راهنمای پیشگیری و کنترل (COVID-19) کرونا ویروس برای دامپزشکان و صاحبان حیوانات خانگی و نگهبان - دکتر سیدرضا موسوی

راهنمای پیشگیری و کنترل (COVID-19 ) کرونا ویروس

برای دامپزشکان و صاحبان حیوانات خانگی و نگهبان

تهیه کننده: دکتر سیدرضا موسوی

دانش آموخته دکترای عمومی دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر

عضو گروه جهادی دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی

گرد آوری شده با توجه به جدیدترین اطلاعات نهادهای علمی بهداشت عمومی و دامپزشکی WHO  ، NCBI  ، AVMA،  IDEXX Laboratories و .CDC

مقدمه

کرونا ویروس ها گروهی از ویروس ها هستند که می توانند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم از جمله آبریزش بینی، سرفه، گلودرد و تب شوند. برخی از آنها خفیف است مانند سرماخوردگی، در حالی که برخی دیگر بیشتر به احتمال زیاد منجر به ذات الریه می شوند. آنها معمولاً از طریق تماس مستقیم با یک فرد آلوده گسترش می یابند.

کرونا ویروس ها خانواده ویروسی حاوی ژنوم RNA و پوشش دو لایه لیپیدی هستند که به طور وسیع در انسان، سایر پستانداران و حتی پرندگان وجود دارند. تا پیش از سال ۲۰۰۳ کرونا ویروس هایی که در انسان بیماری زا بوده اند عامل بیماری های خفیف تنفسی یا گوارشی شناخته می شدند تا اینکه در سال ۲۰۰۳ کرونا ویروس SARS که عامل سندرم حاد و شدید کشنده تنفسی است در چین شناخته شد. ویروس مهم دیگر از این خانواده ویروس MERS  بود که در سال ۲۰۱۲ به عنوان عامل سندرم تنفسی خاورمیانه معرفی شد. یک کرونا ویروس جدید به نام سندرم تنفسی کرونا ویروس خاورمیانه (MERS-CoV ) در عربستان سعودی گزارش شده و منجر به بیماری تنفسی شدیدی گردید. پنومونی بسیار شدید با سندرم پریشانی تنفسی، شوک سپتیک و نارسایی ریه که منجر به مرگ می شود از علائم عفونت تنفسی MERS-CoV بود. در دسامبر ۲۰۱۹ شیوع کرونا ویروس جدیدی در ووهان چین گزارش شد و بررسی متاژنومیک از ژنوم ویروس جدا شده از نمونه تنفسی یک بیمار، گونه جدیدی از این خانواده را مشخص کرد که nCoV-2019 نام گرفت. آنالیز فیلوژنتیک آن نشان داد که این ویروس 89.1 درصد تشابه نوکلئوتیدی با ویروس SARS دارد و جهش هایی در پروتئین های آن اتفاق افتاده است(۱).

 ۱- آیا coronaviruses در حیوانات وجود دارد؟

coronaviruses در چندین گونه از حیوانات اهلی و حیوانات خانگی از جمله گاو، اسب، سگ، گربه، شتر، خفاش ها و موارد دیگر وجود دارد(۲)(۳)(۴) اما در حال حاضر مدرکی مبنی بر عفونت و بیماری زایی در حیوانات در ارتباط با این ویروس نوظهور ((sars-cov-2 وجود ندارد.

 ۲- آیا coronavirus از حیوانات به انسان سرایت کرده است؟

در حال حاضر، هیچ مدرکی مبنی بر پخش از طریق حیوانات، از جمله حیوانات خانگی و سگ های نگهبان، که می توانند COVID-19 را گسترش دهند یا اینکه آنها ممکن است منبعی از عفونت باشند، وجود ندارد.

اگرچه این موضوع رایج نیست اما سایر کرونا ویروس ها از حیوانات به انسان منتقل شده اند.

