماتی همچون برگزاری کارگاههای آموزشی و آموزش های همگانی شامل رفتارشناسی، اهمیت گونه و خطرات به دهیاران، شوراها و اهالی روستاهای حاشیه رودخانه باهوکلات انجام شده است.
وی افزود: حضور کارشناسان و محیط بانان در نماز جمعه و بیان موضوعات از تریبون های نمازهای جمعه اهل سنت و تشیع، نصب بنر و پلاکاردهایی با اشکال و توضیحات ساده و قابل درک برای کلیه سنین در روستا های میزبان گاندو و برکه های زیست تمساح، تهیه و ساخت کلیپ های هشدار دهنده به زبان محلی و انتشار آن در فضای مجازی از دیگر اقدامات انجام شده است.
پور مردان ادامه داد: پس از وقوع اولین حمله به یک دختر بچه در منطقه «کشاری» واقع در شهرستان سرباز اکیپی از محیط بانان استان برای پایش و اطلاع رسانی خانه به خانه در ۵۱ روستای میزبان گاندو و ارائه آموزش های اولیه رفتار شناسی گاندو به ۱۰ هزار و ۹۵۰ خانوار روستایی به منطقه اعزام شدند.
وی گفت: حمایت همه جانبه از حادثه دیدگان حمله تمساح ها، هماهنگی با انجمن نذر طبیعت وطن ما در خصوص تهیه و ارسال تعداد ۱۱ مخزن آب فایبر گلاس ۱۰ و ۵ هزار لیتری به روستاهای حاشیه زیستگاه های گاندو، واریز آنی بخشی از خسارات وارده به آسیب دیدگان و حضور مستمر محیط بانان در منطقه و همراهی مردم محلی با محیط بانان تحت عنوان همیار محیط زیست از جمله دیگر اقدامات اداره کل محیط زیست سیستان و بلوچستان بوده است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه گاندو ها در زمان زاد آوری روحیه تهاجمی دارند، افزود: مردم این منطقه طی سال ها با گاندوها زندگی مسالمت آمیزی داشته‌اند، و به خوبی می‌دانند که در فصل تابستان، گاندوها روحیه مهاجم پیدا می‌کنند و نباید به آنها نزدیک شد.
وی با تاکید بر اینکه گاندوها برای رفع نیاز تغذیه‌شان به کسی حمله‌ور نمی‌شوند، گفت: در اتفاق های اخیر نیز شاهد بودیم که حیوان تنها به آنها حمله‌ور شده است.
جمع‌آوری و انتقال گاندوها به منطقه حفاظت شده در اولویت است
استاندار سیستان و بلوچستان نیز چندی پیش اظهار داشت: موضوع جمع‌آوری و انتقال گاندوها به منطقه حفاظت شده (محوطه اصلی سد پیشین) با همکاری سازمان حفاظت محیط زیست در دست انجام است.
احمدعلی موهبتی افزود: با توجه به اتفاقات اخیر و حمله تمساح پوزه کوتاه بومی سیستان و بلوچستان (گاندو) به برخی ساکنان جنوب استان، جمع‌آوری و انتقال آنها به محدوده حفاظت شده مورد توجه قرار گرفته است.
وی ادامه داد: مردم این منطقه علاقه فراوانی به گاندو دارند و آنها را موجب برکت منطقه می‌دانند و با وجود اینکه دست بچه‌ای را قطع کرده به سمت‌اش سنگ هم پرتاب نکرده و نمی‌کنند.
استاندار سیستان و بلوچستان افزود: اقدامات مربوط به تامین آب در روستاها را نیز به طور جد در دست انجام داریم تا شاهد بروز چنین اتفاقات تلخی در آینده نباشیم.
موهبتی گفت: وقتی که سیل می‌آید گاندوها را با خود به برکه‌های پایین دست منتقل می‌کند؛ لذا در حال برنامه ریزی هستیم تا با فرهنگسازی و کمک و همکاری مردم و سازمان‌های مردمی از تکرار اینگونه حوادث پیشگیری کنیم.
در مجموع به نظر می رسد همانطور که مردم محلی هم عقیده دارند قطعا وجود گاندو ها موجب برکت و رحمت است به شرط اینکه مسئولان هم شرایط مناسبی هم برای زندگی این گونه جانوری و هم برای میزبانان مهربانشان ایجاد کنند و هرچه زودتر موضوع آبرسانی روستاهای جنوب سیستان و بلوچستان به نتیجه برسد.
