عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب ضمن تشریح حقوق واقعی حیوانات و نگاه اسلام به رعایت این حقوق، نگاه شیءانگارانه به حیوانات را که موجب می‌شود به محض احساس خطر حیوانات دست‌آموز از خانه بیرون شوند، مغایر با نگاه اسلام به امت حیوانات دانست.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایکنا، زمانی که در کشور قانون منع سگ‌گردانی در معابر و پارک‌ها مطرح شد، تعداد زیادی از افرادی که خود را حامی حیوانات معرفی می‌کردند، به شدت معترض این قانون شدند و آن را ناقض حقوق حیوانات اعلام و در ادامه دیدگاه‌های اسلامی و مسئله نجس بودن سگ از دیدگاه اسلام را به شدت در فضای مجازی محکوم کردند و به آن تاختند.
با شیوع کرونا و انتشار اخباری مبنی بر اینکه ممکن است حیوانات خانگی ناقل ویروس کرونا باشند، تعداد زیادی از افراد، حیوانات خانگی خود را از خانه بیرون کردند و با توجه به اینکه این حیوانات دست‌آموز توان زندگی در خیابان‌ها را نداشتند، بسیاری از آنها در اثر تصادف یا سایر عوامل کشته یا دچار صدمات شدیدی شدند.
همین رفتار متناقض در جامعه موجب شد که از «حجتالاسلام حسن اسلامی»، عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب، که مطالعات و مقاله‌های متعددی در خصوص حقوق حیوانات دارد، بخواهیم که به تشریح حقوق حیوانات از دیدگاه اسلام بپردازد.
وی در تعریف حقوق حیوانات گفت: حقوق حیوانات به زبان ساده یعنی همان طور که ما انسان‌ها روی زمین حق زیستن داریم و محقیم که منافع خودمان را دنبال و از خطرات بپرهیزیم، همین حق را سایر ساکنان روی زمین هم داشته باشند.
این عضو هیئت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب تصریح کرد: همه ما ساکن یک سیاره هستیم و این سیاره برای همه موجودات آفریده شده است و هنگامی حقوق حیوانات نقض می‌شود که بخشی از آزادی حیوانات و روش و شیوه زیست آنها را به مخاطره بیندازیم و آنها را به نفع خودمان به کار گیریم.
حجتالاسلام اسلامی ایده «حرمت حیات از آلبرت شوايتزر» که براساس آن هر موجود زنده‌ای ارزش زیستن دارد و آیات قرآنی متعدد از جمله آیه ۲۰۵ سوره بقره که می‌فرماید: «وَإِذَا تَوَلَّى سَعَى فِي الْأَرْضِ لِيُفْسِدَ فِيهَا وَيُهْلِكَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ وَاللَّهُ لَا يُحِبُّ الْفَسَادَ؛ و چون برگردد [يا رياستى يابد] كوشش مى كند كه در زمين فساد نمايد و كشت و نسل را نابود سازد و خداوند تباهكارى را دوست ندارد» را به عنوان بخشی از مبانی توجه به اهمیت حیات موجودات زنده بیان و پیشنهاد کرد که در صورت تمایل به این منابع مراجعه شود و گفت: همه ما برای خودمان حق حیات قائلیم، چراکه فکر می‌کنیم زنده هستیم، عقل و خرد داریم و اهدافی را دنبال می‌کنیم. همین امر در مورد حیوانات نیز صادق است و آنها صاحب شعور، عقل و جان هستند و دوست دارند در زیستگاه خودشان، زندگی و غرایز و لذات خود را دنبال کنند. هر آنچه برای ما ارزشمند است برای حیوانات نیز ارزشمند تلقی می‌شود. همانطور که ما دوست نداریم یک انسان یا موجود نیرومندتری ما را در قفس بیندازد و ما را محروم و محدود کند، حق نداریم حیوانات را نیز از زندگی طبیعی محروم کنیم.
نگهداری حیوانات در آپارتمان نقض حقوق آنهاست
وی تصریح کرد: هرگونه محروم‌سازی حیوانات از حقوق و زیستگاه طبیعی آنها تجاوز و نقض حقوق حیوانات است. این نقض حقوق حیوانات اشکال گوناگونی دارد. شکار خرس، نقض حقوق حیوانات است؛ اگر کسی به زیستگاه حیوانات برود و خرسی را بگیرد و برای سیرک تربیت کند باز هم نقض حقوق حیوانات است. هم کسی که سگی را بکشد، جنایت و به حقوق آن تجاوز کرده و هم کسی که سگ را در آپارتمان نگهداری کند، کفش پای سگ کند، ناخن‌های حیوان را کوتاه کند. این موارد نقض حقوق حیوانات محسوب می‌شود. برخی گمان می‌کنند لوس بار آوردن سگ‌ها و در آغوش گرفتن آنها نوعی کمک به این حیوانات است، در حالی که این نقض ساده‌ترین حق حیوانات تلقی می‌شود. سگ‌ها نمی‌خواهند کفش به پا کنند و یا لباس بپوشند بلکه آنها باید زندگی طبیعی خود را داشته باشند.
