یوزپلنگ‌ها گربه‌سانانی ارزشمند اما در خطر انقراض هستند؛ امروزه یوزپلنگ آسیایی فقط در ایران زیست می‌کند از این رو به آن یوزپلنگ ایرانی نیز می‌گویند و سازمان حفاظت محیطزیست به عنوان متولی حفاظت از گونه‌های وحشی در تلاش برای حفظ این گونه ارزشمند است که با اقدامات صورت گرفته بعد از سه سال، امسال چهار خانواده از یوز در زیستگاه توران مشاهده شد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، ۹ شهریور ۱۳۷۳ یک یوز مادر و سه توله‌اش برای یافتن آب و غذا به شهر بافق استان یزد نزدیک شدند اما فردی که شناختی از یوزپلنگ نداشت، به دلیل ترس از یوزپلنگ‌ها به آنها حمله کرد که در این واقعه یوز مادر از صحنه فرار کرد و دو توله نر و ماده تلف شدند، یک توله ماده که «ماریتا» نام گرفت به تهران منتقل شد و ۹ سال در پارک پردیسان در شرایط اسارت زندگی کرد تا اینکه در زمستان ۱۳۸۲ تلف شد.
بعد از آن در سال ۱۳۸۶ به پیشنهاد انجمن یوزپلنگ ایرانی، نهم شهریور ماه روز ملی حفاظت از یوزپلنگ نام گرفت اما با توجه به شرایط نامطلوب این گربه‌سان ارزشمند فقط نامگذاری یک روز کاری از پیش نمی‌برد و باید برنامه‌ریزی‌ها اصولی و علمی پیش رود.
اما این وظیفه زمانی سنگین‌تر شد که به یوزپلنگ آسیایی، یوزپلنگ ایرانی گفته شد، یوزپلنگ ایرانی در گذشته یوزپلنگ آسیایی بود و در قسمت‌های وسیعی از آسیا زندگی می‌کرد.
نسل این گونه در کشورهای آسیایی از جمله عربستان، عراق، هندوستان و پاکستان از بین رفت و اکنون فقط در ایران زندگی می‌کند و به همین دلیل به آن یوزپلنگ ایرانی می‌گوییم پس باید بیشتر هم مراقب آن باشیم.
امروز با توسعه صنعتی و شهرها، عرصه بر حیات وحش از جمله یوزپلنگ تنگ شده زیرا انسان با خودخواهی تمام وارد زیستگاه آنها می‌شود از این رو یوزها دیگر جایی برای گشت و گذار بدون دغدغه ندارند بنابراین تخریب زیستگاه‌ها، فعالیت معادن، احداث جاده، سگ‌های گله، کاهش طعمه و جزیره‌ای شدن زیستگاه‌ها برخی از عواملی است که حیات این گونه‌های ارزشمند را تهدید می‌کند.
از طرفی هم زادآوری یوزپلنگ نسبت به سایر گربه‌سانان بسیار حساس و پیچیده است که یکی دیگر از دلایل در خطر انقراض بودن این گونه ارزشمند محسوب می‌شود، البته سازمان حفاظت محیط زیست همواره بر حفاظت و تکثیر طبیعی تاکید دارد البته با توجه به اهمیت موضوع روش هایی مانند تکثیر در اسارت و لقاح مصنوعی را نیز در دستور کار دارد از این رو آزمایش‌های مختلفی را بر روی کوشکی (یوزپلنگ نر) و دلبر (یوزپلنگ ماده) در اسارت پارک پردیسان انجام داده است.
کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر سال ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران به پارک پردیسان تهران منتقل شدند، این دو گونه ارزشمند با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به این مکان منتقل شدند.
کوشکی یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در چهار ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت در آمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض بودن آنها به پارک پردیسان منتقل شدند اما امسال بعد از برگزاری جلسات متعدد کارشناسی، سازمان حفاظت محیط زیست به این نتیجه رسید که بهتر است این یوزها به زیستگاه اصلی خود یعنی توران در سمنان برگردند تا مدت زماتن باقیمانده از عمر خود را به صورت طبیعی زندگی کنند و اگر شانسی برای زاداوری طبیعی دارند از آنها گرفته نشود.
