صید پرندگان شکاری مهاجر و بومی مانند "شاهین، بحری، بالابان و دلیجه" در مناطق شمالی استان گلستان اگرچه برای برخی افراد ناآگاه بومی نان دارد اما ضربه مهلکی برحیات وحش و نقش انکارناپذیر این پرندگان در کنترل جمعیت جوندگان، خزندگان و پستانداران کوچک و جلوگیری از شیوع برخی بیماری‌ها در منطقه، وارد می‌کند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، صید غیرقانونی پرندگان شکاری بویژه شاهین، بحری و بالابان و تا حدودی دلیجه درمناطق دشت و بیابانی شمال استان گلستان که یکی از زیستگاه‌های مهم این پرندگان اغلب مهاجر به شمار می‌رود، باهدف فروش آنها به شیخ‌نشینان عرب و متمول برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس درسال های اخیر روند افزایشی به خود گرفته است.
مقابله با صید بی‌رویه این گونه پرندگان با ارزش و حفاظت شده که وجود آنها در محیط زیست نقش موثری در کنترل جمعیت جوندگان موذی و خزندگان دارد، یک ضرورت است و بایستی اقدامات مناسبت توسط دست‌اندرکاران حفاظت محیط زیست با همکاری نهادهای مرتبط و نیز گروه‌های مختلف مردم بویژه علاقه‌مندان محیط زیست و حیات وحش صورت گیرد در غیر این صورت با روند فعلی صید این پرندگان، به احتمال زیاد تا چند سال آینده اثری از پرندگان شکاری در طبیعت منطقه باقی نخواهد ماند.
پرندگانی که به جای زندگی بی دردسر در زیستگاه طبیعی خود و نقش‌آفرینی در آن اما به دلایل مختلف از جمله ناآگاهی، بی تفاوتی و اغلب بی‌مسوولیتی برخی افراد محلی و سودجویان داخلی سر از برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس در آورده تا دستمایه‌ای برای تفریحات، بازی و سرگرمی و شرط‌بندی‌های شیخ‌نشینان متمول عرب با پرندگان ایرانی قرار گیرند.
اگرچه شورای عالی حفاظت محیط زیست درسال ۹۶ جرایم نقدی بالایی تا سقف ۶۰۰ میلیون ریال را برای صید شاهین، بحری و بالابان و مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال را هم برای "عقاب و دلیجه" تصویب کرده اما این جرایم نسبت به بهای خرید و فروش این پرندگان بسیار ناچیز بوده و بازدارنده نیست.
به گفته مسوول واحد حقوقی اداره حفاظت محیط زیست سه شهرستان گنبدکاووس، آزادشهر و رامیان واقع در شرق گلستان، هم اکنون هر بهله شاهین، بحری و بالابان بسته به اندازه و جثه، طول بال، سن و ناخن آن از ۳۰۰ میلیون ریال تا دو میلیارد و ۵۰۰ میلیون ریال از صیادان محلی خریداری و پس از آن تا دو برابر قیمت خرید به شیخ‌نشینان حاشیه جنوبی خلیج فارس فروخته می‌شود.
«آنه‌محمد متقی» می‌گوید که یکی از دلایل صید پرندگان شکاری در نواحی شمال گلستان بالا بودن مبلغ خرید و فروش این پرندگان از یک سو و بیکاری جوانان روستایی این مناطق از سوی دیگر است که سبب می‌شود تا آنان در دام افراد سودجود افتاده و بدون توجه به اثرات زیست محیطی آن، مبادرت به صید این پرندگان نمایند.
وی اضافه کرد: هم اکنون در برخی روستاهای نواحی شمالی و مرکزی گنبدکاووس که تعداد آنها به حدود ۱۵ روستا می‌رسد، از هر روستا بین ۲۰ تا ۳۰ نفر از جوانان با همکاری هموطنان عرب زبان ما که اغلب رابط شیخ نشینان متمول کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس هستند و هرساله در فصل مهاجرت پرندگان شکاری شمار زیادی از آنها از استان‌های جنوبی کشورمان به منطقه می‌آیند، مبادرت به صید پرندگان شکاری می‌کنند.
متقی، آمار دقیقی از صید پرندگان شکاری ندارد اما می‌گوید که با توجه به فعالیت این افراد حداقل در فصل مهاجرت پرندگان شکاری که اغلب از کشورهای آسیای میانه و از مسیر کویر مرکزی ایران به استان‌های جنوبی کشورمان می‌روند، بین ۲۰ تا ۳۰ بهله شاهین، بالابان، بحری و دلیجه در هر یک از چهار شهرستان واقع در شمال گلستان صید و با ترفندهای مختلف از منطقه خارج می‌شوند.
وی تصریح کرد: برخی از پرندگان شکاری در مسیر مهاجرت چند روزی برای استراحت در مناطق بیابیانی شمال گلستان توقف می‌کنند و تعدادی از آنها بویژه نسل جوان و کم تجربه هم به دلیل وجود مناطق کوهستانی، دشت‌ها و مراتع وسیع و نیز وجود مواد غذایی کافی در آن مانند جوندگان و خزندگان، چند ماه در منطقه می‌مانند و زاد و ولد می‌کنند.
