تشریح برنامه‌ها و دستاوردهای معاونت تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور/ از تولید تحت‌لیسانس تا تشکیل «کمیته ملی مقاومت آنتی‌بیوتیکی»

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: معاون تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور، تولید تحت لیسانس را یکی از اتفاقات خوبی می‌داند که در بعضی شرکت‌های تولیدی رخ می‌دهد. از نظر «دکتر قاسم رضاییان‌زاده» این طرح باعث بی‌نیازی کشور از واردات حجم قابل توجهی از اقلام در سال‌های آتی خواهد شد.

وی در گفت‌وگو با حکیم مهر که به منظور انعکاس عملکرد این معاونت صورت گرفت، با یادآوری اینکه در گذشته مرکز تشخیص بیشتر درگیر انجام آزمایش روتین و روزمره بود، می‌گوید: «با تغییر سیاست و انتخاب آزمایشگاه‌های همکار در سراسر کشور، به جد از تعداد آزمایش‌هایی که توسط مرکز انجام می‌شد، کاستیم و به آزمایشگاه‌های همکار واگذار کردیم.»

حکیم مهر: مهمترین اقدامات معاونت تشخیص و درمان سازمان دامپزشکی کشور در یک سال اخیر، چه بوده است؟

با توجه به حوزه فعالیت این معاونت، ما می‌توانیم در چند بخش مهم، رخدادهایی را که در این مدت شاهد بودیم، بیان کنیم. با توجه به سابقه بیماری‌هایی مثل تب برفکی و مشکلاتی که همیشه از بعد تامین واکسن مورد نیاز این بیماری وجود داشته یا آنفلوانزای فوق حاد پرندگان که سال‌های گذشته کشور را مورد تهدید قرار می‌داده و در سال گذشته شاهد اوج این رخدادها بودیم، یکی از وظایف ما تامین واکسن مورد نیاز کنترل این بیماری‌ها بوده است.

اگرچه واکسیناسیون یکی از استراتژی‌های مبارزه با این بیماری‌هاست، اما دانش لازم برای تولید واکسن آنفلوانزای فوق حاد در کشور وجود نداشته و لذا این واکسن تولید نمی‌شده است. سازمان دامپزشکی ضمن اینکه توانست در شرایط بسیار فورس، واکسن‌های با کیفیت را با شرایط خاص و با صحت و سلامت وارد کشور کند و در اختیار مرغدارانی که تحت برنامه مراقبت این بیماری قرار گرفتند، قرار دهد، در کنار آن امکان تولید حدود ۱۵۰ میلیون دوز واکسن آنفلوانزای فوق حاد در داخل کشور و تولید سید این واکسن را فراهم کرد. در خصوص واکسیناسیون تب برفکی توانستیم همزمان با واردات واکسن و رفع مشکل موجود، به توسعه تولید این واکسن در کشور بپردازیم.

حکیم مهر:‌ آیا امروز امکان تولید این واکسن‌ها در کشور وجود دارد؟

بله. در حال حاضر دو یا سه شرکت فعال در حال تولید واکسن تب برفکی داخل کشور هستند که امیدواریم در آینده نزدیک کشور را از این واکسن بی‌نیاز کنند. مقوله تولید در یکی دو سال گذشته یک مساله بسیار مهم بوده که مورد تاکید مقام معظم رهبری هم قرار گرفته است، لذا با تدوین دستورالعمل‌های متعدد، امکان رونق تولید را در کشور فراهم کردیم و از نظر روش بوروکراتیک اداری توانستیم با اصلاح این دستورالعمل‌ها، راه را برای تولید باز کنیم. یکی از اتفاقات خوبی که در بعضی شرکت‌های تولیدی رخ می‌دهد، تولید تحت لیسانس است که باعث می‌شود شاهد بی‌نیازی کشور از واردات حجم قابل توجهی از اقلام در سال‌های آتی خواهیم شد. همچنین در بحثی مثل اسید فسفریک که سال‌های قبل به طور کامل از خارج از کشور وارد می شده، امروز ایران توان تولید این محصول را دارد.