در سال ۲۰۰۳ کرونا ویروس SARS که عامل سندرم حاد و شدید کشنده تنفسی است در چین شناخته شد. گفته می‌شود؛ این ویروس از بازار فروش حیوانات وحشی و از خفاش شروع شد و پس از آن به گربه‌های ولگرد و سپس به انسان منتقل شد. در یک مطالعه در سال ۲۰۰۴ گزارش شده است که گربه های خانگی مستعد ابتلا به سندرم حاد تنفسی (SARS ) از کرونا ویروس جدا شده (SARS-CoV ) در بیمار آلوده به SARS هستند. این حیوانات آلوده می توانند به طور موثری ویروس را به حیواناتی که با آنها زندگی می کنند منتقل کنند(۵).

 ویروس مهم دیگر از این خانواده ویروس MERS  بود که در سال ۲۰۱۲ به عنوان عامل سندرم تنفسی خاورمیانه معرفی شد. سویه هایی از کرونا ویروس مرس مشابه با سویه های انسانی در کشورهای مختلف نظیر مصر، عمان، قطر و عربستان سعودی از شترها جدا شده اند.

 ۳- آیا حیوان خانگی می تواند به COVID-19 آلوده شود؟

همانطور که گفته شد؛ درحال حاضر، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه حیوانات، از جمله حیوانات خانگی، می تواند COVID-19 را گسترش دهد یا اینکه حیوانات ممکن است منبعی از عفونت باشند وجود ندارد.

انتقال در ابتدا در صورت تماس با ترشحات جسمی یک فرد آلوده مانند بزاق یا قطرات مخاط در یک سرفه یا عطسه وجود دارد. انتقال از طریق لمس یک سطح آلوده یا شیء آلوده  و سپس لمس کردن دهان، بینی یا چشم ها نیز ممکن است. سطوح صاف فلزی (پیشخوان ، دستگیره درها و...) ویروس ها را بهتر از مواد غیر فلزی (پول کاغذی، خز حیوان خانگی، پارچه و...) منتقل می کنند زیرا مواد مخملی، نخی و فیبری ویروس را به خود جذب کرده و به دام می اندازد و از طریق لمس ساده انتقال آن سخت تر می شود.

با اعلام سرویس آزمایش دامپزشکی IDEXX در تاریخ 13 مارس 2020 در طی اعتبارسنجی سیستم جدید تست دامپزشکی خود برای ویروس COVID-19، تهیه ۳۵۰۰ نمونه سگ، گربه و اسب را با روش  PCR ارزیابی کرده و نتیجه مثبتی از هیچ یک از نمونه ها به دست نیامد.

پس از اینکه صاحب 60 ساله‌ی یک سگ در هنگ کنگ به کرونا مبتلا شد، آن سگ علایم عفونت ناشی از ویروس کرونا را نشان داد. غلظت ویروس در ترشحات سگ خیلی کم بود. محققین اعلام کردند که ممکن است احتمال انتقال ویروس از انسان به حیوان وجود داشته باشد. متخصصین دانشگاه هنگ کنگ و همچنین سازمان جهانی بهداشت حیوانات، توافق نظر دارند که ویروس کرونا در این سگ، یک مورد "انتقال انسان به حیوان" بوده است. از طرف دیگر، در مورد انتقال ویروس از حیوان به انسان نیز هنوز شواهدی وجود ندارد و تعامل انسان با حیوانات هنوز منع نشده است. مقامات بهداشتی بلژیک هم اعلام کردند، در این کشور یک گربه از صاحب بیمارش به کرونا مبتلا شده است. با توجه به ناشناخته بودن ویروس کرونای جدید، مطالعات بیشتری لازم است که مشخص شود آیا ویروس کرونا  می‌تواند به حیوانات نیز منتقل شود یا خیر.

تاکید می گردد تحلیل مطالب مطابق با نتایج فعلی است که در حال حاضر COVID-19 در درجه اول انسان به انسان منتقل می شود و احتمالاً امکان ابتلا حیوان به این بیماری کم است.