مسوول حقوقی اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس آزادشهر و رامیان همچنین می‌گوید که افراد محلی و عرب زبانان از دو شیوه سیار و "کوخت" اقدام به صید پرندگان شکاری درمناطق شمالی گلستان می‌کنند که در شیوه سیار، یک موتورسیکلت سوار و راکب آن در منطقه حرکت می‌کنند و هنگام مشاهده یکی از گونه‌های شاهین، اقدام به رهاسازی پرنده‌ای (کبوتر) که به عنوان طعمه از آن استفاده می شود، می‌کنند.
متقی گفت: به بال‌های این پرنده که به پای آن نیز نخی بسته شده و در اختیار افراد است، سیم‌های تله شکل و درچند جهت بسته شده تا در هنگام شکار شدن توسط شاهین، پاهای پرنده شکاری در آن گیر نماید سپس نخ را می‌کشند و پرنده شکاری را صید می‌کنند.
وی ادامه داد: در روش "کوخت" نیز که توسط عرب زبانان ابداع شده، ابتدا گودالی حفر می شود و صیادان در آن مخفی می‌شوند و به فاصله چند متری آن نیز دامی (تور) پهن می‌شود که روی آن یک بهله دلیجه که چثه کوچکی دارد و یک پرنده به عنوان طعمه در اختیار او گذاشته شده، قرار می‌دهند.
متقی اظهار داشت: هر یک از شاهین، بالابان و بحری که متوجه شکار توسط دلیجه شوند، براساس سلسه مراتب قدرت، برای گرفتن شکار این پرنده به سمت او حمله می‌کند که به محض فرود این پرنده شکاری، افراد مخفی شده در گودال نخ تور را کشیده و پرنده شکاری را صید می‌کنند.
وی با بیان اینکه متاسفانه در این شیوه‌های صید، غالبا پرندگان شکاری جوان و کم تجربه به دام می‌افتند که بلافاصله توسط صیادان ابتدا قنداق پیچی شده و به طرق مختلف از محل خارج می‌شود، اضافه کرد: درنهایت تصویر پرنده برای رابط خریدار ارسال می‌شود و در صورت تایید، تعیین نرخ شده و بخشی از آن نقدا پرداخت و بخش دیگر هم پس از رساندن پرنده به نقطه امن، به صیاد پرداخت خواهد شد.
مسوول واحد حقوقی اداره حفاظت محیط زیست گنبدکاووس همچنین به برخی مشکلات حقوقی در برخورد با صیادان متخلف اشاره کرد و گفت: با وجود اینکه جرائم نقدی خوبی برای برخورد با صیادان پرندگان شکاری ازسوی شورای عالی حفاظت محیط زیست تصویب شده اما بالا بودن هزینه دادرسی سبب شده تا پرونده متخلفان پیگیری حقوقی نشود.
متقی افزود: صیادان متخلف بیشتر از جنبه کیفری موضوع و براساس مواد ۱۰ تا ۱۳ قانون شکار و صید توسط محاکم قضایی محکوم می‌شوند که حکم آن یا سه ماه و یک روز حبس و یا جریمه نقدی از ۱۰۰ هزار ریال تا نهایت ۲۰ میلیون ریال است.
وی اضافه کرد: درصورت اعمال جریمه ۶۰۰ میلیون ریالی پیش بینی توسط شورای عالی حفاظت محیط زیست، صید پرندگان شکاری هم کاهش خواهد یافت اما چون هزینه دادرسی هر پرونده ۲۰ تا ۳۰ میلیون ریال است و به دلیل مشکلات مالی و اعتباری کشور، تامین آن ازسوی محیط زیست ممکن نیست، پرونده صیادان متخلف به مرحله حقوقی نمی‌رسد.
متقی همچنین پیشنهاد کرد برای جلوگیری از صید بی رویه پرندگان شکاری درمناطق شمالی گلستان، فرصت‌های شغلی برای نسل جوان در این مناطق ایجاد شود که بهترین آن استفاده از ظرفیت مراتع ملی برای کشت گیاهان دارویی و یا تبدیل بخشی از آن به باغات مثمر مانند انار و انجیر است تا افراد محلی بویژه جوانان از مزایای آن استفاده نمایند.
در همین پیوند رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان‌های گنبدکاووس، آزادشهر و رامیان هم می‌گوید که به دلیل وسعت منطقه و کمبود نیروی انسانی و باهدف حفاظت بیشتر از پرندگان شکاری، اداره کل متبوعش تفاهم نامه همکاری با مرزبانی گلستان منعقد کرده تا ماموران آن در شناسایی و دستگیری صیادان متخلف با محیط زیست همکاری نمایند.
