برای نخستین‌بار شبکه مراقبت بیماری‌های کرم ابریشم توسط سازمان دامپزشکی در سطح تمامی استان‌ها تشکیل شده است

پردیس گیلان با دارا بودن آب و هوای مناسب و توتستان های وسیع یکی از مراکز مهم پرورش کرم ابریشم در کشور بود و بسیاری از خانواده های گیلانی در کنار شالیکاری به نوغانداری نیز می پرداختند . در دوره صفویه  صادرات ابریشم از گیلان بسیار رواج داشت اما این فعالیت از ابتدای دهه ۸۰ روبه افول گذاشته و هر سال شرایط نگران کننده تری را به خود گرفت تا جایی که کشاورزان بسیاری توتستان‌های خود را به دلیل نبود شرایط پرورش کرم ابریشم‌ رها کردند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، نوغانداری یا پرورش کرم ابریشم میراث کهن فرهنگی، اقتصادی به عنوان کسب و کاری کوچک در حوزه کشاورزی در سال های اخیر در سایه حمایت دولت جهش قابل توجهی یافته و اقبال کشاورزان نوغاندار به این صنعت بیشتر شده به طوری که در ۲ سال اخیر تعداد استان ها و خانواده ها برای پرورش کرم ابریشم سیر صعودی را نشان می هد.

پرورش کرم‌ ابریشم که به‌ عنوان فعالیت نوغانداری نام گرفته با پیشینه چهار هزار و ۵۰۰ ساله از گذشته در کشور ما رواج داشته به طوری‌ که این مرز و بوم همواره از تاثیر این صنعت بر تعاملات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی  بهره جسته ، نوغانداری در ایران تاریخ پر فراز و نشیبی را طی کرده، دوره فراز آن در دوران صفویه و فرود آن در عهد قاجاریه مشهود بوده است.

پرورش کرم ابریشم و تولید فرآورده‌های ابریشمی از جمله فعالیت‌ های جانبی است که در کنار فعالیت‌ های اصلی کشاورزان می تواند منبع درآمدی برای آنان باشد در سال های اخیر با رونق صنعت نوغان استقبال کشاورزان از این صنعت بیشتر شده است.

در سالهای اخیر با تلاش دولت برای احیای این صنعت هم اکنون گیلان با تولید حدود ۴۸۳ تن پیله تر ابریشم یک چهارم تولید نوغان کشور را دارد. درحال حاضر ۱۴ هزار و ۷۳۰ توتستان در کشور داریم که شش هزار و ۶۵ توتستان در گیلان وجود دارد.اکنون در هر ۱۶ شهرستان گیلان پرورش کرم ابریشم انجام می شود .

پرورش کرم ابریشم کمتر از ۲ ماه طول می‌ کشد؛ پس از آن پیله‌ تر ابریشم وارد بازار شده و منبع درآمدی برای کشاورزان می شود در گیلان بسیاری این کار را به صورت خانوادگی انجام می دهند و از مزایای اقتصادی آن بهره مند می شوند علاوه بر این نوغانداری تامین کننده ماده اولیه برای صنایع بزرگ و خانگی مانند ابریشم کشی و قالیبافی به شمار می رود و علاوه بر مزیت‌ های اقتصادی کمکی برای رونق صنایع وابسته است.

اگر چه صنعت نوغانداری طی سالیان با فراز و نشیب هایی در کشور مواجه بوده اما طی ۲ سال اخیر جهش خوبی داشته و استقبال نوغانداران به این صنعت نیز بیشتر شده به طوری که تعداد خانوارهای فعال در پرورش کرم ابریشم در کشور از ۱۷ هزار و ۵۰۰ خانوار به ۲۹ هزار و ۵۰۰ خانوار افزایش یافته است.