حکیم مهر:‌ آیا تحریم‌ها مانعی در برابر اجرای سیاست‌های شما نبودند؟

در خصوص تحریم‌هایی که در این چند سال با آن مواجه بودیم، سازمان دامپزشکی ضمن تامین واکسن‌های مورد نیاز دام و طیور و به ویژه طیور که تقریبا ۶۳ درصد در این حوزه وابسته هستیم، با مشکلات ارزی فراوان توانستیم از طریق مدیریت تامین و رصد و پایش بازار این کمبود را در کشور برطرف و از بروز مشکلاتی که می‌توانست در نبود این واکسن‌ها به طور جدی پروتئین کشور را تهدید کند، جلوگیری کنیم.

همزمان با آن درصدد تولید این واکسن‌ها و رفع وابستگی به آنها هستیم. صدور موافقت اصولی حدود ۳ کارخانه واکسن‌سازی در داخل کشور در یک سال گذشته نشان از این دارد که کشور در مسیری قدم برمی‌دارد که بتواند کل نیازهای خود را در سال‌های آتی کاملا برطرف کند. این رخداد بسیار مهمی است که در سال‌های قبل شاهد آن نبودیم. اما در حال حاضر با توجه به سیاست سازمان دامپزشکی و مهم بودن استراتژی جمهوری اسلامی و سیاست دولت، دراین مسیر گام برداشتیم که به تولید و رفع یا کاهش وابستگی‌ها کمک کنیم.

حکیم مهر: در حوزه تشخیص چه برنامه‌هایی را اجرایی کردید؟

در گذشته مرکز تشخیص ما بیشتر درگیر انجام آزمایش روتین و روزمره بود اما با تغییر سیاست و انتخاب آزمایشگاه‌های همکار در سراسر کشور، به جد از تعداد آزمایش‌هایی که توسط مرکز انجام می‌شد، کاستیم و به آزمایشگاه‌های همکار واگذار کردیم. دستورالعمل‌های لازم آن را هم ابلاغ کردیم و هم‌اکنون در حال انجام است اما در مقابل به توسعه کیفی آزمایشگاه‌های دولتی و به ویژه آزمایشگاه مرکز تشخیص پرداختیم و در سطح بین‌المللی با آغاز ارتباطات گسترده با آزمایشگاه و مراکز تایید کننده مثل OIE به رفع مشکل این مرکز پرداختیم.

 همچنین به دنبال اخذ تاییدیه‌های لازم هستیم تا بتوانیم در جهت صادرات محصولات به اتحادیه اروپا و سایر کشورها، مشکلات را از پیش‌رو برداریم. مثال بارز آن بحث میگوست که نیاز داریم آزمایشگاه ما از این نظر کاملا مورد تایید باشد که درحال انجام است. با توجه به بحث Foot safety بحث سلامت غذا و مساله بسیار مهمی که وظیفه دامپزشکی از مزرعه تا سفره است، ما بحث NRP یا بحث شناسایی باقیمانده‌ها را به طور علمی و کاملا فنی ورود کردیم که درحال ادامه مسیر هستیم تا این برنامه را به طور کامل در سطح کشور داشته باشیم.

 همچنین در سایر تست‌های تشخیصی در کنترل بیماری‌ها، از جمله بحث «سی اف تست» در تشخیص بیماری مشمشه یا روش‌های تکنیکال توسعه تشخیصی بیماری‌های آبزیان کشور با توجه به بحث توسعه کشت کالچرها، در تمام ابعاد توانستیم در بحث تشخیصی ورود خیلی جدی و محکمی داشته باشیم.

