آموزش سگ‌های کرونایاب به کجا رسید؟

چندی پیش مطرح شد که یکی از مراکز آموزش سگ‌های «جستجو و نجات» اعلام کرده که در همکاری مشترک با ارتش به دنبال انجام پروژه‌ای برای آموزش سگ‌ها برای تشخیص موارد ابتلا به کروناست و این موضوع تنها محدود به ایران نبود و در انگلیس و چند کشور دیگر نیز این موضوع بررسی شد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، «اسماعیل اسکندری» مسئول آموزش مربیان و سگ‌های جست و جو درباره نتایج طرح «استفاده از حس بویایی سگ‌ها برای تشخیص ویروس کرونا» با گذشت بیش از دو ماه از آغاز آن، اظهار کرد: نتایج بررسی های پژوهشی نشان داد که سگ های جستجوگر تربیت شده می توانند تا ٨٨/٩ درصد نمونه های مثبت کرونا را از نمونه غلط تشخیص دهند.

وی ادامه داد:‌ در یک مطالعه انجام شده سگهای جستجوگر بعد از هفت هفته تمرین سخت و شناسایی نمونه های مثبت کرونا، در یک آزمایش یکسویه کور توانستند از ۲۶ نمونه مثبت، ۱۷ نمونه و از ۵۴ نمونه منفی ۴۸ نمونه را به درستی تشخیص دهند که نسبت به تست های رایج تشخیص ویروس از حساست بالاتری برخوردار است.

سرمربی آموزش مربیان و سگ‌های جست و جو اظهار کرد: در پایان این  مطالعه، میتوان تشخیص بیماری از روی عرق بیماران نیز ادامه داشته باشد و نتایج مهمی را به دنیا اعلام کنیم. راستی ازمایی این طرح دو روز گذشته با حضور داوران انجام شد که به زودی نتایج این طرح جهت استفاده مراجع دانشگاهی و علمی قرار خواهد گرفت.

اسکندری گفت: ایران اولین کشوری است که توانست نتایج مطلوبی را در آموزش سگهای تشخیص کرونا با استفاده از حس بویایی آن‌ها کسب کندد و کشورهایی نظیر آلمان فرانسه و انگلیس در این خصوص در حال آموزش هستند.

در همین راستا «دکتر حسن رودگری» مدیر پژوهش معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی و عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز اظهار کرد: تحقیقات این پروژه حدود ۸۰ روز است که آغاز شده، اما ایده اولیه آن پیش از ۸۰ روز گذشته شکل گرفته است. به طور کلی استفاده از سگ‌ها اتفاق جدیدی برای تشخیص بیماری‌ها نیست و پیش از این برای تشخیص سرطان پروستات، دیابت، بیماری پارکینسون و... نیز استفاده است.

وی با بیان اینکه البته این ایده برای تشخیص ویروس،‌ به خصوص کووید۱۹ یا همان بیماری کرونا برای نخستین بار انجام شده است گفت: شاید پس از اینکه خبر مختصری از تحقیقات ایران در این زمینه منتشر شد از آن پس کشورهای دیگری نیز مواردی را در این زمینه عنوان کردند.

مدیر پژوهش معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی در پاسخ به این سوال که سگ ها چگونه می‌توانند با استفاده از قدرت بویای خود ویروس را تشخیص دهند و آیا ویروس بو دارد؟ گفت: موضوع این است که در هیچ کدام از بیماری هایی که سگ‌ها قدرت تشخیصشان را دارند سگ پاتوژن اصلی را بو نمی‌کشد و ویروس هم بو ندارد، اما هر کدام از این بیماری‌ها در بدن باعث ایجاد تغییرات شیمیایی و فیزیکی می‌شود که منجر به تولید متابولیت‌ها یا بازمانده‌های شیمیایی می‌شود که آن‌ها بو دارد، البته ما این بوها را متوجه نمی‌شویم ولی سگ‌ شامه بسیار قوی‌تری دارد و علاوه بر این تفکیک بو ها را هم بهتر انجام می‌دهد. 

رودگری اظهار کرد: سگ می‌تواند بوی افراد را حس کند و موضوع این است که سگ در محیط بوهای بسیاری را احساس می‌کند اما باید آموزش ببیند که با بوی خاصی عکس العمل نشان دهد. آن موقع است که شامه سگ می‌تواند در طب کابردی باشد. دوستان در ارتش کاری که انجام دادند این بود که سگ را برای تشخیص این بوی خاص آموزش دادند.

مدیر پژوهش معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی گفت: طبق راستی آزمایی هایی که انجام شد، این آزمایش پاسخ به نسبت مثبتی داده است و در این زمینه سگ‌ها توانسته‌اند از ویژگی خاصی برخوردار باشند، هر چند که سگ‌ها طی روزهای آخر به صورت مستمر در حال تمرین بودند و شاید در شرایط بهتری حساسیت آن‌ها به این بوها هم بیشتر باشد.

