تالاب ها دارای اشکال گوناگونی از حیات گیاهی و جانوری هستند که این مجموعه بصورت یک چرخه، خدمات و کارکرد های فراوانی تولید و ارائه می کند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از گیل خبر، استان گیلان به دلیل شرایط اقلیمی خاص خود دارای تالاب های بزرگ و کوچک فراوانی بوده که هر یک از این تالاب ها ایفاگر نقش خود در بهبود حال تنوع زیستی و ساکنان اطراف آن هستند.
اما چند صباحی است که حال برخی از تالاب های گیلان به دلیل ورود برخی گونه های گیاهی یا جانوری ناخوش است که در این یادداشت به یکی از این گونه های مهاجم می پردازیم.
گونه غیر بومی همانطور که از نام آن پیداست مربوط به زیستبوم یک منطقه نبوده و از نقطه ای دیگر وارد منطقه جدید شده است. اما پیش از پرداختن به ادامه موضوع باید این مطلب را در نظر داشت که آیا هر گونه جدید غیربومی الزاما مهاجم نیز محسوب می شود ؟
گونه مهاجم گونه ای غیربومی است که در رقابت بر سر منابع غذایی و حیاتی با گونه های بومی به حذف گونه بومی و تکثیر بیشتر خود در محیط می پردازد اما الزاما همه گونه های غیربومی مهاجم محسوب نمی شوند و ممکن است توان رقابت با گونه های بومی را نداشته باشند و لطمه چندانی نیز به زیستبوم منطقه وارد نکنند بطور مثال گونه ای مانند سنبل آبی بومی آمریکای لاتین و رودخانه آمازون است که در تالاب انزلی به عنوان گونه ای مهاجم به یک تهدید زیستی تبدیل شده است اما پستانداری بنام نوتریا که یک موش آبزی بزرگ جثه است در محدوده شهرستان های آستارا و تالش به عنوان گونه ای غیربومی زیست میکند اما تا کنون شواهدی از مهاجم بودن آن و لطمه به زیستبوم منطقه وجود نداشته است و یا گونه ای بنام راکون که در غرب گیلان پراکنش دارد گونه ای غیر بومی محسوب می شود که هنوز برآوردی از جمعیت و شرایط زیستی آن به انجام نرسیده است اما احتمال مهاجم بودن آن وجود دارد.
با نگاهی به سرگذشت تالاب های گیلان و پس از ورود گیاه آزولا به تالاب ها و آبندان های این استان که بیم آن میرفت تا حیات طبیعی آن را با تهدیدی جدی مواجه سازد در سالیان اخیر گونه های غیر بومی و مهاجم جدیدی نظیر سنبل آبی و کاهوی آبی نیز به عرصه های تالابی استان راه یافتند که همچنان تالاب انزلی با گیاه سنبل آبی دست به گریبان است و روند مبارزه با این گیاه نیز بدون حمایت و همکاری بین بخشی دستگاه های اجرایی و مردم امیدوارکننده نخواهد بود و اخیرا به سایر منابع آبی استان نظیر رودخانه چمخاله و تالاب کیاکلایه در لنگرود نیز راه یافته است.
در این میان گونه ای که در سالهای اخیر بصورت نامحسوسی در حال افزایش جمعیت و پراکنش در محیط های آبی استان به پیش می رود دوزیستی بزرگ چثه بنام لاک پشت گوش قرمز است.
بطور کلی در کشور ما 10 گونه لاکپشت با نام های لاکپشت سرخ، سبز، پوزه عقابی، زیتونی رایدلی، برکه ای اروپایی، برکه ای خزری، فراتی، مهمیزدار و افغانی زیست می کنند. این دوزیستان سالهاست که دارای پراکندگی در نقاط مختلف کشور بوده و برخی از آنان مانند لاکپشت فراتی گونه ای در خطر انقراض محسوب می شوند.
لاکپشت گوش قرمز با نام علمی Trachemys scripta لاکپشتی بومی ایالات متحده و خلیج مکزیک است که در آب های شیرین زیست می کند و مشخصات ظاهری آن سبز رنگ بوده و دست و پا و گردن دارای نوارهای سیاه و خطوط زرد و سبز کمرنگ است و بارزترین مشخصه آن لکه قرمز رنگ کنار گوش هاست.
متاسفانه در سالهای اخیر این گونه همراه با انواع لاکپشت های بومی و انواع سمندر ها به عنوان حیوان خانگی بفروش می رسد در حالی که تجارت و یا واردات گونه های غیربومی در کشور ممنوع بوده و صرفا با مجوز سازمان حفاظت محیط زیست امکان پذیر است اما لاکپشت گوش قرمز عمدتا از کشور های جنوب شرق آسیا و بعضا از مرز های غربی کشور قاچاق شده و به عنوان حیوان خانگی در فروشگاه های پت و آکواریوم عرضه می شود.
در ایام عید نوروز نیز با عرضه و تقاضای بسیار زیاد گونه های حیات وحش به عنوان حیوان خانگی مواجه ایم که میطلبد دستگاه های مربوطه ضمن برخورد و جلوگیری از قاچاق حیوانات نسبت به آموزش و آگاهی رسانی به شهروندان نیز تلاش نمایند.
اما این همه ماجرا نبوده و داستان غم انگیز برای زیست بوم های تالابی کشور از اینجا آغاز می شود که بسیاری از افرادی که لاکپشت های گوش قرمز را به عنوان حیوان خانگی خریداری می کنند پس از مدتی به دلیل عدم توانایی در نگهداری و یا عدم انگیزه آن را در محیط های تالابی مانند ماهی قرمز چینی رهاسازی کرده و به گمان خود در حق آن لطف می کنند غافل از اینکه گونه ای غیر بومی را وارد زیست بوم کشور کرده و موجب برهم خوردن تعادل و شرایط زیستی برای سایر گونه ها می شوند.
طبق مشاهدات عینی و گزارشات در استان گیلان به دلیل وجود آب شیرین و تغذیه آسان تا کنون در تالاب بین المللی انزلی، تالاب عینک رشت، استخر شهر لاهیجان و تالاب کیاکلایه لنگرود لاکپشت گوش قرمز در سنین و جثه های مختلف مشاهده شده است که می طلبد تا قبل از ازدست رفتن تنوع آبزیان در تالاب های استان و پیشگیری از بروز هرگونه فاجعه زیستی برای مهار آن پژوهش های لازم و برنامه مدیریتی برای حذف این گونه تدوین گردد.
نویسنده: ماهان مه رو، کارشناس ارشد علوم و مهندسی محیط زیست- مدیریت و حفاظت تنوع زیستی