از آنجاکه این معاونت می‌بایست هم در بحث تشخیص و هم در بحث دارو برای کنترل بیماری‌ها، یاری‌گر معاونت بهداشتی باشد و از طرفی اهمیت بحث سلامت جامعه و بهداشت عمومی که می‌تواند از حیث مقاومت میکروبی در مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها وجود داشته باشد، ما با یک نگاه علمی، جدید و متفاوت، ضمن کمک به تولید و در نظر گرفتن منافع اقتصادی و بهداشتی کشور به همه این موارد پرداختیم و با برنامه‌هایی که در پیش رو داریم، امیدواریم در آینده نزدیک بتوانیم با امکانات داخل، کمک بسیار خوبی را از نظر تولیدات بهداشتی و سالم به صنعت پرورش طیور، آبزیان، دام و زنبور عسل کشور داشته باشیم.

حکیم مهر: مهمترین برنامه‌هایی که برای سال آینده دارید، چیست؟

از جمله برنامه‌های بسیار مشخص و محکمی که به طور خاص این معاونت دنبال می‌کند، ایجاد سخت‌افزار و پشتیبان برنامه NRP هست که توسط سازمان در حال پیاده شدن است و می‌طلبد که ما در مرکز تشخیص یک بنیان‌گذاری بسیار قوی دراین خصوص داشته باشیم که برای همیشه ماندگار شود.

برنامه مهم دیگر تشکیل «کمیته ملی مقاومت آنتی‌بیوتیکی» در چندین ماه گذشته بود. برنامه‌ای که قصد داریم در کنار وزارت بهداشت به آن بپردازیم تا بتوانیم شاهد توسعه کمی و کیفی کنترل بیماری از بعد مصرف دارو و آنتی‌بیوتیک‌ها و سایر اقلام باشیم.

سومین شاخص که جزء سیاست‌های معاونت بوده، پردازش دقیق به اقلام وارداتی از خارج از کشور با اولویت واکسن‌های مورد نیاز و استفاده از ظرفیت‌های موجود داخل کشور به منظور رسیدن به خودکفایی و به تدریج شناسایی سایر کالاها و معرفی به حوزه معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، شرکت‌های دانش‌بنیان و تمامی ابزاری است که در داخل کشور بتوانند به ایجاد و توسعه این خدمات به داخل کشور کمک کنند.

حکیم مهر: یکی از طرح‌های سازمان دامپزشکی، بحث تولید قراردادی بود. این طرح به کجا رسید؟

سازمان دامپزشکی دستورالعمل‌های لازم برای چنین طرح‌هایی را تدوین کرده و روی سایت در اختیار تمامی تولیدکنندگان یا متقاضیان قرار داده است. طرح تولید قراردادی می‌تواند بین هر فرد دارای شرکت و ویژگی‌های عمومی لازم و شرکت‌های تولیدی داخل رخ دهد و با این نوع فعالیت عملا می‌توان گفت از ظرفیت‌های بالقوه شرکت‌های تولیدی داخل می‌توان بهره‌وری بیشتری را داشت.

حکیم مهر: آیا از این طرح استقبال شد؟

شاید مشکلاتی در این مسیر وجود داشته که قبل از تحریم، عملاً استقبال خاصی از این طرح صورت نگرفت اما بعد از شرایط تحریمی که به وجود آمد، در حال توسعه است.

البته این را نباید فراموش کرد که تولید تحت لیسانس کاملاً با استانداردهایی که مدنظر خود شرکت‌های تولیدی است، انجام می‌شود. این طرح با احداث خط تولید در داخل کشور صورت می‌گیرد تا بتوانند نه تنها نیاز داخل کشور، بلکه نیاز کشورهای منطقه را هم از طریق این تولیدات تامین کنند. این اتفاق بسیار خوبی است که هم می‌تواند اطمینان خاطر را برای مصرف کننده به دنبال داشته باشد و  از طرف دیگر به توسعه صادرات این صنعت و صنعتی شدن آن در داخل کشور کمک کند.

حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.