غلامرضا کریمی گفت: در راستای این تفاهم‌نامه، دوره‌های آموزشی برای پرسنل مرزبانی برگزار شد تا نسبت به شناخت انواع پرندگان شکاری و شیوه‌های صید و قاچاق آن به خارج از منطقه آشنا شده و در دستگیری صیادان متخلف حیات وحش به محیط زیست گلستان کمک نمایند.
وی افزود: برای پیگیری حقوقی پرونده صیادان متخلف پرندگان شکاری و دیگر جانوران حیات وحش کشور نیز همانگونه که با تصویب مجلس شورای اسلامی دو نهاد نظارتی منابع طبیعی و آبخیزداری و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از پرداخت حق دادرسی معاف هستند، سازمان حفاظت محیط زیست هم بایستی از پرداخت این هزینه‌ها معاف شود.
کریمی با بیان اینکه رایزنی‌ها و پیگیری‌های لازم برای معاف شدن سازمان حفاظت محیط زیست از پرداخت هزینه‌های دادرسی درحال انجام است اما هنوز منجر به نتیجه نشده، یادآور شد: درسال‌های گذشته و براساس تفاهم‌نامه‌ای که بین سازمان با قوه قضاییه امضا شده بود، محیط زیست از پرداخت هزینه‌ها معاف بود اما چند سالی است که مهلت این تفاهم نامه به پایان رسیده و دیگر تمدید نشد.
وی بابیان اینکه حفاظت از حیات وحش وظیفه‌ای ملی و همگانی است، خاطرنشان کرد که نبایستی به خاطر مشکلات مالی، صیادان و یا شکارچیان متخلف به راحتی در حیات وحش حضور یافته و نسبت به شکار و صید جانواران و پرندگان با ارزش که نقش مهمی نیز در کنترل جمعیت جانوارن دیگر دارند، اقدام نمایند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست سه شهرستان گنبدکاووس، آزادشهر و رامیان ادامه داد: با وجود همه تلاش‌ها و اقدماتی که ماموران این اداره و نیروهای مرزبانی در خصوص شناسایی و دستگیری صیادان پرندگان شکاری در حین شکار انجام می‌دهند، اما آنچه منجر به نتیجه می‌شود، حداکثر ۱۰ درصد آنچه که رخ می‌دهد، است.
فرمانده هنگ مرزی اترک گلستان نیز در خصوص دستگیری صیادان متخلف پرندگان شکاری به ایرنا گفت که ماموران این یگان نظامی در نیمه اول امسال موفق به دستگیری ۱۵ صیاد در حین شکار شدند که از این متخلفان علاوه بر کشف و ضبط وسایل نقلیه و آلات و ادوات صید، تعداد ۲۵ قطعه کبوتر زنده که از آن به عنوان طعمه استفاده می‌شود، به دست آمد.
«سرهنگ محمدرضا سراوانی» افزود: از صیادان متخلف دستگیر شده دو بهله شاهین نیز کشف شد که با هماهنگی ماموران حفاظت محیط زیست دو شهرستان گنبدکاووس و مراوه تپه، به همراه کبوترهای زنده کشف شده، در طبیعت رها شدند.
وی اضافه کرد: متاسفانه برخی صیادان متخلف، درصورتی که پرندگان شکاری را صید کرده باشند، هنگام مشاهده ماموران مرزبانی اقدام به رهاسازی می‌کنند که مدرکی دال بر تخلف نداشته باشند و بر این اساس نیز نمی‌توان آنها را دستگیر کرد.
به نظر می‌رسد، آگاهی بخشی به جوامع محلی نسبت به نقش و اهمیت وجود پرندگان شکاری در کنترل جمعیت جوندگان موذی بویژه موش‌های صحرایی که عامل اصلی شیوع بیماری سالک در مناطق شمالی گلستان هستند و نیز ایجاد فرصت‌های شغلی برای جوانان با استفاده از منابع موجود درمنطقه مانند مراتع و در نهایت معاف کردن سازمان حفاظت محیط زیست از پرداخت هزینه بالای دادرسی برای حقوقی کردن پرونده صیادان متخلف بتوان شاهد استمرا حضور پرندگان شکاری در منطقه شمال گلستان برای همیشه باشیم.
چهار شهرستان گمیشان، گنبدکاووس، آق‌قلا و مراوه تپه با افزون بر ۶۰۰ هزار نفر جمعیت درمناطق شمالی گلستان واقع هستند که در مجموع حدود ۱۱ هزار کیلومتر از وسعت ۲۰ هزارو ۴۳۸ کیلومتر مربعی این استان را تشکیل می‌دهند.
یکبار نوشتم مردم فقیر خصوصا بومیان آمریکای لاتین که با شکار پروانه ها و ساخت تابلو های زیبا و فروش شان با قیمتی ناچیز حتی درآمدی داشتند بعلت تبلیغات دولت ها و طرفداران محیط زیست در تلویزیون ها دست از اینکار کشیده و این تابلوها دیگر برای خرید توسط توریست ها یافت نمیشود. 
