سال گذشته شاهد تلفات شمار زیادی از پرندگان مهاجر در خلیج گرگان و میانکاله بودیم که با اعلام احتمال تکرار این فاجعه از سوی مسئولان، دغدغه و نگرانی دوستداران محیط زیست بیشتر شده است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از مهر، در نخستین روزهای بهمن ۹۸ بود که خبری با موضوع تلف شدن تعداد بی‌شماری از پرندگان در زیستگاه آبی خلیج گرگان و پناهگاه حیات وحش میانکاله موجب نگرانی علاقه‌مندان حیات وحش و طبیعت شد.
به گفته مدیران محیط زیست مازندران و گلستان در این فاجعه بیش از ۴۰ هزار قطعه انواع پرندگان شامل چنگر، فلامینگو، کشیم ها، باکلان و انواع غازها تلف شدند که از این میزان حدود ۱۵ هزار پرنده سهم کرانه‌های ساحلی گلستان در محدوده نوکنده، بندرگز و بندرترکمن بود.
در ابتدا فرضیه‌های مختلفی همچون شیوع بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان و نیوکاسل، مسمومیت بر اثر ورود سموم کشاورزی و فاضلاب‌های صنعتی و شهری و روستایی و حتی کشتار به وسیله ریختن سم توسط تعدادی از شکارچیان غیرمجاز مطرح شد اما در نهایت دامپزشکی اعلام کرد که طبق آزمایشات سم بوتولیسم علت تلف شدن پرندگان بوده است.
البته در همان زمان تعدادی از کارشناسان و فعالان محیط زیست و شکارچیان قدیمی با طرح دلایلی نتایج اعلام شده از سوی دامپزشکی را رد یا به زیر سوال بردند که از جمله دلایل مطرح شده این بود که اگر سم بوتولیسم علت مرگ و میر پرندگان شده شده چرا بر روی کلونی ماهیان خلیج گرگان مانند کفال و کپور اثری نداشته و مرگ و میری را شاهد نبودیم.
هم اکنون زیستگاه‌های پرندگان آبزی و کنار آبزی گلستان از چند هفته گذشته شاهد فرود خیل بی شماری از انواع گونه‌های پرندگان بوده و احتمال تکرار فاجعه مرگ و میر سال گذشته به علت تغییر نکردن شرایط وجود دارد.
امکان تکرار فاجعه تلفات پرندگان وجود دارد
مدیرکل دامپزشکی گلستان در این خصوص گفت: سال گذشته تلفات غیرعادی پرندگان مهاجر از تالاب میانکاله در محدوده مازندران آغاز و در ادامه به گلستان رسید.
«دکتر غلامرضا محرابی» افزود: دامپزشکی مازندران و گلستان در آن مقطع آزمایشات وسیعی را بر روی آب، بستر، آبزیان و پرندگان سالم، نیمه‌جان و تلف شده انجام و فرضیه‌های آنفلوآنزا فوق حاد پرندگان و نیوکاسل رد شد و در نهایت سازمان دامپزشکی کشور تشخیص داد که علت این رخداد بوتولیسم بوده است.
وی با اشاره به اینکه اکوسیستم خلیج گرگان و تالاب میانکاله به هم خورده است، گفت: سیل سال گذشته مواد آلی و سموم را از زمین‌های کشاورزی وارد خلیج کرد و با توجه به افزایش سطح مواد آلی، زمینه رشد برخی از گیاهان و جلبک‌ها رقم خورد که این عمل سبب کاهش اکسیژن آب و رشد برخی باکتری‌های بی‌هوازی عاملِ بیماری بوتولیسم شد.
مدیرکل دامپزشکی گلستان بیان کرد: با توجه به اینکه سطح آب خلیج گرگان تغییری نیافته، احتمال تکرار این حادثه وجود دارد.
شرایط خلیج تغییری نکرده است
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل محیط زیست گلستان هم به خبرنگار مهر گفت: طبق اعلام دامپزشکی سمی شدن آب و بوتولیسم علت تلفات پرندگان مهاجر بوده و ممکن است این عمل دوباره اتفاق بیفتد زیرا شرایط خلیج تغییر نکرده است.
