توضیحات رئیس حوزه نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان دامپزشکی درباره ماجرای معدوم‌سازی ۴۳۵ کیلوگرم ماهی به علت عدم صید شرعی در خراسان جنوبی

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: اقدام اداره کل دامپزشکی خراسان جنوبی درخصوص ضبط و معدوم‌سازی ۴۳۵ کیلوگرم ماهی به علت آنچه که عدم صید شرعی خوانده شد، حاشیه‌های زیادی ایجاد کرد. «حجت الاسلام حیدری» مسئول دفتر نمایندگی ولی‌فقیه در اداره کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی گفته بود که فروشنده محموله که ماهی‌ها را به دلیل کمبود اکسیژن مخزن در حال تلف شدن دید، اقدام به تخلیه آب مخزن نموده و باعث حرام شدن ماهی‌ها شد که محموله فوق به دلیل عدم صید شرعی ضبط و معدوم گردید. این در حالی است که استفتای حکیم مهر از دفتر مقام معظم رهبری، صراحتاً نشان می‌دهد که تخلیه آب مخزن، منجر به حرام شدن ماهی‌ها نمی‌شود.

 «حجت‌الاسلام و المسلمین حمزه کلانتری» رئیس حوزه نمایندگی ولی فقیه در سازمان دامپزشکی کشور اگرچه منتظر است تا نامه کتبی در خصوص این واقعه به دستش برسد تا در مورد آن اظهار نظر قطعی نماید، اما با این حال در گفت‌وگو با حکیم مهر، به توضیحاتی از آنچه که از این واقعه دریافته است، می‌پردازد.

حکیم مهر: ارزیابی شما از مساله ضبط و معدوم‌سازی این محموله ۴۳۵ کیلوگرمی ماهی در خراسان جنوبی چیست؟

در خصوص این محموله، هم‌اکنون، علاوه‌بر بحث شرعی، بحث بهداشتی هم مطرح است. به گفته مدیر کل استان، ماهی که در آب بمیرد از نظر بهداشتی اجازه توزیع ندارد. مطابق رساله مقام معظم رهبری، این محموله ماهی حرام بوده است. ما بنا به دستور فقه می‌توانیم به رساله ایشان نگاه کنیم و در رساله آمده است که باید ماهی را از آب بگیریم، نه آب را از ماهی. این عین جمله ایشان است.

حکیم مهر:‌ نظر خود شما درخصوص این محموله چیست؟

درنامه‌ای که به دست من رسیده، آمده است که «طبق مشاهدات کارشناسان دامپزشکی و اظهارات فروشنده ماهی، متاسفانه به دلیل عدم اکسیژن دهی به مخزن حمل ماهی، تعدادی از ماهی‌ها در آب خفه شده و به روی آب آمده است که فروشنده اقدام به تخلیه آب تانکر نموده است. پس از آن با نظر ناظر شرعی تعداد ۸۰ قطعه ماهی زنده جدا شده و تحویل فروشنده گردیده است و مابقی ماهی‌ها به دلیل مغایرت با موازین شرعی و بهداشتی ضبط و غیر قابل مصرف تشخیص داده شده است.»

بنده از دفتر مقام معظم رهبری هم استفتاء می‌کنم و واقعه را شرح می‌دهم ولی حوزه نمایندگی ولی فقیه طبق ماده ۷ قانون نظارت بر ذبح و صید و ماده ۳ آیین‌نامه اجرایی این قانون که ضوابط مربوط به نحوه استفاده از منافع محلله را برای اعمال در داخل و خارج کشور طبق فتاوای مقام معظم رهبری و مراجع عظام تقلید بازگو می‌کند، رفتار می‌کند. تبصره می‌گوید که در موارد شئون حکومتی، ملاک فتوای رهبر انقلاب اسلامی است. با این حال باید اجازه دهید نتیجه آن به من برسد.

اگر مقام معظم رهبری دستور خاصی دهند که بحث دیگری است، اما اگر ندهند ما فتوای مراجع دیگر را هم باید در نظر بگیریم. چون بیشتر مراجع بزرگوار می‌گویند ماهی باید ۲ شرط داشته باشد که یکی از آنها این است که آن را زنده از آب بگیرند؛ این عین فتوای امام است.

حکیم مهر:‌ خب، اینجا هم در واقع ماهی‌ها زنده بوده و زمانی که آب تانکر را باز کرده‌اند، تلف شده‌اند.

خیر، می‌گویند که ماهی‌ها مرده بوده‌اند.

حکیم مهر:‌ چه کسی می‌گوید که مرده بوده‌اند؟

مدیر کل دامپزشکی استان خراسان جنوبی. آنها می‌گویند تعداد زیادی از ماهی‌ها به خاطر نرسیدن اکسیژن به تانکر مرده بودند و تعداد کمی از آنها زنده مانده‌اند که آنها را معدوم نکردیم و به بازار دادیم. مابقی آنها در آب مرده است که اگر در آب مرده باشد که تکلیف مشخص است.