«کیومرث کلانتری» معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست روز شنبه به ایرنا گفت: سازمان محیط زیست توجه ویژه ای به یوزپلنگ آسیایی دارد از این رو با تصمیمی که با برگزاری جلسات متعدد کارشناسی گرفته شد، توانستیم یوزهای در اسارت در پردیسان را به پارک ملی توران در سمنان انتقال دهیم و گزارش ها نشان می دهد که در پنج ماه گذشته که از انتقال یوزها می گذرد همکاران موفق شدند چهار خانواده یوز را در زیستگاه طبیعی مشاهده کنند که به نوع خود یکی از افتخارات تنوع زیستی کشور است در واقع با حفاظت اصولی از زیستگاه مانند کاهش دام، سگ های گله، ایمن سازی جاده ها و راهها و در نهایت همکاری و مشارکت مردم موفق به امن شدن زیستگاه ها شدیم. این مشاهده بعد از سه سال اتفاق افتاده است که موجب افتخار و امید است.
وی با بیان اینکه نهم شهریور ماه به نام روز ملی یوزپلنگ ایرانی نامگذاری شده است گفت: یوز یک گونه محبوبی برای کشور ما است و در سطح کشور هم به یوز به عنوان یک گونه پرچم نگاه می شود که متاسفانه به شدت در معرض خطر انقراض قرار دارد البته نه فقط در ایران بلکه در دنیا یوز در معرض انقراض است، اما یوز آسیایی تنها پناهگاهش نقاطی از کشور ما است که حدود ۶ میلیون هکتار در ۷ استان و ۱۰ منطقه تخت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار دارد.
کلانتری افزود: اولویت اول سازمان حفاظت محیط زیست در حفظ گونه های جانوری به ویژه یوزپلنگ آسیایی در زیستگاه اصلی است و تمام تلاش سازمان و بخش های مردمی و دوستداران محیطزیست و تمام کسانی که به طبیعت و تنوع زیستی ایران عشق می ورزند این است که از انقراض قطعی این گونه ارزشمند در طبیعت ایران جلوگیری کنیم.
وی ادامه داد: سال گذشته اقدامات خوبی برای جمع آوری اطلاعات کارشناسی فنی داخلی و خارجی صورت گرفت و به این جمع بندی رسیدیم که زیستگاه های زاد آور ما با اولویت زیستگاه پارک ملی توران در استان سمنان و زیستگاه میاندشت در خراسان شمالی می توانند به عنوان زیستگاه های زادآور معرفی شوند البته سایر زیستگاه ها نیز ارزش های خود را دارند لذا اقداماتی برای حفظ زیستگاه و ارتقاء کیفی حفاظت زیستگاه ها از جمله فنس کشی حواشی بزرگراه ها و کاهش سرعت خودروها در جاده هایی که محل عبور این گونه ارزشمند است انجام شد.
معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به دیگر اقدامات سازمان اشاره کرد و گفت: سامانه های عرفی دامداری و تعلیف احشام که در بخش های امن زیستگاه قرار داشتند خریداری شد، همچنین اقدامات خوبی برای یوزهای در اسارت به زیستگاه اصلی صورت گرفت و در صحت کامل هستند.
وی افزود: یوزپلنگ گونه بسیار ارزشمندی است که در معرض انقراض قرار دارد بنابراین اگر نسبت به آن بی توجه باشیم حتما به سرنوشت شیر ایرانی و ببر مازندران دچار خواهد شد بر این اساس سازمان محیط زیست به ۷ استان که زیستگاه یوز در آن واقع شده تاکید کرده که زیستگاه ها اولویت یک ما است، به دنبال تکثیر در اسارت یوز نیستیم بلکه به ناچار مجبوریم در جایی که گونه در معرض خطر جدی انقراض قرار گرفته از یک مکانیزم مدیریت مداخله ای برای حفاظت و احیای این گونه استفاده کنیم.
کلانتری تاکید کرد: خواهش ما از هفت استانی که زیستگاه یوز در آنها واقع شده این است که مانند قبل بتوانند از ظرفیت های منطقه ای، مردمی و محلی برای پایش مستمر زیستگاه های یوز استفاده کنند تا بتوانیم در زیستگاه هایی غیر از دو زیستگاه زادآور( توران و میاندشت) اگر یوزی وجود دارد را به صورت خانواده ببینیم آن چیزی که سازمان محیط زیست دنبال می کند این است که شبکه زیستگاهی یوزپلنگ به هم متصل باشد و تهدیدات زیستگاه تا حد ممکن کاهش یابد تا بتوانیم زیستگاه را را تکثیر طبیعی گونه آرام کنیم.