 ۴- اقدامات لازم برای حفظ سلامت خود و حیوانات

همه ما باید آنچه را که می توانیم انجام دهیم تا شیوع کرونا ویروس کاهش یابد.

برای سرپرستان حیوانات خانگی، به عنوان یک موضوع سلامت روزمره، ایده خوبی است که بعد از تماس با حیوانات خانگی دست های خود را با صابون و آب بشویند تا از انتقال عوامل بیماریزا از جمله بیماری covid-19  جلوگیری کنند.

 ۴-۱- در صورت ابتلا به بیماری COVID-19 چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

 ۱. تماس خود را با حیوانات خانگی و حیوانات دیگر محدود کنید.

 ۲. از تماس مستقیم با حیوانات از جمله حیوان خانگی به شکل نوازش، تماس صورت به صورت، در آغوش گرفتن و به اشتراک گذاشتن غذا خودداری کنید.

 ۳. اگر در حین بیمار بودن باید از حیوان خانگی خود مراقبت کنید یا دارای علائم مشکوک به بیماری هستید، قبل و بعد از تعامل با حیوانات خانگی دست های خود را بشویید و در صورت امکان از ماسک صورت خود استفاده کنید.

 ۴. در صورت امکان، عضو دیگری از خانواده خود را بخواهید در هنگام بیماری از حیوانتان مراقبت کند.

 ۵. اگر حیوان خانگی شما بیمار است و به مراقبت دامپزشکی احتیاج دارد، لطفاً با دکتر دامپزشک تماس گرفته تا دریابید که در این زمان چگونه مراقبت های بیمار را انجام دهید. دامپزشکان برای پیشگیری و حفظ شرایط قرنطینه عمومی، در صورت امکان خدمات درمانی از راه دور ارائه می دهند.

 ۶. برای محافظت از حیوان خانگی خود در برابر بیماری های تنفسی، حیوان خانگی خود را برای پاراآنفولانزا، دیستمپر و آنفلوانزای سگ که شایعترین بیماری های تنفسی قابل پیشگیری در حیوانات اهلی هستند واکسینه کنید. دکتر دامپزشک با توجه به عوامل خطر و وضعیت بحران می تواند بنا به صلاحدید اقدام به تزریق واکسن های ضروری کند.

 ۷. حداقل 2 هفته غذا و دارو برای حیوان خانگی خود ذخیره کنید.

۴-۲- جهت پیشگیری از ابتلا به بیماری COVID-19

 ۱. بهتر است برای ورزش حیوانات خانگی خود این کار را در خانه انجام داده و یا در صورت امکان تردد به بام منزل، این کار را در بام ساختمان انجام دهید.

 ۲. درصورتی که به منظور پیاده روی حیوان خانگی را از خانه خارج می کنید، قبل از خروج و بعد از ورود به منزل، کف دست و پاهای حیوان خود را با آب ولرم و چند قطره ماده ضد عفونی کننده کم خطر شسته و سپس با حوله نرم خشک کنید (لازم به ذکر است؛ حتما به سابقه و میزان حساسیت پوستی و تنفسی حیوان خود در ارتباط با مواد ضد عفونی کننده توجه کنید). شایان ذکر است با توجه به توصیه های ماندن در خانه لازم است از خروج از منزل فعلا اجتناب شود.

 ۴. دستان خود را بعد از دست زدن به حیوانات، مواد غذایی ، زباله یا موارد مورد نیاز حیوان بشویید.

 ۵. اگر سوالی در مورد سلامتی حیوان خانگی خود دارید ضمن چک آپ دوره ای چند ماهه در کلینیک های دامپزشکی، با دکتر دامپزشک تماس حاصل نمایید.

 ۶. اگر افراد مسن و یا افراد دیگری را می شناسید که به دلیل مشکلات نمی توانند به بیرون بروند، توصیه می کنیم با مراجعه به آنها اطمینان حاصل کنید که مواد غذایی، داروها و مواد لازم، از جمله برای حیوانات خانگی آنها فراهم است.

