حکیم مهر - برنامه زنده صبحگاهی "طلوع" شبکه چهار سیما ، سوم خرداد ماه سالجاری به مناسبت افتتاح مرکز ملی تحقیقات موش تراریخت میزبان دکتر فرید حیدری ، دامپزشک و متخصص مامایی و بیماریهای تولید مثل که عضو هیأت علمی پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیستفناوری است بود.
دکتر هومن خلیقی مجری این برنامه که پزشک است با معرفی مهمان خود بعنوان دامپزشک گفت : مخصوصاً عنوان دامپزشک را گفتم تا به گستردگی رشته دامپزشکی و اهمیت آن اشاره کنم.
وی افزود : بسیاری از اساتید در گروههای میکروبشناسی، انگلشناسی، قارچشناسی، ژنتیک و علوم پایه در دانشکدههای پزشکی، دامپزشک هستند.
دکتر حیدری در ابتدا برای تشریح مفهوم تراریخت به بیان توضیحاتی درباره ژنوم پرداخت و گفت : اینکه موش با درخت فرق میکند و یا من تبدیل به موجود دیگری نشدهام به مجموعه ژنهای موش، درخت یا من برمیگردد و خداوند برای هر موجودی مجموعهای از ژنها را خلق فرموده که به آن ژنوم میگویند.
وی افزود : اگر در این مجموعه ژنها یا در اصطلاح ژنوم دست ببرید و تغییراتی ایجاد کنید، موجودی که تولید میشود را تراریخت میگویند، بدین مفهوم که ترا از واژه انتقال گرفته شده و ریخت هم به شکل اشاره دارد و البته به ظاهر هم لزوماً مربوط نیست و ممکن است غیر از شکل ظاهری، مثلاً یک آنزیم در بدن تغییر کرده باشد که آنرا بعنوان یک ریخت یا فنوتایپ (صفت) میشناسیم.
این متخصص مامایی و بیماریهای تولید مثل حیوانات در ادامه گفت : در موجودات تراریخت یا یک ژن غیرخودی به مجموعه ژنوم موجود اضافه شده و یا ژنی از مجموعه ژنوم آنها حذف شده و با جایگزین شدن یک ژن معیوب عملکرد خود را از دست داده است.
وی افزود : با این تعریف موجودات تراریخت یا صفتی را افزون بر وجودشان نشان میدهند یا صفتی را کمتر از وجودشان بیان میکنند و این مسئله به ما امکان میدهد که نقش ژنها را در زمینههای مختلف ژنتیک تکوینی، پزشکی و حتی فارماکولوژی و سمشناسی مورد مطالعه قرار دهیم.
دکتر فرید حیدری در پاسخ به سؤال دکتر خلیقی مجری برنامه که از وی پرسید تولید موش تراریخت با چه هدفی انجام میشود گفت : قد ، رنگ پوست ، ریزش مو و امثال این موارد عمدتاً تحت کنترل پروتئینهای بدن است اما مطالعه صرفاً روی این پروتئینها انجام نمیشود بلکه ژنهای تولیدکننده این پروتئینها مهم و مورد مطالعه محققان هستند.
وی افزود : بنابراین هر چند مثلاً در دانش بیوشیمی به پروتئینها پرداخته میشود اما یک علم بنیادی هم به نام مهندسی ژنتیک وجود دارد که نشانه اهمیت ژنوم است.
عضو هیأت علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و زیستفناوری با ذکر مثالی از پخش یک سریال تلویزیونی درباره پاستور گفت : یادم هست در آن سریال وقتی پاستور نیاز به سلول زنده داشت همکار جراحش ویروس را در مغز سگی تزریق کرد و وقتی سگ به داخل اتاق آمد به پاستور گفت این لوله آزمایش تو است، لذا وقتی این قابلیت را داشته باشید که در ژنوم موجود پرسلولی زنده یک عملکرد را به دقت مورد بررسی قرار دهید در حقیقت آزمایشگاه را به داخل بدن موجود زنده میبرید.
وی افزود : در لوله آزمایش شما فقط یک فضای تک بعدی و حاوی یک دسته از سلولها را در اختیار دارید و از برهمکنش سلولها هم مطلع نیستید و برای تعمیم نتیجه آزمایش به شرایط بدن موجود زنده مشکل دارید، در حالی که اگر آزمایش بجای لوله آزمایش در بدن انجام شود چنین محدودیتهایی وجود نخواهد داشت.
دکتر حیدری درباره علت انتخاب موش بعنوان لوله آزمایش زنده هم گفت : تمام ژنوم موش شناسایی شده، فاصله بین دو نسل این حیوان کوتاه ، تعداد موالید آن زیاد و نگهداری از آن آسان است و مهمتر از همه آنکه قرابت و نزدیکی زیادی از نظر ژنومی به انسان دارد.
گفتنی است در میان گفتگوی مجری برنامه با دکتر حیدری گزارشی از اولین کارگاه آموزشی بینالمللی تولید موش تراریخت پخش شد و در آن گزارش تعدادی از محققان و دامپزشکان به ارائه توضیحاتی درباره نحوه تولید موش تراریخت پرداختند.
دکتر رسول‌زادگان - محقق ایرانی ساکن خارج
خبر مرتبط :
خوشحالم كه استاد ارجمندم جناب آقاي دكتر حيدري كه افتخار شاگردي ايشان را داشته‌ام به چنين موفقيت ارزشمندي دست يافته‌اند. بايد بگويم كه ايشان علاوه بر اينكه دانشمند بزرگي براي مملكت ما هستند، بسيار متعهد، كوشا و فروتن مي‌باشند. براي ايشان آرزوي موفقيت مي‌كنم. 
واقعا باعث افتخار است که ملاحظه می شود متخصصین دامپزشک رفته رفته ارزش خود را در جامعه پیدا می کنند.
همچنین باید از کسانی که دوره های دکترای تخصصی دامپزشکی را در دانشگاه های کشور علی رغم مخالفتهای شدید و سرسختانه عده ای خود باخته پایه ریزی کردند، تشکر کرد.