پت‎تراپی و اثرات مثبت نگهداری از حیوانات - دکتر امید مرادی

حکیم مهر - یادداشت وارده / پت تراپی و اثرات مثبت نگهداری از حیوانات - دکتر امید مرادی / بورد تخصصی جراحی دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران / کلینیک دامپزشکی کلبه حیوانات کرج

بسم الله الرحمن الرحیم

تاکنون از معایب نگهداری حیوانات بسیار سخن به میان آمده است و به نظر می رسد مدتی است این روند رشد صعودی پیدا کرده و گاه و بی گاه ، مستقیم و غیر مستقیم از طریق رسانه ها شاهد برنامه ها و یا مطالبی هستیم که به مضرات نگهداری حیوانات اشاره می نماید. شاید بد نباشد جهت قضاوت در این ارتباط که نگهداری حیوان خانگی مفید است یا مضر کمی هم در ارتباط با محسنات حضور حیوانات در کنار انسانها صحبت شود و سپس با داشتن اطلاعات کامل و بدون جهت گیری خاص و رعایت انصاف تصمیم گیری مناسب نمود.

حیوانات می توانند در زمینه های متفاوت نظیر توانبخشی فیزیکی، ذهنی ، روحی و احساسی کمک حال انسانها باشند. به عنوان مثال از برخی سگها به عنوان راهنمای افراد نابینا بهره برداری می شود یا افراد نیازمند به صندلی چرخدار از سگها به عنوان همیار خود استفاده می نمایند. همچنین علاوه بر سگ از سایر موجودات نظیر ماهی ، پرنده ، خرگوش ، گربه و اسب نیز جهت نیل به مقاصد مختلف درمانی انسان کمک گرفته می شود. به عنوان مثال اثبات گردیده نگاه کردن روزانه به حرکات ماهیهای داخل آکواریوم  یا تیمار کردن روزانه اسب باعث ایجاد نشاط و کاهش استرس می گردد. همچنین اثرات مفید بسیار دیگری نیز در این ارتباط مشاهده گردیده که از این‎رو در قرن 9 میلادی در اروپا نحوه درمانی جدیدی با استفاده از حیوانات بنا نهاده شد که امروزه آنرا" پت تراپی" می نامند.

در سال 1859 فلورانس نایتینگن اثرات مفید استفاده از حیوانات خانگی بر روی بیماران مبتلا به بیماریهای مزمن را گزارش نمود و این امر نخستین جرقه برای تحقیقات وسیع پزشکان جهت یافتن چگونگی مکانیسمهای این اتفاق بوده است.

مشخص شدن اثرات سودمند حضور حیوانات در کنار کودکان نیز مساله جدیدی نیست. امروزه به خوبی مشخص شده نگهداری حیوانات خانگی از جنبه های مختلف در تقویت رشد احساسی کودک تاثیر مثبت دارد . برای مثال کودک در تماس با حیوان خانگی در جریان موضوعاتی چون تولد، تولید مثل، بیماری، اندوه و مرگ قرار می گیرد. همچنین نگهداری حیوان به کودک می آموزد به سایر حیوانات زنده احترام بگذارد و با آنها همدردی کند و در برابر آنها صبور باشد. علاوه بر آن دوست داشتن ، وفاداری، احساس دلبستگی نیز در کودکانی که در منزل حیوانی دارند به مراتب بیش از سایر کودکان است. این کودکان عاطفی تر از هم‎‎سن‎های خود بوده و احساس همدردی بیشتری بروز می‌دهند. قدرت برقراری ارتباط با دیگران در این کودکان بیشتر و دارای روابط اجتماعی قوی تری می باشند. همچنین بدلیل اینکه این کودکان ساعاتی را صرف دویدن و بازی کردن با حیوان خود می کنند غالبا بدنی قوی‎تر و سالمتر از هم‎سن‎های خود دارند.

کودکان از 3 سالگی بازی با حیوانات را یاد می گیرند در این دوران آنها به  مورچه ، جوجه، گوسفند و غیره علاقه نشان می دهند و با آنها بازی می کنند و لذت می برند. دکتر همت یارزاده(روانشناس) معتقد است کودکان در این موقع یاد می گیرند تا از حیوانات مراقبت کرده و آنها را درمان کنند. در این دوران آنها حس می کنند هم نقش پدر و هم نقش مادر را برای حیوان خود دارند و تلاش می کنند مانند پدر خود برای حیوانشان غذا تهیه نمایند و مانند مادرشان از حیوان خود مراقبت و نگهداری نمایند. این سبک بازی کودکانه به رشد مهارت های زندگی کودکان کمک کرده و نباید به این علاقه بی توجهی نشان داد. کودک در بازی و مراقبت از حیوانات علاوه بر اینکه مهارتهای اجتماعی زندگی را می آموزد به لحاظ هوشی نیز دچار تحول می شود. به گفته پیاژه: کودکان هرچه در ابتدای زندگی محرک بیشتری دریافت کنند به لحاظ هوشی نیز رشد بیشتری خواهند کرد.

