حکیم مهر: گفتگوی این هفته روابط عمومی اداره‌کل دامپزشکی استان چهارمحال و بختیاری با «دکتر سیاوش اخوان‌طاهری» رئیس اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های آبزیان اداره‌کل دامپزشکی استان را مطالعه نمایید .
1- لطفاً خودتان را معرفی و سوابق تحصیلی و اجرایی خود را بیان فرمایید.
اینجانب سیاوش اخوان‌طاهری فارغ‌التحصیل مقطع دکتری عمومی دامپزشکی بوده و از سال 1381 در مجموعۀ دامپزشکی استان چهارمحال و بختیاری شروع به خدمت نمودم. در طول این سال‌ها در قسمت‌های مختلفی مشغول به انجام وظیفه بودم که می‌توان به کارشناس نظارت بر فرآورده‌های خام دامی، کارشناس بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی (مسئول اکیپ تست سل و بروسلوز)، کارشناس بهداشت و مدیریت بیماری‌های طیور، مسئول روابط‌عمومی اداره‌کل دامپزشکی استان، مسئول سامانه GIS اداره‌کل، مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی اداره‌کل و مسئول اداره نظارت بر بهداشت عمومی اداره‌کل دامپزشکی -در مقاطع مختلف زمانی- اشاره داشت و هم‌اکنون، به عنوان مسئول اداره بهداشت و مدیریت بیماری‌های آبزیان استان در حال انجام خدمت می‌باشم.
2- مبدأ، منشاء و تاریخچۀ ماهی قرمز (نارنجی) که در سفره‌های هفت سین نوروزی قرار داده می‌شوند را مختصراً بیان فرمایید.
ماهی قرمز با نام علمی Carassius auratus از خانواده کپور ماهیان بوده و یکی از نخستین ماهیان آکواریومی است که خاستگاه اولیۀ آن کشور چین است و با گذشت زمان به نقاط دیگر جهان معرفی شد. در سال‌های اخیر با راه‌اندازی مراکز تکثیر و پرورش در استان‌های اصفهان و گیلان، کشور از ورود این ماهی، بی‌نیاز شده است. این ماهی دارای بیش از 200 نژاد است که با نام‌های گلدفیش، ماهی طلایی و ماهی شب عید در زمره ماهیان زینتی قرار دارد. ماهی قرمز با طول 10 تا 15 سانتی‌متر می‌تواند طول عمری در حدود 5 تا 30 سال داشته باشد. به عقیدۀ بسیاری جدا از زیبایی ماهی قرمز و حال و هوای نوروزی که با خود می‌آورد، فلسفۀ حضور آن در سفرۀ هفت‌سین به رنگ سرخش برمی‌گردد. رنگ سرخ ماهی به معنی مهر، پیروزی، شادی، سرزندگی و برکت است .
3-نگهداری از ماهی قرمز در منزل باید چگونه باشد؟
هر عدد ماهی قرمز انگشت قد دو تا 5/2 لیتر آب سالم و بدون کلر نیاز دارد. همچنین دمای آب 22 تا 24 درجه سانتی‌گراد توصیه می‌شود. ظروف در باز به ویژه آکواریوم‌ها (برای انتقال اکسیژن) مناسب است و تعویض آب، هر هفته یک تا دو بار نیاز می‌باشد. همچنین با توجه به احتمال ایجاد آلودگی و رشد میکروارگانیسم‌ها در ظرف نگهداری ماهی، شستشوی صحیح ظروف حداقل هر هفته یکبار و ضدعفونی با نمک طعام 3درصد می‌تواند در افزایش طول عمر ماهی تأثیر بسزایی داشته باشد.
جهت تغذیه نیز می‌توان از غذای ماهیان آکواریومی مخصوص ماهی قرمز (با رعایت میزان و دفعات غذادهی) که دارای تاریخ تولید معتبر هستند استفاده کرد. ضمناً از مصرف آب شهری به شکل مستقیم، شن، ماسه‌های رنگی و دارای لبه‌های تیز جهت تزئین آکواریوم‌ها و تنگ‌های ماهی جلوگیری شود.