در ۲ سال اخیر تعداد استان های فعال کشور در حوزه نوغانداری نیز افزایش یافته در سال ۹۷، ۲۲ استان کشور در حوزه نوغانداری فعالیت می کردند اما این آمار در سال جاری به ۳۱ استان افزایش یافت، میزان توزیع تخم نوغان از ۲۵ هزار و ۷۱۰ جعبه سال گذشته به ۴۶ هزار و ۵۰۲ جعبه در سال جاری رسید که این مهم منجر به افزایش تولید پیله تر ابریشم در سال جاری نسبت به سال گذشته شده است. 

نوغانداران گیلانی چه می گویند

نوغانداران گیلانی می گویند اگر چه در سال های اخیر به صنعت نوغانداری در کشور توجه شده اما برای رونق بیش از پیش این صنعت به  ایجاد انگیزه در بین جوانان برای روی آوردن به این صنعت و حمایت های دولتی نیاز است. 

علی جعفری سادات محله یکی از نوغانداران ساکن شهرستان لنگرود درگیلان است . او از نوجوانانی در کنار پدر،  پرورش کرم ابریشم را آموخت و به این صنعت علاقمند شد.

او می گوید پدرش مرحوم علی نقی جعفری از نوغانداران معروف شهرستان لنگرود بوده که در پرورش کرم ابریشم و خرید و فروش پیله برای خراسانی ها همکاری داشت.

این نوغاندار علاقمند به پرورش کرم ابریشم ادامه می دهد در سال ۶۹ پس از مهاجرت به تربت حیدریه در تولید نخ ابریشم آموزش دیده و سال ۷۵ این صنعت را به گیلان آورده و در روستای سادات محله لنگرود مشغول به کار شده است.

وی با اشاره به رونق صنعت نوغان طی سال های اخیر بیان داشت:  در سال های گذشته بسیاری از نوغانداران این کار را به دلیل کیفیت پایین تخم نوغان و کاهش برداشت پیله های تر در هر جعبه ، کنار گذاشتند اما در ۲ سال اخیر با رونق گرفتن صنعت نوغان و کیفیت خوب جعبه های تخم نوغان علاقمندی به این صنعت نیز بیشتر شده و بار دیگر به پرورش کرم ابریشم روی آوردند.

این نوغاندار علاوه بر پرورش کرم ابریشم در زمینه تولید نخ ابریشم نیز فعالیت می کند او دستگاه ریسندگی در حد کارگاهی دارد و به صورت خانوادگی کار می کنند، می گوید: از وضعیت کارگاه خود ناراضی است، می تواند با توسعه کارگاه خود ظرفیت سالانه تولید نخ ابریشم را افزایش دهد اما برای این کار به حمایت و دریافت تسهیلات نیاز دارد.

«جعفری سادات محله» ادامه می دهد: از توانایی و مهارت برای آموزش نوغانداران و جوانان علاقمند به تولید پیله به نخ ابریشم نیز برخوردار هستم اما برای انجام این کار به حمایت مالی از سوی دستگاه های مربوطه نیازمندم با تحقق این مهم آموزش را تقبل می کنم.

«سونیا یوسفی» نوغاندار جوانی ساکن شهرستان شفت است، از بچگی در کنار پدر به صنعت نوغانداری علاقمند شده و پرورش کرم ابریشم را انجام می داده بعد از ازدواج نیز همراه پدر به نوغانداری ادامه داد.

این نوغاندار جوان فارغ التحصیل رشته کشاورزی معتقد است که صنعت نوغانداری فراز و نشیب دارد و باید مورد حمایت قرار گیرد تا همواره در فراز بماند.

 سونیا کار تولید نخ ابریشم را می داند، علاقمند است تا محصولی را که به دست می آورد یعنی "پیله تر ابریشم" را فرآوری کرده و به نخ ابریشم تبدیل کند او می گوید: برای این کار نیاز به تسهیلات دارم تا کارگاهی را دایر کنم اینکه با فروش پیله تر ابریشم سود را دیگری ببرد برای ما فایده ای ندارد.