 ۷. در صورت ضرورت و اجبار برای بیرون بردن حیوان خود در شرایط خاص، اجازه تماس مستقیم، لمس کردن و نوازش کردن حیوان خانگی توسط دیگران را ندهید و حتما فاصله ی حداقل ۲ متر با افراد را در محیط خارج از خانه حفظ کنید.

 ۸. از لمس کردن حیوانات افراد دیگر در پارک ها و محیط خارج از خانه دوری کنید.

 ۹. در این ایام به حامیان حیوانات توصیه می شود پیش از غذا دادن به حیوانات خیابانی از سلامت خود و ماده غذایی اطمینان حاصل کنند و اصول بهداشتی مواد خوراکی را برای حیوانات حتما رعایت کنند.

 10. مسؤلین کمپ های حمایت از حیوانات بایستی تماس افراد با حیوانات موجود در کمپ و تردد ها به داخل کمپ را محدود کنند و تحت کنترل شدید عوامل دامپزشکی و دکتر دامپزشک باشند. 

 ۵- آیا واکسیناسیون علیه coronavirus COVID-19 که حیوان خانگی می تواند دریافت کند وجود دارد؟

در حال حاضر، واکسن COVID-19 برای انسان یا حیوان در دسترس نیست و سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند كه واكسن برای انسان در طی 12-18 ماه قابل تهیه است.

 ۶- شیوع این ویروس چگونه است؟

براساس CDC ، ویروس عمدتاً از شخص به فرد دیگر گسترش می یابد.

بین افرادی که با یکدیگر در تماس نزدیک هستند، انتقال از افراد ناقل و بدون علامت امکان پذیر است.

از طریق قطرات تنفسی در هنگام سرفه یا عطسه، آلودگی فرد آلوده منتشر می شود. به همین دلیل است که از مردم خواسته می شود تا در روابط عمومی حداقل 2 متر از هم فاصله داشته باشند.

در صورت تماس فرد آلوده از طریق لمس، تماس صورت به صورت، نوازش و... با حیوان خانگی خود، ممکن است حیوان فرد دیگر به عنوان ناقل (از طریق لمس، تماس صورت به صورت، نوازش و...) عمل کرده و بیماری را به صاحب خود منتقل کند.

 منابع:

1.         . Zaki AM, van Boheemen S, Bestebroer TM, Osterhaus AD, Fouchier RA. 2012. Isolation of a novel coronavirus from a man with pneumonia in Saudi Arabia. N. Engl. J. Med 2012. 367:1814 –1820 .

2.         Azhar EI, El-Kafrawy SA, Farraj SA, et al. Evidence for camel-to-human transmission of MERS coronavirus. N Engl J Med 2014;370:2499-2505

3.         Veslemoy Sunniva Oma , Madeleine Traven , Stefan Alenius, Mette Myrme and Maria Stokstad,. Bovine coronavirus in naturally and experimentally exposed calves; viral shedding and the potential for transmission, Oma et al. Virology Journal (2016) DOI 10.1186/s12985-016-0555-x

4.         D. Vijaykrishna, G. J. D. Smith, J. X. Zhang, J. S. M. Peiris, H. Chen, and Y. Guan, "Evolutionary insights into the ecology of coronaviruses,” Journal of Virology, vol. 81, no. 8, pp. 4012–4020, 2007 .

5.         Zhao-Rong Lun, Liang-Hu Qu, Animal-to-Human SARS-associated Coronavirus Transmission, Emerg Infect Dis. 2004 May; 10(5): 959.  doi: 10.3201/eid1005.040022

6.         https://www.idexx.com/en/about-idexx/news/no-covid-19-cases-pets

7.         If You Have Animals https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-nCoV/index.html

8.         https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses

9.         COVID-19: Coronavirus & Pets https://www.oregonvma.org/care-health/zoonotic-diseases/coronavirus-faq