وی افزود: این بررسی ۶۵/۴ دهم درصد حساسیت را نشان داده است. این میزان کافی است و در حال حاضر برخی تست‌هایی که انجام می‌شود حساسیت‌های مشابهی دارند. یک ویژگی ۸۹/۹ درصد هم دارد که ۶۵ و ۹۰ برای یک روش کفایت می‌کند که سری در میان سرهای سایر روش‌های تشخیصی باز کند، هرچند که من معتقدم در شرایط تشخیصی این سگ‌ها به اعداد بالاتری نیز دست پیدا می‌کنند. از طرفی هم  ppv و  npv مطلوبی هم داشته که احتمال اینکه یک نتیجه مثبت، درست باشد حدود ۷۴ درصد و احتمال اینکه نتایجه منفی درست باشد نیز ۸۴ درصد است.

رودگری گفت: می‌توان گفت که این روش می تواند با سایر روش‌ها رقابت کند. البته ما نمی‌توانیم تعداد زیادی سگ را آموزش دهیم و در سطح اجتماع از آن‌ها استفاده کنیم. اما با انجام این پژوهش اثبات خواهد شد که سگ می‌تواند ویروس را از طریق بو تشخیص دهد، پس در آینده نیز می‌توان این روش را ماندگار کرد که برای بیماری‌های دیگر نیز از آن استفاده کرد، همچنین می توانیم در مبادی ورودی و خروجی کشور و فرودگاه‌ها از آن استفاده کنیم، فرض کنید که فردی از جلوی دستگاه تشخیص حرارت می‌گذرد و به او می‌گویند که شما علامت دار هستید، برای مثال درجه حرارت بالایی دارید، در آن شرایط اگر قرار باشد از شخص نمونه گرفته شود و شش ساعت صبر کند پرواز خود را از دست می‌دهد، در حالی که سگ در همان لحظه می‌تواند غربالگری انجام دهد. درست است که نتیجه تست صد درصدی نیست اما انجام هر تست دیگری در این زمینه نیز همینقدر جوابگو خواهد بود.

مدیر پژوهش معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی افزود: همین موضوع باعث می‌شود که نگرانی ‌های کمتری در فرودگاه‌ها وجود داشته باشد و فکر می‌کنیم که می‌تواند یکی از بزرگترین‌ کاربردها هم همین باشد.

وی درباره امکان انتشار ویروس از طریق سگ‌ها گفت: این امکان باید از سوی بخش‌های دیگری از سوی علمی بررسی شود اما ما به موردی برنخوردیم و سگ‌ها آلوده نشدند اما ظاهرا همکارانی در اسپانیا نیز پس از اینکه این اقدام در ایران انجام شد شروع به فعالیت کردند که احتمالا روششان اشتباه بوده چون سگ‌ها مستقیما با نمونه حاوی ویروس در تماس بودند که همین موضوع باعث شده بویایی خود را از دست بدهند، پس احتمالا یا مبتلا شدند یا ویروس توانسته بویایی آن‌ها را از بین ببرد. البته در متدی که در ایران استفاده شده این اتفاق نیفتاده است و به نتیجه رسیده است. 

رودگری افزود:‌در فرودگاه‌ها هم اگر قرار باشد از سگ‌ها برای تشخیص این بیماری استفاده شود می‌توان طی روشی بدون ارتباط مستقیم این تست را انجام داد. به عنوان مثال می‌شود یک نایلون را بین فرد مشکوک و سگ‌ قرار داد و تست را بدون ارتباط مستقیم انجام داد.

به گفته وی، موارد انتقال انسان به سگ‌ موارد اندکی گزارش شده که همچنان قطعی نبوده و هنوز اینکه ویروس بین انسان و سگ و انسان و گربه در تردد باشد باید بررسی شود و ایا موضوع به صورت معتبر گزارش نشده است . اما به هر حال تمهیداتی را می‌توان در نظر گرفت.

مدیر پژوهش معاونت آموزشی سازمان نظام پزشکی درباره اینکه آیا همه سگ‌ها این توان تشخصی را دارند، گفت: سگ بویایی قوی دارد اما سطح هوشی سگ‌ها متفاوت است بنابراین تمام سگ‌ها نمی‌توانند آموزش پذیری یکسانی داشته باشند. اما در این آزمایش از سگ‌هایی که آموزش پذیری مناسبی داشتند استفاده شد.

رودگری گفت: این پژوهش و آزمایش علمی بود و ما به هر پروژه ای که پایه علمی نداشته باشد نمی‌پیوندیم. آنچه که از این پروژه باقی خواهد ماند متدی است که دوستان به کار بردند و می‌توان آن را در آینده هم به کار برد و ما در نظر داریم با کمک دانشگاه خود و دیگر دانشگاه ها پروژه‌های طولانی تری را تعریف کنیم.

وی افزود: ما دقیقا نمی‌دانیم که سگ‌ها دقیقا بوی چه چیزی را تشخیص می‌دهند و روزی آرزوی ما این است که بتوانیم بوها را تفکیک کنیم و بوی خاص را هم جدا کنیم و تبدیل به دستگاه کنیم تا نیازی هم به سگ‌ها نباید، البته آن زمان برای هر بو نیاز به یک دستگاه است در حالی که سگ تمامی بوها را تشخیص می‌دهد و کافی است که آموزش ببیند. اما می‌توان گفت اینکه سگ می‌تواند به شکل معناداری بوی فرد مبتلا به کووید۱۹ را از بوی فردی که مبتلا به کووید۱۹ نیست، تشخیص دهند پس حتما چیزی در پس آن وجود دارد. نهایتا جداسازی بوها هم اتفاقی است که بشر یک روز به آن دست پیدا می کند.