نوغانداری و تولید ابریشم در گیلان

گیلان به لحاظ شرایط آب و هوایی و اقلیمی با سابقه طولانی در تولید محصولات کشاورزی سهم ویژه­ ای از تولیدات کشور از جمله برنج، چای، پیله ابریشم، زیتون، فندق  را به خود اختصاص داده است، از این رو سهم عمده ­ای از شاغلان استان به طور مستقیم و غیر مستقیم در بخش کشاورزی و صنایع تبدیلی آن اشتغال دارند.

پرورش کرم ابریشم، تولید ابریشم و محصولات ابریشمی از جمله فعالیت­ های مهم و ریشه­ دار خانواده­ های روستایی و شهری گیلان محسوب می­ شود که طی سالیان متمادی بخشی از هزینه ­های خانواده ­ها را پیش از دسترسی به درآمد سایر فعالیت­ های کشاورزی و غیر کشاورزی تامین می کرد.

رئیس سازمان جهادکشاورزی گیلان در این باره به خبرنگار ایرنا، بیان داشت: اگر پرورش کرم ابریشم علاوه بر یک فعالیت اقتصادی کشاورزی به عنوان یک میراث کهن فرهنگی این دیار خوانده شود، سخن به گزاف گفته نشده است.

«علی درجانی» افزود: بدون تردید شرایط جغرافیایی و آب و هوایی گیلان زمینه مساعدی را برای ایجاد چنین شغلی در این منطقه از کشور فراهم کرده است، به طوری که در دوره­ های مختلف به ویژه در عصر صفویه به سبب نقش ارزشمند ابریشم در اقتصاد صفویان، گیلان به عنوان مهم­ترین پایگاه نوغانداری و ابریشم و تجارت آن در کشور شناخته شد.

وی اظهار داشت: در این دوره ابریشم لاجی یا لاکی که از نوع ابریشم مرغوب بشمار می­ آمد در این منطقه تولید می­ شد، باید اظهار  داشت در فراز و نشیب تاریخ علیرغم کاهش چشمگیر این فعالیت در کشور و به تبع آن در گیلان، هنوز این استان به عنوان قطب این فعالیت به شمار می­­ آید.

وی بیان داشت: وجود تجارتخانه­ های متعدد در زمینه خرید و فروش تخم نوغان، پیله، ابریشم و محصولات ابریشمی همچنین تاسیس کارگاه­ های پیله­ خشک کنی و کارخانجات ابریشم­ کشی در گیلان در سال ­های دور، استقرار مراکز دولتی مربوطه در این منطقه، اعم از اداره کل نوغان، شرکت ابریشم گیلان، شرکت پیله­ ور، مجتمع صنعتی تولید ابریشم در سال­ های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران در سال های پس از آن، همگی گواه اهمیت گیلان در این حوزه است.

رییس سازمان جهادکشاورزی استان گیلان خاطر نشان کرد: در حال حاضر نیز بر اساس مصوبات دولتی، مراکز اصلی تصمیم ­گیری حوزه نوغانداری به ویژه در بخش کشاورزی از جمله مرکز توسعه نوغانداری کشور، مرکز تحقیقات ابریشم کشور و شرکت سهامی پرورش کرم ابریشم ایران با وظایفی در سطح ملی  ، در گیلان مستقر می باشند.

سیاست های حمایتی دولت بر فرآیند نوغانداری کشور

درجانی در ادامه گفت و گو با خبرنگار ایرنا، با تشریح سیاست های حمایتی دولت بر فرآیند نوغانداری و به تبع آن نوغانداری گیلان بیان داشت: تثبیت قیمت عرضه تخم نوغان هیبرید به نوغانداران به قیمت ۷۵ هزار ریال به ازا هر جعبه "در سال جاری" و "ارائه یارانه به تولید کننده پیله ابریشم"، توزیع نهال توت اصلاح شده رایگان بین نوغانداران گیلان به تعداد ۵۶ هزار و  ۷۰۰ اصله و تعیین قیمت تضمینی پیله تر و افزایش ۵۶ درصدی  نسبت به سال گذشته از جمله این حمایت ها است.