آب مورد استفاده برای نگهداری ماهی قرمز باید بهداشتی و سالم باشد. در صورت استفاده از آب شرب شبکۀ آبرسانی شهری باید جهت تعادل گازها و خروج کلر، آب مورد نیاز قبل از مصرف، حداقل به مدت 48 ساعت در ظروفی دهان گشاد نگهداری و ذخیره شود. از قرار دادن آکواریوم و یا تنگ‌های ماهی در جلوی نور مستقیم آفتاب، کنار شومینه یا داخل آشپزخانه خودداری شود. در صورت بروز هرگونه علایم بیماری یا ناراحتی در ماهی‌ها، ماهی بیمار بلافاصله باید از سایر همنوعانش جدا شود.
نگه داشتن ماهی بیمار به مدت بیست دقیقه در محلول آب نمک (شامل یک قاشق نمک خوراکی در لیتر آب) می‌تواند در درمان برخی بیماری‌ها مفید واقع شود .
4- آیا بیماری مشترک بین انسان و آبزیان (ماهی قرمز) وجود دارد؟
ماهیان زینتی و قرمز در بحث نگهداری در منازل، کم‌خطرترین موجودات در بحث انتقال بیماری‌های مشترک بین انسان و حیوان (دام) محسوب می‌شوند. با این حال به خانواده‌ها توصیه می‌شود که از دست گرفتن ماهی‌ها توسط فرزندان خود جلوگیری کنند زیرا با اینکار هم سبب بروز استرس و آسیب به ماهی شده و هم احتمال انتقال برخی عوامل بیماری‌زای احتمالی وجود دارد. ضمناً توصیه می‌شود گروه‌های خاص از جمله افراد مسن و کودکان که سطح ایمنی بدنی پایین‌تر از افراد عادی دارند از دست‌زدن مستقیم به ماهی قرمز یا دیگر ماهیان زینتی بپرهیزند.
5- چه توصیه‌هایی برای خریداران این نوع ماهی دارید تا بتوانند ماهی سالم خریداری کنند؟
توصیه می‌شود ماهی قرمز از مراکز معتبر که تحت نظارت دامپزشکی هستند مانند مراکز عرضۀ ماهیان زینتی (آکواریوم فروشی‌ها) خریداری شود زیرا با توجه به اینکه شرایط نگهداری و فروش این ماهی‌ها توسط دست‌فروشان ماهی رعایت نمی‌شود بنابراین خرید از این افراد توصیه نمی‌شود.
6- مختصری از علایم بیماری در ماهیان قرمز بیان فرمایید تا افراد متقاضی از خرید ماهی بیمار خودداری کنند؟
ماهی قرمز باید دارای ظاهر سالم، تحرک مناسب و شنای متعادل باشد و از خرید ماهیانی که علایمی چون جمع شدن و تا خوردن باله‌ها، وجود لکه‌های پنبه مانند در اطراف دهان، زخم یا لکه‌های سفید متمایل به خاکستری یا قرمز روی بدن دارند؛ خودداری شود. لبۀ باله‌های ماهی نباید خورده و ساییده شده باشد، چشم‌ها نیز نباید به صورت یک طرفه یا دو طرفه بیرون زده باشند و پولک‌های (فلس های) ماهی قرمز نباید ریخته شده باشد.
7- در پایان اگر مورد خاصی برای ذکر در این مصاحبه دارید، بفرمایید.
ماهیان قرمز توانایی بالایی در سازگاری با محیط داشته و از غذاهای ماهیان بومی و حتی از تخم این ماهیان تغذیه می‌کنند؛ این ماهیان به سرعت خود را با شرایط جدید محیطی که در آن وارد شده‌اند سازگار و تولید مثل کرده و با به هم زدن اکوسیستم طبیعی و ایجاد خطر برای ذخایر ژنتیکی بومی جمعیت‌های پایداری تشکیل می‌دهند و با تبدیل شدن به گونه‌های مهاجم، باعث مرگ و میر ماهیان دیگر شده و در نهایت موجب افت جمعیت گونه‌های بومی در ماهیان می شوند و صدمات جبران ناپذیری ایجاد می‌کنند . لذا توصیه می‌شود شهروندان گرامی پس از پایان ایام نوروز از رهاسازی ماهیان قرمز در منابع آبی آزاد همچون جویبارها و رودخانه‌ها و دریاچه‌ها اکیداً خودداری کنند، زیرا می‌تواند مشکلات بهداشتی جدی را پدید آورد.
می‌توان این نوع ماهیان را در فضای بسته استخرهای پارک‌ها که شهرداری‌ها تعیین می‌کنند رهاسازی نمود.
- با سپاس فراوان