وی ادامه داد: لذا حیوان‌آزاری که به شکل گسترده در کشور شاهد آن هستیم، هم کشتن حیوانات را دربرمی‌گیرد و هم نگهداری حیوانات در شکل نامناسب را شامل می‌شود. حتی متخصصان محیط زیست در جهان معتقدند که وقتی به طبیعت می‌روید برای حیوانات غذا نبرید، چراکه وقتی در طبیعت به حیوانات غذا می‌دهید، آنها را تنبل و به انسان وابسته می‌کنید و حیوانات توانایی شکار کردن و به دست آوردن طبیعی غذا را از دست می‌دهند.
حجتالاسلام اسلامی در پاسخ به این سؤال که نگاه اسلام به نگهداری حیوانات چگونه است؟ گفت: در مقاله‌ای با عنوان «سنگدلی‌های معصومانه» به این مسئله پرداخته‌ام. منابع دینی ما سرشار از توجه، رعایت حقوق و مراقبت از حیوانات است. حتی بسیاری از مسائل مرسوم و معمول مثل شلاق زدن اسب و حیوانات باربر و حتی دو ترکه سوار مرکب شدن هم در اسلام نهی شده است.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه همزیستی طولانی تاریخی بین انسان‌ها و برخی از حیوانات مثل سگ‌ها و اسب‌ها صورت گرفته است که به نحوی وابستگی متقابلی ایجاد شده، اظهار کرد: در دیدگاه اسلامی بر این مسئله بسیار تأکید شده است که این حیوانات مخلوقات و تسبیح‌گوی خداوندند، فهم و شعور دارند و آیات قرآن سرشار از توجه به این نکته است که این حیوانات موجودات متفکری هستند.
سگی را سیراب کرد، خداوند او را بخشید
وی با اشاره به اینکه در قرآن آمده است که خداوند به زنبور وحی کرده است، گفت: وحی محدود به انسان نیست و خداوند به سایر موجودات وحی می‌کند و مراقبت از این موجودات بسیار اهمیت دارد. نقل شده که زن تن‌فروشی از بیابانی می‌گذشت و سگی را دید که به شدت تشنه است؛ زن از چاهی برای آن سگ آب بیرون آورد و سگ را سیراب کرد و خداوند به خاطر همین رفتار، آن زن را بخشید.
حجتالاسلام اسلامی ادامه داد: وقتی از پیامبر (ص) سؤال کردند یعنی سیراب کردن سگ هم ثواب دارد؟ ایشان پاسخ دادند: «بله، سیراب کردن هر جگر تشنه‌ای پاداش دارد.» از این نقل‌ها در سنت اسلامی زیاد است اما متأسفانه نگاه ماشینی و شیءانگارانه به حیوانات و طبیعت بر ما چیره شده و از این نگاه اسلامی فاصله گرفته‌ایم و فکر می‌کنیم فقط انسان موجودی دارای تفکر و ذی‌نفع در عالم است.
وی در پاسخ به این سؤال که اگر شیء‌انگاری حیوانات مغایر اصول اسلامی است، پس چرا در کشورهای اسلامی باغوحش وجود دارد؟ گفت: متأسفانه در کشورهای اسلامی هم باغوحش وجود دارد، در حالی که در کشور اسلامی نباید این مراکز وجود داشته باشد.
منطق وجود باغ وحش هیچ توجیه شرعی و اخلاقی ندارد
حجتالاسلام اسلامی به یادداشت خود با عنوان «حق همسایگی و دیدار با حیوانات» که در پی بازدید از یک باغوحش در خارج از کشور نگاشته شده است اشاره کرد و افزود: منطق وجود باغ وحش و نگهداری از حیوانات برای لذت بردن هیچ توجیه شرعی و اخلاقی ندارد. اگر می‌خواهیم دقیقاً تعبیر قرآن را در این خصوص به کار بگیریم، باید گفت که در آیه ۳۸ سوره انعام هنگامی که خداوند از حیوانات سخن می‌گوید، می‌فرماید: «وَمَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَلَا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَنَاحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ مَا فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ؛ و هيچ جنبندهاى در زمين نيست و نه هيچ پرندهاى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند مگر آنكه آنها [نيز] گروه‌هايى مانند شما هستند؛ ما هيچ چيزى را در كتاب[لوح محفوظ] فروگذار نكردهايم؛ سپس [همه] به سوى پروردگارشان محشور خواهند شد.» براساس این آیه حیوانات نیز «امت» هستند، یعنی جامعه‌ای که هدفمند است، ارتباطات نزدیک و پیوسته دارد و به دنبال یک مسیر و مقصد است.
وی در پایان تصریح کرد: پس حیوانات نیز امت هستند. لذا هر اقدامی که مایه گسیختگی و انقراض این امت شود، محکوم و نادرست است. لذا تمام استفاده‌های تجملی از حیوانات، نگهداری پرندگان برای آواز در قفس، راه‌اندازی سیرک و باغ وحش و حتی نگهداری حیوانات در محیط‌های بسته مثل آپارتمان خلاف حقوق حیوانات است. یک چوپان سگ گله را در فضای طبیعی زندگی خود نگهداری می‌کند و این سگ هم از گله مراقبت می‌کند و پاداشش را می‌گیرد و حتی از این کار لذت می‌برد و هم رفتارهای طبیعی انجام می‌دهد. این مورد فرق زیادی دارد با اینکه یک سگ را در آپارتمان نگهداری کنیم و اجازه ندهیم که رفتارهای طبیعی خود را نشان دهد و بعد به مجرد اینکه احساس خطر کنیم، حیوان دست‌آموزی را که توان تهیه غذا ندارد از خانه بیرون کنیم.