وی بیان داشت: ایجاد ساز و کارهای مناسب برای خرید توافقی پیله تر توسط تجار و تولید کننده نخ ابریشم در پنج استان کشور از جمله استان گیلان، توانمندسازی نوغانداران و کارشناسان مرتبط در قالب برگزاری دوره های آموزش نوغانداری با آموزش چهار هزار و ۵۰۰ نفر در گیلان، ارائه تسهیلات اعتباری "بانکی" برای ساخت و بهسازی جایگاه پرورش کرم ابریشم، ساخت و بازسازی کارگاه ابریشم کشی خانگی، احیاء و توسعه باغات توت و افزایش تعرفه گمرکی واردات نخ ابریشم از ۱۵ درصد به ۲۶ درصد با هدف حمایت از تولیدات داخلی از جمله دیگر حمایت های دولت است.

رئیس سازمان جهادکشاورزی گیلان با اشاره به افزایش توزیع تخم نوغان در این استان در سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته، خاطر نشان کرد: امسال ۱۶ هزار جعبه تخم نوغان در بین نوغانداران گیلان توزیع شد در حالیکه سال گذشته ۱۳ هزار و ۷۵۰ جعبه تخم نوغان در بین نوغاندارن استان توزیع شده بود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان گیلان با بیان اینکه قیمت هر جعبه تخم نوغان امسال هفت هزار و ۵۰۰ تومان بین نوغانداران به فروش رسید، خاطر نشان کرد: سال جاری قیمت خرید تضمینی هر کیلوگرم پیله تر ابریشم  با ۵۶ درصد افزایش، ۳٣ هزار ۵٠٠ تومان تعیین شده است.

رونق صنعت نوغان با تدبیر دولت

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور گفت: نوغانداری به نوعی یک میراث کهن فرهنگی اقتصادی است به ویژه در گیلان که از دیرباز به عنوان استانی که در پرورش کرم ابریشم بیشترین تولید پیله تر ابریشم را در کشور داشت.

«عدیل سروی زرگر» در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: اگر به تاریخچه صنعت نوغانداری بنگریم در دو برهه بیشترین تولید را داشته یکی دوره صفویه که اوج نوغانداری کشور بود، صنعت ابریشم در آن سال ها نقش صنعت نفت امروز را در توسعه کشور داشت بالغ بر ۳ هزار تن نخ خام ابریشم تولید می شد.

وی اظهار داشت: قبل از انقلاب میزان توزیع تخم نوغان و پرورش کرم ابریشم حدود ۱۰۰ هزار جعبه بوده و بعد از انقلاب سال ۷۹ به نوعی بیشترین تولید را در سطح کشور داشتیم به طوری که نزدیک به ۲۰۳ هزار جعبه پرورش کرم ابریشم انجام شده است.

وی با بیان اینکه بعد از سال ۷۹ میزان پرورش کرم ابریشم کاهش چشمگیری داشت و در واقع طی ۱۹ سال با روند نزولی همراه بود، خاطر نشان کرد: یکی از مهمترین دلایل منجر به کاهش تولید مربوط به کاهش تعرفه واردات نخ ابریشم بوده که از ۲۰۰ درصد به حدود ۱۰ درصد رسید ضمن اینکه واردات نخ ابریشم از کشورهای دیگر موجب شد که تولید داخلی آسیب جدی ببیند.

وی خاطر نشان کرد: در چند سال اخیر با توجه به تدبیر دولت میزان تعرفه واردات از ۱۰ درصد به ۲۶ درصد افزایش یافت، حمایت های بیمه ای نیز دو برابر شد ضمن اینکه تامین تخم نوغان و توزیع آن با قیمت یارانه ای هر جعبه هفت هزار و ۵۰۰ تومان در سطح کشور و با قیمت یکسان انجام گرفت.

