سیر صعودی آمار حیوان‌گزیدگی در کشور طی ۱۰ سال اخیر/ در سال ۹۸ بیش از ۲۳۴ هزار مورد حیوان‌گزیدگی در کشور گزارش شد

حکیم مهر: رئیس اداره مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوان مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت، با بیان اینکه روند حیوان‌گزیدگی طی 10 سال اخیر در کشور روند رو به رشدی داشته است، گفت: در سال ۱۳۹۸ بیش از ۲۳۴ هزار و ۱۶۱ مورد حیوان‌گزیدگی در کل کشور رخ داده در حالی که این آمار در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۰۷ هزار مورد حیوان گزیدگی بوده است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایسنا، «دکتر بهزاد امیری» گفت: یکی از موضوعات بسیار مهم در بحث حیوان گزیدگی،‌ انتقال بیماری از حیوان به انسان است. یکی از مهم‌ترین بیماری‌های قابل انتقال از طریق حیوان‌گزیدگی نیز هاری است؛ البته سایر بیماری‌های عفونی دیگر هم ممکن است منتقل شوند، چراکه دهان حیوان انواع میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را دارد که می‌تواند باعث عفونت‌های دیگر هم شود.

وی بیماری هاری را نوعی عفونت ویروس معرفی کرد و افزود: این بیماری اعصاب مرکزی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ویروس هاری معمولا در هنگام گزش و از طریق بزاق حیوان هار به انسان انتقال می‌یابد و متاسفانه اگر این بیماری بروز کند، چون درمانی برای آن وجود ندارد، صد درصد باعث مرگ انسان خواهد شد. ولی خوشبختانه علی‌رغم کشندگی بالای این بیماری، در صورت انجام کلیه مراحل پیشگیری و درمان بیماری از جمله شستشوی صحیح محل گزش با آب، صابون و مواد ضدعفونی کننده، واکسیناسیون و تزریق سرم ضد هاری به موقع و کامل می‌توان از ابتلا به هاری پیشگیری کرد.

وی با بیان اینکه همچنین ویروس هاری می‌تواند از طریق تماس بزاق حیوان هار با خراش‌های پوستی، چشم و غشاهای مخاطی وارد بدن انسان شده و باعث بروز بیماری شود، تصریح کرد: هنگامی که ویروس از طریق گزش وارد بدن می‌شود، ابتدا در محل ورود در عضلات تکثیر یافته و سپس از طریق اعصاب محیطی به سیستم اعصاب مرکزی رسیده و بعد به غدد بزاقی انتشار می‌یابد.

امیری در پاسخ به این سوال که آیا امکان انتقال ویروس هاری تنها از سگ به انسان وجود دارد یا سایر حیوانات هم می‌توانند این بیماری را به انسان انتقال دهند؟، اظهار کرد: تمام حیوانات خون‌گرم می‌توانند هار باشند، اما آنچه که به طور غالب وجود دارد، هاری در سگ‌سانان و گربه‌سانان است. مثلا انواع سگ‌سانان شامل گرگ، روباه، شغال و گربه‌سانان شامل گربه و مشابه آن می‌توانند هار باشند؛ پنجه کشیدن گربه همانند گازگرفتگی محسوب می‌شود، چرا که در صورت آلوده بودن گربه به ویروس هاری و همچنین آلوده بودن پنجه‌ها به بزاق، می‌تواند منجر به انتقال بیماری هاری به انسان شود. از این رو در صورت چنگ گرفتن انسان توسط گربه، انجام اقدامات پیشگیری پس از گزش (شست‌وشو و واکسیناسیون) ضروری است. همچنین توجه کنید ویروس هاری از طریق گزش خفاش هم می‌تواند به انسان منتقل شود. حتی دام‌های اهلی مانند اسب، الاغ، گوسفند و... نیز می‌توانند هار شوند، اما این حیوانات نقش مهمی در انتقال هاری ندارند، چراکه خودشان پس از ابتلا به هاری از بین می‌روند؛ به طوری که همه ساله تعداد قابل توجهی از دام‌ها دچار هاری شده و تلف می‌شوند.