«محمود شکیبا» توضیح داد: نه سطح آب خلیج بیشتر شده و نه پالایشی در آن اتفاق افتاده است و احتمال دارد دوباره مواد سمی تشکیل و موجب تلفات پرندگان شود.
کاهش سطح آب خلیج و عدم خودپالایی از مهمترین علل تلفات پرندگان نام برده می‌شودشکیبا با بیان اینکه عقب نشینی آب خزر به دلایل زمین شناسی سبب عقب نشینی آب خلیج شده است، گفت: آنچه مسلم است این است که ما نباید با رفتارهای انسانی خود و ورود فاضلاب انسانی به خلیج این عمل را تشدید کنیم.
وی اضافه کرد: با توجه به اینکه سطح آب خلیج رو به کاهش است و خودپالایی صورت نمی‌گیرد و دوَران آب هم کم شده باید میزان ورود فاضلاب به شدت پایین بیاید تا خلیج بتواند خود را تصفیه کند.
شکیبا افزود: همچنین باید تمام ورودی‌های آب را کنترل کرد که اگر جایی انحرافی وجود دارد دوباره آن را به خلیج منتقل کنیم و این اقدامات سبب می‌شود زیستگاهی که هم اکنون دوران سختی را سپری می‌کند آلودگی کمتری داشته تا ما شاهد تلفات گسترده چندین هزار پرنده نباشیم.
کاهش سطح آب و افزایش املاح
پرنده شناس و فعال محیط زیست گلستانی که سال گذشته در جمع آوری لاشه‌های پرندگان حضور داشت به خبرنگار مهر گفت: به دلیل وجود مواد معدنی و عدم گردش آب در خلیج، بستر دریا آلوده شده و هر ساله در فصل پاییز و زمستان مرگ و میر کفال‌ها را شاهد هستیم.
«سید رضا هاشم نژاد» با بیان اینکه آلوده بودن آب و جریان نداشتن خلیج از علل تلفات پرندگان است، ادامه داد: هر سال نسبت به سال قبل کاهش سطح آب و افزایش املاح را شاهد هستیم و آب منطقه هم نسبت به سال گذشته آلوده‌تر می‌شود.
وی افزود: مرگ پرندگان در خلیج اتفاق افتاده و در دریا شاهد آن نبودیم و اگر قرار بود یک بیماری علت این فاجعه باشد باید به دریا هم سرایت می‌کرد.
هاشم نژاد در خصوص اینکه چرا در سنوات گذشته چنین تلفاتی را شاهد نبودیم، توضیح داد: در سال‌های قبل طوفان‌های بهتری را در دریا شاهد بودیم که این امر به افزایش سطح اکسیژن آب کمک می‌کرد ولی هنگام مرگ و میر پرندگان آب راکد بود.
وی با بیان اینکه امسال تاکنون مرگ و میری را شاهد نبودیم، گفت: راه حل این معضل، نجات خلیج بوده و در راه حل کوتاه مدت می‌توان به صورت دنبال کردن پرندگان را از زیستگاه خود خارج کنیم که این امر بعید به نظر می‌رسد.
هاشم نژاد لایروبی کانال‌های خوزینی و چاپاقلی را ضروری دانست و اضافه کرد: سیل سال گذشته هم در این تلفات نقش داشت زیرا املاح زیادی را از بالادست به خلیج وارد کرد.
همه ساله از نخستین روزهای مهرماه شاهد ورود پرندگان مهاجر به استان بوده و تالاب‌ها تا اسفندماه میزبان انواع گونه‌های آبزی هستند.
امید است با ارزیابی توان اکولوژیکی زیستگاه‌های آبی استان، تحصیل پارامترهای تهدید کننده و آسیب‌رسان شرایط مطلوب‌تری برای میزبانی از صدها هزار قطعه از انواع پرندگان در حوزه زیستگاه‌های استان فراهم کرد تا ضمن حفظ این گنجینه‌های ارزشمند زیستی فرصت تماشا از این موجودات زیبا برای مردم و ساحل نشینان فراهم شود.