توجه جدی به تولید و توزیع نهال توت

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور در ادامه بیان داشت: تولید و توزیع نهال توت به عنوان تنها منبع غذایی کرم ابریشم مورد توجه جدی قرار گرفت به طوری که میزان تولید نهال توت از حدود ۱۸۷ هزار اصله نهال در سال گذشته به یک میلیون و ۱۱۵ هزار اصله در سال جاری افزایش یافت.

وی خاطر نشان کرد: پرورش پاییزه کرم ابریشم در استان های مستعد کشور به منظور اضافه کردن تولید بعد از ۲۳ سال در سال گذشته انجام شد و ۱۰ استان از جمله گیلان، مازندران، گلستان، خراسان شمالی، خراسان رضوی، اصفهان، سمنان و غیره این کار را انجام دادند و با توجه به استقبال نوغانداران پیش بینی شده تا این کار در سال جاری افزایش یابد.

سروی زرگر بیان داشت: برگزاری دوره های آموزش نوغانداری با همکاری سازمان جهادکشاورزی استان های مربوطه برای کارشناسان و بهره برداران برگزار شد و مدرسانی از این مرکز در اکثر استان ها این دوره ها را برگزار کردند، به طور تمرکز نیز برای کارشناسان و رابطان نوغانداری استان ها در رشت برگزار شد.

وی با اشاره به اجرای طرح اقتصاد مقاومتی در حوزه نوغانداری و ابریشم اظهار داشت: این طرح نیز به صورت منطقه ای با مشارکت استان های گیلان، مازندران، گلستان، خراسان رضوی، شمالی و جنوبی، اصفهان، آذربایجان شرقی، سمنان، کردستان و البرز اجرا شد.

وی خاطر نشان کرد: این طرح در ۱۶ شهرستان گیلان نیز با هدف تولید پیله ابریشم اجرا شد نتیجه اینکه میزان توزیع تخم نوغان در گیلان در سال ۹۹ به افزون بر ۱۶ هزار جعبه رسید و با افزایش نسبت به سال گذشته، بیشترین میزان توزیع تخم نوغان در ۱۲ سال گذشته بود.

افزایش پیله تر ابریشم در کشور 

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور در ادامه بیان داشت: میزان تولید پیله تر ابریشم از ۹۸۰ تن سال گذشته به یک هزار و ۶۵۰ تن در سال جاری رسید.

وی خاطر نشان کرد: میزان توزیع تخم نوغان از ۲۵ هزار و ۷۱۰ جعبه سال گذشته به ۴۶ هزار و ۵۰۲ جعبه در سال جاری رسید که این منجر به افزایش تولید پیله تر ابریشم در کشور شده نتیجه اینکه اتکا صنعت فرش و منسوجات ابریشمی به تولید داخلی از ۲۸ درصد به ۴۸ درصد ارتقا یافت.

وی درباره بهره گیری از مسایل علمی و دانشگاه ها در صنعت نوغان اظهار داشت: طرح تحقیقاتی بررسی مقایسه عملکرد تخم نوغان های هیبرید وارداتی و تولید داخلی به صورت میدانی با همکاری گروه پرورش ابریشم دانشگاه گیلان در شفت و لاهیجان در گیلان و دانشگاه فردوسی مشهد در خراسان رضوی و مرکز تحقیقات ابریشم در مزرعه تحقیفاتی ابریشم کشور در گیلان را داریم.

اجرای پروژه احیاء و بازسازی توتستان

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور بیان داشت: یکی از برنامه ها در حال انجام برای توسعه نوغانداری در سطح کشور از محل سفر ریاست جمهوری به گیلان و اعتبارات عمرانی تعلق گرفته به آن، اجرای پروژه احیا و بازسازی توتستان و امکانات تولیدی مزرعه ۵۲.۵ هکتاری فومن برای انجام امور حاکمیت نوغانداری اعم از تولید تخم نوغان والد و باغ مادری توت اصلاح شده  می باشد.