حکیم مهر:‌ شما این اظهارات را می‌پذیرید؟

من نه می‌گویم بله و نه می‌گویم خیر. ما یا باید حرف آنها را قبول کنیم یا خودمان تحقیق کنیم. من با مدیرکل صحبت کردم و ایشان گفتند تعداد زیادی از ماهی‌ها به خاطر نرسیدن اکسیژن به آب مرده بودند. این را هم ناظر ما می‌گوید و هم مدیر کل. عین فتوای حضرت امام می‌گوید که اگر ماهی را زنده از آب بگیرند و بیرون از آب جان دهد، پاک و خوردن آن حلال است. چنانچه در آب بمیرد پاک است اما خوردن آن حرام است. فتاوای حضرات عظام تبریزی، فاضل، زنجانی، صافی، نوری و سیستانی هم حاشیه آن نوشته شده است.

گذشته از این، اگر فرض کنیم که ماهی‌ها هم نمرده بودند و آب تانکر را از آنها گرفته باشند، فتوای مقام معظم رهبری در رساله ایشان که در دست ماست، می‌گوید اگر دریچه آب را باز و آب را تخلیه کنند و ماهی ته آب بماند، این حرام است.

حکیم مهر:‌ اما فتوای ایشان چیز دیگری را می‌گوید.

بله، از ایشان اخیرا و حدود ۲ سال پیش فتوایی گرفتند که در استان گلستان بعد از سیلاب، آب دریچه‌ها را باز کردند و ماهی‌ها کف استخر مردند. مقام معظم رهبری آن مورد را حلال اعلام کردند. من هم از دفتر ایشان سوال کردم که آیا این حکم کلی است یا حکم فی واقعه است. یعنی یک واقعه اتفاق افتاده و مقام معظم رهبری اینجا نظری داده‌اند که هنوز جواب آن هم به دست ما نرسیده است.

حکیم مهر: منظور من از فتوا، جواب ایشان به استفتای حکیم مهر بود. آیا این استفتا را خواندید؟

خیر.

حکیم مهر:‌ استفتا این بود که چنانچه مالک یک مخزن آب که در آن تعدادی ماهی زنده قرار دارند، با نیت حلال کردن این ماهی‌ها اقدام به باز کردن دریچه مخزن نماید و ماهی‌ها بر اثر خالی شدن آب مخزن و قرار گرفتن در معرض هوا جان دهند، خوردن این ماهی‌ها چه حکمی دارد؟ به عبارت دیگر آیا تفاوتی بین خروج ماهی‌ها از آب و یا خروج آب مخزن با یک نیت مشابه که هر دو منجر به خفگی ماهی‌ها در هوا می‌شود وجود دارد؟ پاسخ دفتر ایشان هم این بود که «در فرض سوال حلال است.»

بله. عرض کردم که ما قبلا هم برای استان گلستان چنین استفتایی گرفتیم و من هم گلایه کردم که باید فتوا را از رساله بردارند. کمااینکه در رساله آمده که باید ماهی را از آب بگیرید و چنانچه استخر را خالی کنند، این ماهی حرام است.

حکیم مهر: مگر می‌شود فتوا و رساله با هم متناقض باشند؟

بعضی وقت‌ها فتوا تغییر می‌کند. مثل کوسه و .... اما الان بحث به آنجا نرسیده و می‌گویند اینها در آب خفه شده‌اند و اکسیژن نرسیده و مرده‌اند. بحث ما سر این است که ماهی در آب مرده است.

حکیم مهر: اگر احیانا ثابت شد که در این مورد، اشتباه صورت گرفته و محموله نباید معدوم می‌شده، چه؟

در این صورت باید خسارت آن را پرداخت.

حکیم مهر: چه کسی باید این خسارت را بپردازد؟

سازمان دامپزشکی می‌دهد.

حکیم مهر: سازمان دامپزشکی می‌خواهد از بیت‌المال بدهد. در صورتی که اینجا اشتباه شخصی بوده است.

بله. درست است اما به هر حال اشتباه انسانی در این موارد وجود دارد. البته آنها هم جواب دارند و می‌گویند که در رساله چنین گفته شده است. خود رساله می‌گوید که فتوای مراجع را باید از ۳ جا به‌دست آورد. یکی اینکه در رساله باشد که در رساله این طور است و می‌گوید که باید ماهی را از آب بگیرید نه آب را از ماهی. دوماً این فتوای مقام معظم رهبری است و باید از همه مراجع استفتا کنیم. کمااینکه این فتواست و حکم نیست و ماهی را مقلدین همه مراجع می‌خورند. مثلا در بحث ذبح، مقام معظم رهبری ذبح با استیل را اجازه می‌دهند. حضرت امام و حضرات سیستانی و خویی می‌گویند حتما باید آهن باشد و مقلدان آنها هم می‌خواهند استفاده کنند.

اگر ماهی‌ها در آب مرده باشند که بحث آن جداست اما اگر هم آنها را از آب گرفته باشند، ما طبق قانون باید نظر همه مراجع را رعایت کنیم. چون این حکم نیست و یک فتواست و باید به این نکته توجه کرد که مقلدین همه مراجع بزرگوار از این ماهی استفاده می‌کنند. قانون می‌گوید که اگر جایی باشد که نشود احتیاط کرد، نظر مقام معظم رهبری اولی است. اما در جاهای دیگر باید طبق نظر کلیه مراجع رفتار کنیم. قبلا هم چند مورد بوده که همین کار را کردیم. کمااینکه تنها مقلدین مقام معظم رهبری که این ماهی را نمی‌خورند، بلکه ممکن است فردی هم باشد که مقلد یک مرجع تقلید دیگر است که گرفتن آب از ماهی را حرام می‌داند. لذا ما باید همه اینها را رعایت کنیم.

حکیم مهر:‌ ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.