وی با بیان اینکه بیماری هاری در بیش از ۱۵۰ کشور جهان وجود دارد، افزود: طبق برآورد انجام شده، بیماری هاری سالانه منجر به مرگ ۵۹ هزار نفر در جهان می‌شود. ۴۰ درصد از افراد گاز گرفته شده توسط حیوانات مظنون به هاری، کودکان زیر ۱۵ سال هستند.

رئیس گروه مدیریت بیماری‌های قابل انتقال بین انسان و حیوانات مرکز مدیریت بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت درباره علائم بیماری در انسان، تصریح کرد: دوره کمون این بیماری در انسان حدود ۲ تا ۳ ماه است، ولی ممکن است از چند روز تا یک سال نیز طول بکشد. دوره کمون به مقدار ویروس وارد شده بوسیله گازگرفتگی، محل گزش و شدت زخم بستگی دارد. خطر ابتلا به هاری در گزش در بعضی نواحی شامل سر و گردن و ناحیه تناسلی بیشتر است.

وی افزود: بیماری با احساس اضطراب و نگرانی، سردرد، افزایش مختصر درجه حرارت بدن و بی‌قراری شروع می‌شود. اغلب اوقات درد و خارش در محل زخم احساس می‌شود و افزایش ترشح بزاق مشاهده می‌گردد. همچنین ممکن است گرفتگی‌های عضلات تنفسی و نیز تشنج‌های عمومی ایجاد شود. از زمان بروز علائم بیماری هاری، بیمار حداکثر دو هفته زنده می‌ماند. همچنی برخی مواقع به ندرت ممکن است هاری فلجی ظاهر شود که این شکل نیز پس از کما منجر به فوت بیمار می‌شود.

امیری در خصوص بیماری هاری در حیوانات، بیان کرد: امکان ابتلای همه حیوانات خونگرم به بیماری هاری وجود دارد. سگ‌ها بیشتر در معرض خطر هستند. دوره کمون در سگ‌ها ۱۰ روز تا ۲ ماه و گاهی بیشتر است. علائم بیماری هاری در شروع بیماری در سگ‌ها شامل رفتار غیر طبیعی، اضطراب غیر عادی، افزایش تحریک پذیری و بی‌اشتهایی است. در طی یک تا دو روز علائم تحریکی و اضطرابی افزایش می‌یابد. حیوان حالت تهاجمی بخود گرفته و تمایل شدیدی به گازگرفتگی اشیاء، حیوانات و انسان از جمله صاحب خود نشان می‌دهد و اغلب خود را نیز گاز گرفته و زخم‌های شدیدی در بدن ایجاد می‌کند. به علت بروز حالت فلجی عضلات حلقی، بلع بزاق برایشان امکان‌پذیر نیست که منجر به افزایش ترشحات بزاقی و تغییر صدای حیوان می‌شود. شکل آرام یا بی‌صدای بیماری با علائم فلجی مشخص می‌شود و مرحله تحریکی بسیار کوتاه داشته و گاهی اصلا وجود ندارد. حالت فلجی با عضلات سر و ناحیه گردن شروع شده، بلع مشکل می‌شود به نحوی که صاحب حیوان به وجود جسم خارجی مثل استخوان در گلوی حیوان مشکوک می‌شود. فلجی عمومی به دست‌ها و پاها گسترش یافته و در نهایت به مرگ حیوان منجر خواهد شد.

وی با تاکید بر لزوم پیشگیری از حیوان‌گزیدگی، گفت: در مناطقی که امکان رعایت نکات پیشگری وجود ندارد و یا جمعیت سگ‌های بلاصاحب و ولگرد زیاد است، بهتر است سگ‌ها را واکسینه کنند. اگر حداقل ۷۰ درصد سگ‌های منطقه واکسینه شوند تقریبا می‌توان گفت از عدم انتقال بیماری هاری تا حدودی اطمینان حاصل کرد. کنترل جمعیت سگ‌های بلاصاحب و ولگرد، آموزش جامعه بخصوص کودکان و نوجوانان جهت پیشگیری از گزش به دنبال مواجهه با حیوانات، عدم تحریک حیوانات به خصوص سگ‌ها و رعایت احتیاط‌های لازم در مواجهه با سگ‌ها از مهم‌ترین نکاتی است که می‌توان برای پیشگری از بیماری انجام داد.