وی خاطر نشان کرد: این مزرعه در حال تجهیز به سیستم های نوین آبیاری "قطره ای" و نوسازی توتستان ها و انجام عملیات بهزراعی برای تامین قلمه های نهال توت در کشور است در زمان حاضر قلمه های توت مورد نیاز کشور از مزارع مادری فومن "گیلان" و آهنگرکلا "مازندران" تامین می شود.

تشکیل شبکه مراقبت بیماری های کرم ابریشم

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور بیان داشت: شبکه مراقبت بیماری های کرم ابریشم توسط سازمان دامپزشکی کشور در سطح تمامی استان ها برای اولین بار انجام شده است.

وی اظهار داشت: انجام تفاهمنامه همکاری مشترک با کمیته امداد امام خمینی (ره) برای استفاده از ظرفیت های مشترک مددجویان به منظور توسعه نوغانداری در هفت استان کشور شامل گیلان، مازندران، گلستان، خراسان رضوی، خراسان شمالی، آذربایجان شرقی و اصفهان و استفاده از ظرفیت مشترک دفتر آموزش زنان روستایی و عشایری برای توسعه نوغانداری در ۱۲ استان کشور از دیگر برنامه ها است.  

وی خاطر نشان کرد: ورود سازمان تعاون روستایی برای خرید توافقی پیله تر ابریشم سال گذشته  برای نخستین بار در استان های گیلان و مازندران انجام شد و امسال نیز با ابلاغ مقام عالی وزارت جهادکشاورزی برای پنج استان از محل تسهیلات خرید نهاده های کشاورزی توسط سازمان تعاون روستایی در گیلان، خراسان رضوی، شمالی، مازندران و گلستان عملیاتی شد.

پرداخت تسهیلات به نوغانداران 

سروی زرگر در تشریح برنامه های مربوط به ارائه تسهیلات به نوغانداران بیان داشت: سال گذشته برای اولین بار از محل کمک های فنی و اعتباری "با تامین یک سوم منابع توسط وزارت کشاورزی" و با انعقاد تفاهمنامه ای با بانک عامل "کشاورزی" منابع به هفت استان کشور برای پرداخت تسهیلات به نوغانداران اعلام شد که گیلان جز آنها بود.

وی با بیان اینکه در سال جاری نیز پیش بینی شده تا از ۲ محل تسهیلات بانکی در اختیار نوغانداران کشور قرار دهیم ، خاطر نشان کرد: یکی از موارد مورد بحث، توجه به صنایع ابریشم کشی به ویژه در گیلان است در این ارتباط نیز از محل طرح اقتصاد مقاومتی ۱۵ نفر در گیلان شناسایی و به سازمان برنامه و بودجه استان معرفی شدند.

رئیس مرکز توسعه نوغانداری کشور اظهار داشت: در این ارتباط با بازدیدی که معاون ستاد اقتصاد مقاومتی به طرح نوغانداری داشتند قول مساعد دادند تا به ازای هر نفر ۲۰۰ میلیون تومان تسهیلات کم بهره ارایه شود.

 پرورش پیله ابریشم متناسب با شرایط آب هوایی هر استان از اوایل فروردین تا اواخر خرداد انجام می شود، ۴۱ درصد پیله تر ابریشم ایران در گیلان تولید می شود.۹ هزار و ٩٢ خانوار در استان گیلان به پرورش کرم ابریشم مشغول هستند که سالانه حدود ۴۹۳ تن پیله ابریشم تولید می کنند.

با توجه به اقبال دوباره خانواده های گیلانی به نوغانداری و حمایتهای دولتی از این صنعت امید می رود که بار دیگر شاهد احیاء و رونق پرورش کرم ابریشم و ابریشم کشی بعنوان صنعتی دارای پیشینه و پرسود در گیلان باشیم .