ضربه اصلاح نژاد بی‌برنامه به صنعت دامپروری

اگرچه اصلاح نژاد دام در مازندران امری ضروری به نظر می رسد اما پرورش و تغییر گونه های بومی به غیربومی بدون برنامه به صنعت دامپروری ضربه می زند، «علی حسین پور» کارشناس ارشد دامپروری در یادداشت زیر به این موضوع پرداخته است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از بازار، مثل «کلاغ می خواست راه رفتن کبک را بیاموزد اما راه رفتن خویش را فراموش کرد» شبیه حکات غیربومی سازی نژاد دام به بی برنامه و فاقد کارآمدی است، طرحی که اگر در آن به ساختارهای طبیعی، جغرافیایی و ژئوگرافی و زیست بوم توجه نشود، نه تنها اقتصادی نخواهد بود بلکه هدررفت سرمایه ها و انرژی است.

با ثبت تفاهمنامه بین استانداری مازندران و شرکت سرمایه گذاری کشاورزی در سال گذشته قرار براین شد که برای ارتقای نژاد دام سبک و سنگین و به شیوع لقاح ژنتیکی نسبت به توسعه اصلاح نژاد دام در مازندران اقدام شود، و در صورت به بار نشستن این پروژه، وعده شده که از واردات ۱۵ هزار تن گوشت وارداتی مورد نیاز، ۲۰ هزار تن کره وارداتی و غیره در بازه زمانی پنج ساله جلوگیری شود.

علاوه بر این پروژه تاکنون طرح های مختلف در مازندران برای اصلاح نژاد دام های سبک در قالب اسنج گذاری، هورمن تراپی، افزایش دوقلوزایی و پروژه ترکیبات ژنتیکی در دام بومی به شیوه آمیختگی گری اجرا شده است.

لازمه های اصلاح نژاد دام

تغییر و اصلاح نژاد دام برای افزایش بهره وری اگرچه گامی نو و ارزشمند به شمار می رود اما برای انتخاب نوع نژاد باید مطالعات کاربری و زیربنایی و متناسب با شرایط طبیعی و زیست بوم مازندران صورت گیرد و باید بررسی شود آیا اجرای پروژه های اصلاح نژاد، در مقاوم سازی گونه ها برابر بیماری ها مفید است یا خیر، همچنین تمایل به استفاده از نژادهای خارجی برای چندقلوزایی تاکنون نتایج مشخصی نداشته است و این طرح در بسیاری از موارد تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار گرفته است.

نداشتن مطالعه کاربردی در زمینه انتخاب نژاد و دام و کارآمد نبودن پروژه اصلاح نژاد دام در سطح و مقیاس کوچک از جمله مواردی است که در بازنگری پروژه اصلاح نژاد دام در مازندران باید مورد توجه و تاکید قرار گیرد.

کمبود زمین و علوفه و نهاده های دامی از دیگر موانعی است که پروژه اصلاح نژاد دام به ویژه بین گاو را با مشکل مواجه مواجه می سازد، از این رو توسعه فعالیت های آموزشی برای ارتقای دانش فنی دامداران برای ثبت رکوردگیری و کنترل کیفیت شیر الزامی به نظر می رسد.

اثرات اصلاح نژاد دام

جلوگیری از انقراض ذخایر ژنتیکی بومی در دام های استان، افزایش تولیدات شیر و گوشت و اقتصادی شدن فعالیت دامپروری، هدف مهم در راستای اجرای پروژه اصلاح نژاد دام به شمار می رود و این شیوه از طریق آمیخته گری کنترل شده و یا لقاح مصنوعی در دامداری ها صورت می گیرد و اصلاح و تبدیل نژاد گام بومی به سمینتال یا دو رگ، اصلاح نژاد گاومیشل، استفاده از گاومیش های ایتالیاتی برای ارتقای تولیدات شیر و گوشت از جمله پروژه هایی بوده که تاکنون در مازندران اجرا شده است.

از سوی دیگر با توجه به اینکه بیش از نیمی از هزینه های دامداری ها در بخش خوراک صرف می شود و با توجه به خرد و کوچک بودن و سنتی بودن واحدهای دامداری در استان، تامین خوراک از مهمترین دغدغه های دامداران سنتی به شمار می رود و این مسئله، پروژه تغییر و اصلاح و یا دگرگونی نژاد را در ادامه با چالش مواجه خواهد کرد.

در خاتمه اینکه پروژه اصلاح نژاد دام و طیور برای خودکفایی در تامین گوشت و شیر کشور امری حیاتی و لازم به شمار می رود اما بومی سازی این گونه ها با توجه به شرایط اقلیمی و محیطی ضروریتی احتناب ناپذیر است و باید متولیان امر به این مسئله توجه ویژه داشته باشند.

هم اکنون پروژه اصلاح نژاد دامهای بومی در گوسفند زل مازندران و برخی گونه های دامی در حال اجرا است و بانک های ژن نیز در مناطق مختلف استان فعال شده است.

پروژه اصلاح نژاد دام در مازندران قدمتی دیرینه دارد و در سال های قبل از انقلاب نیز از طریق اسپرم های مایع و تلقیح مصنوعی بیش از ۷۰ هزار راس گاو در دامداری های استان اصلاح نژاد شدند و این روند هرساله در مناطق مختلف تکرار می شود.