با پیشرفت هر روزه علوم و اهمیت یافتن ابعاد جدیدی در درمان بیماریها، نظیر بازگشت سریعتر بیمار به وضعیت عادی زندگی خود، برخی بیمارستانها در کشورهای مختلف دنیا استفاده از حیوانات خانگی را وارد جزئی از مراحل درمان نموده اند. عموما اقامت در بیمارستان‎ها یادآور تجربه های دردناک و تنهایی های طولانی مدت بوده است. ناراحتی، دلواپسی و نگرانی از مواردی است که در بسیاری مواقع موجب کاهش روحیه بیمار می شود. در برخی بیمارستانها با استفاده از حیوانات آموزش دیده و مربیان مخصوص روزانه از بیماران عیادت به عمل می آید(به عنوان مثال در بیمارستان ادوارد، در ایلینویز ایالات متحده در سال گذشته 36000 مورد عیادت از بیماران توسط سگهای تربیت شده صورت پذیرفته است). در این زمان بیمار اجازه لمس حیوان را فارغ از هرگونه استرس ،خطر و ترس تجربه می نماید و در مدت حضور حیوان در کنارش کاملا از حس بیمار بودن خود رهایی می یابد. حضور حیوان در کنار بیمار می تواند باعث انحراف بیمار از دردی که گریبانگیرش می باشد شود، هرچند این اثر ممکن است بسیار کوتاه و موقتی باشد.

مسئولان یکی از بیمارستانهای ایالات متحده که در آن 29 سگ تعلیم دیده روزانه به عیادت بیماران می پردازند مدعی اند اثرات استفاده از این سگها در بیمارانی که به واسطه جراحی های سنگین و بستری طولانی مدت یا به دلیل عدم ملاقات کننده دچار افسردگی شده بوده اند بی نظیر بوده است. جالب اینجاست که وقتی با بیماران مرخص شده از این بیمارستان که تحت پت تراپی قرار گرفته بودند مصاحبه انجام پذیرفته، پررنگترین خاطره آنها ملاقات روزانه با حیوانات و جذابیت این مساله بوده نه مسائل دیگر نظیر درد بعد از عمل و .....

امروزه حتی در کنترل بیماری ام- اس نیز نگهداری حیوانات خانگی توصیه می شود زیرا باعث می شود شخص کمتر به اثرات و آینده بیماری خود فکر کند و این امر باعث کاهش استرس و افزایش مقاومت بدنی و اثربخش تر شدن داروها می کردد.

علاوه بر اثر آرامبخشی که به آن اشاره شد حیوانات از طرق دیگر نیز به سلامتی صاحب خود کمک می کنند به عنوان مثال صاحبان گربه ها بدلیل احتیاج حیوان خود به بازی ناچارند در طول روز مدتی را به بازی کردن با آن بگذرانند وباید روزانه خاک آنرا نیز تعویض نمایند و یا صاحبان سگها برای انجام دفع مدفوع حیوانشان، باید آنرا به پیاده روی ببرند و اگر هم حیوان به این کار وابسته نباشد باید مدفوع دفع شده را از خانه خارج نمایند که هرکدام باعث فعالیت بدنی صاحب و کمک به سلامتی وی می‌شود. همچنین متخصصین دانشکده دامپزشکی دانشگاه پنسیلوانیا در تحقیقی نشان داده اند که فشار خون افراد مبتلا به پرفشاری خون پیش از در اختیار گرفتن سگ به عنوان حیوان خانگی و پس از آن متفاوت است(کاهش می یابد) علاوه بر این ابتلا به حملات قلبی در افرادی که حیوان خانگی دارند در مقایسه با افراد دیگر نیز کمتر بوده که علت آنرا تقید صاحبان حیوانها در پخت و پز غذای خانگی جهت تغذیه حیوانشان و استفاده خودشان ازهمان غذاها و پرهیز از خوردن فست فود می دانند.

شور و نشاط نیز پس از سرپرستی یک حیوان بیشتر می شود که بدلیل افزایش ترشح و آزادسازی اندورفینها است. از آنجا که حیوانات بدون قید و شرط اعضای خانواده را دوست می دارند، ناراحتی اعضاء خانواده را می فهمند و نسبت به آن واکنش نشان  می‎دهند که باعث ایجاد تنوع و جلوگیری از یکنواختی زندگی می شوند.

در جمع بندی موارد ذکر شده می توان نگهداری حیوانات را دارای اثرات مفیدی خواند که از این دست می توان به بالا بردن احساس مسئولیت در بین افراد خانواده و به تبع آن افزایش مسئولیت پذیری، افزایش احساسات و دگردوستی، افزایش فعالیت بدنی و نشاط، کاهش فشار خون، استرس، افسردگی، تنهایی و کم شدن خلق و خوی تهاجمی اشاره کرد که هرکدام به تنهایی می توانند ایجاد کننده یک معضل بزرگ برای فرد یا خانواده وی باشد.

هر چند این مقاله تلاش دارد اثرات مثبت نگهداری حیوانات را گوشزد نماید ولی نمی توان تنها با دانستن فواید یک امر نسبت به انتخاب آن تصمیم گرفت و نگارنده توصیه دارد جهت انتخاب  یک حیوان خانگی جمیع جوانب آن، به خصوص ابعاد فرهنگی خانواده و جامعه و نیز هزینه های بهداشتی و درمانی به طور کامل بررسی گردد.

خبر مرتبط :