 امیری ادامه داد: تمام افرادی که مورد گزش قرار می‌گیرند باید جهت انجام اقدامات درمانی و پیشگیری به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه کنند. در گام اول باید زخم شست‌وشو داده شده و سپس واکسن ضد هاری در چند نوبت به آنها تزریق شود. در برخی موارد اگر شدت جراحت زیاد باشد لازم است علاوه بر واکسن، فرد سرم ضد هاری نیز دریافت کند؛ اگر فردی که دچار حیوان‌گزیدگی شده به موقع به مراکز درمانی مراجعه کند تا حد زیادی می‌توان از بروز بیماری جلوگیری کرد.

وی افزود: برای گروه‌های در معرض خطر که احتمال ابتلا به هاری در آن‌ها بالا است مانند دامپزشکان، طبیعت گردان، آتش‌نشانان، غارنوردان، شکارچیان، محیط بانان و ... قبل از بروز حیوان‌گزیدگی واکسیناسیون انجام می‌شود.

وی درباره آمار حیوان‌گزیدگی در ایران با بیان اینکه سالیانه شاهد افزایش موارد حیوان‌گزیدگی هستیم، تصریح کرد: در سال ۱۳۹۸ بیش از ۲۳۴ هزار و ۱۶۱ مورد حیوان‌گزیدگی در کل کشور رخ داده، در حالی که این آمار در سال ۱۳۹۷ حدود ۲۰۷ هزار مورد حیوان‌گزیدگی بوده است؛ طی ۱۰ سال گذشته دائماً سیر صعودی حیوان‌گزیدگی را مشاهده کرده‌ایم. این موضوع به علت افزایش سگ‌های ولگرد (نه تنها در سطح روستا بلکه در سطح شهرها) بوده است تا جایی‌که اگر اقدامی جدی و اصولی برای جمع‌آوری و کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد انجام نشود، هر روز پیشگیری و مقابله با حیوان‌گزیدگی مشکل‌تر و کنترل بیماری هاری و تحقق هدف جهانی که همانا حذف بیماری هاری انسانی ناشی از گزش سگ تا سال ۲۰۳۰ است، دشوارتر می‌شود.

وی با بیان اینکه ارائه خدمات شبانه‌روزی در حدود ۷۰۰ واحد درمان و پیشگیری هاری در سراسر کشور، در حال انجام است، افزود: انجام اقدامات مدیریت مواجهه با حیوان‌گزیدگی و پیشگیری پس از مواجهه از اقدامات مهم نظام سلامت کشور است که قادر بوده از ابتلا و مرگ حتمی تعداد زیادی از افرادی که توسط حیوانات هار گزیده شده‌اند، پیشگیری کند. به علت دقت و حساسیتی که در اجرای برنامه کشوری کنترل و پیشگیری از هاری اعمال می‌شود، علی‌رغم تعداد بسیار بالای موارد حیوان گزیدگی، تعداد موارد بروز بیماری هاری در انسان و مرگ ناشی از آن در کشور سالیانه کمتر از ۱۰ مورد و در سال گذشته ۶ مورد بوده است که علت وقوع این مرگ‌ها نیز عدم مراجعه یا مراجعه دیر هنگام به مراکز درمانی بوده است.

وی در خاتمه سخنان خود به ارائه توصیه‌هایی در مورد حیوان گزیدگی پرداخت و بیان کرد: مردم باید از نزدیک شدن به سگ‌های ولگرد و بدون صاحب بپرهیزند، چرا که بیشترین موارد حیوان‌گزیدگی انسان‌ها توسط سگ‌ها رخ می‌دهد. در صورت بروز گزش و یا تماس با حیوانات که منجر به مجروح شدن و یا خراش پوستی گردید، بلافاصله محل گزش را با آب و صابون شست و شو داده و فورا به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی مراجعه کنید. همچنین در صورت نگهداری از سگ و گربه، نسبت به واکسینه کردن سالانه آنها بر علیه بیماری هاری اقدام کنند.