افزایش هزینه‌های تولید، فشار ناشی از خشکسالی و مسائل مربوط به تامین خوراک دام و تورم موجود در بازار در کنار ناهمخوانی دخل و خرج دامداران، موجب شده است عمده دامداران قید نگهداری از دام مولد خود اعم از گاو شیری و میش را بزنند و آنرا برای کشتار بفروشند.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، توسعه پایدار با مجموعه‌ای از شاخص‌های اجتماعی و اقتصادی سنجیده می‌شود که از مهمترین آنها شاخص‌های مربوط به وضعیت غذا و تغذیه است. در تمامی تعریف‌های توسعه پایدار امنیت غذایی یکی از ابعاد عمده آن را تشکیل می‌دهد.
تامین امنیت غذایی در برنامه‌ریزی توسعه پایدار از مهمترین اهداف و ضرورتها به شمار می‌رود به طوری که از یک سو شاخص کلی برای سنجش توسعه پایدار و از سوی دیگر شاخصی مهم برای سنجش داده‌هایی در زمینه فقر، تغذیه، اشتغال، تولید کشاورزی و مواد غذایی، خوداتکایی، مصرف و صادرات محسوب می‌شود.
کارشناسان و صاحبنظران حوزه اقتصادی بر این عقیده‌اند که همان اهمیتی را که دو محصول برنج و گندم در کشور دارند، دام، نهاده‌های دامی و محصولات پروتئینی هم دارند و افزایش تولید در بخش گوشت قرمز، تخم مرغ، گوشت مرغ و سایر محصولات دامی در گرو حمایت از دامداران و حفظ دارایی دام و طیور در کشور است. اما علاوه بر مشکلات موجود در تامین نهاده‌های دامی، خشکسالی هم زخمی کاری بر پیکر صنعت پرورش دام سنگین و سبک وارد کرده است.
استان خراسان رضوی که با ۱۵.۸ میلیون واحد دامی سالانه بیش از یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن محصول در حوزه دام و طیور تولید می‌کند و از این نظر رتبه برتر را در کشور دارد و دارنده رتبه‌های متعدد در زیرمجموعه‌های این بخش از تولید و تامین مواد غذایی است، این روزها به شدت درگیر بحران کشتار دام مولد است، وضعیتی که ناشی از عوامل متعددی است و در صورت عدم برنامه‌ریزی و حمایت دیر یا زود شاهد تبعات و آثار جبران ناپذیر آن در استان و کشور خواهیم بود.
افزایش هزینه‌ها عامل ترغیب دامداران به کشتار دام مولد
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: افزایش قیمت نهاده‌ها و هزینه‌های پرورش دام، موجب روی آوردن دامداران این استان به کشتار دام مولد خود شده است.
«احمد داوطلب»، ۸۰ درصد هزینه نگهداری و پرورش دام را مربوط به تغذیه آن ذکر و بیان کرد: بخش زیادی از افزایش کنونی هزینه تولید در حوزه دامپروری ناشی از گرانی و بالا رفتن نرخ نهاده‌های دامی است.
وی افزود: گرانی نهاده‌های دامی، کافی نبودن میزان تولید داخلی آن برای تامین نیاز، کمبود نهاده‌های دامی وارداتی و دیگر عوامل مشابه ظرف سالهای اخیر در حالی گریبان دامداری و دامپروری را گرفته که تداوم و تشدید پدیده خشکسالی و کاهش حجم علوفه مراتع در سال جاری نیز مزید بر علت شده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی ادامه داد: پیش از این بطور معمول یک میلیون تن علوفه بهاری روییده در مراتع، صرف تغذیه دامهای این استان و دیگر نقاط کشور می‌شد اما امسال کاهش شدید بارندگی موجب خشکی مراتع و از دست رفتن فرصت تعلیف بهاری دام ها شد.
وی گفت: هم‌اینک دامپروران، که جمعیت دام سبک خود را پیش از این با همین علوفه بهاری حاصل از مراتع تغذیه می‌کردند، مجبور به صرف هزینه‌های مازاد شده‌اند تا با خرید علوفه، دام سبک را به صورت دستی تعلیف کنند.
داوطلب افزود: در چنین شرایطی دامدار به دلیل کمبود نقدینگی و بالا بودن هزینه تامین خوراک دام، مجبور به حذف دام مولد به عنوان بخشی از سرمایه خود می‌شود.
وی ادامه داد: در شرایط خشکسالی یکی از راهبردهای دامداران حذف دامهای مازاد و دام های فاقد بازده اقتصادی است و این وضعیت در کنار دیگر عوامل ذکر شده منجر به ایجاد وضعیت بحرانی در کشتار دام مولد در این استان شده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: تنها در کشتارگاه صنعتی مشهد در اردیبهشت امسال ۱۱.۶ درصد دام سبک کشتار شده را دام مولد و در بخش دام سنگین نیز ۴۴ درصد کشتار را گاو شیرده تشکیل می داده است.
وی افزود: بر این اساس و با شرایط کنونی، وضعیت کشتار دام مولد در حوزه دامهای سنگین به هیچوجه قابل قبول نیست اما در حوزه دام سبک وضعیت بهتر است.
داوطلب، علت بالا نبودن کشتار دام مولد در حوزه دام سبک را دستورالعمل سازمانهای دامپزشکی و جهاد کشاورزی مبنی بر ممنوعیت کشتار دام مولد سبک دانست و فعلا در این بخش فقط دامهای مولدی که وازده بوده و یا دچار مشکل در تولید مثل هستند، روانه کشتارگاه می‌شوند.
وی ادامه داد: با هدف پشتیبانی از دامداران قرار است شرکت پشتیبانی امور دام اقدام به خرید دام مولد از عشایر کشور، به ظرفیت یک میلیون راس دام نماید که احتمالا حدود ۱۰۰ هزار راس سهم استان خراسان رضوی خواهد بود که البته این هنوز ابلاغ نشده است.
مدیر امور دام سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: میزان کشتار و خروج دام در خراسان رضوی در سال ۹۹ در مقایسه با سال قبل از آن حدود ۲۱.۵ درصد افزایش داشته است.
داوطلب افزود: کاهش هزینه‌های تولید، افزایش ارزش محصولات تولیدی، تامین نهاده به میزان مورد نیاز و افزایش واردات از عوامل و راههای موثر در جلوگیری از کشتار دام مولد است.
افزایش ۱۴۶ درصدی کشتار دام مولد در خراسان رضوی
رییس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی با اشاره به اینکه بهای تمام شده تولید شیر نسبت به سال گذشته هر روز افزایش پیدا می‌کند، گفت: کشتار دام مولد نیز در استان نسبت به سال گذشته به شدت افزایش پیدا کرده است که البته قبلا در این خصوص به مسوولان هشدار داده بودیم.
«فرشید صراف» با بیان اینکه کشتار دام مولد در فروردین امسال نسبت به فروردین پارسال حدود ۱۴۶ درصد افزایش داشته است، افزود: در بحث افزایش قیمت لبنیات با توجه به اینکه اول آبانماه سال گذشته ستاد تنظیم بازار کشور قیمت خرید هر کیلو شیر را ۴۵ هزار ریال اعلام کرد، این مقدار با احتساب جوائز از جمله میزان چربی و حمل و نقل و... حدود ۵۲ هزار ریال می‌شود.
وی با اشاره به قطعی نبودن دلیل افزایش قیمت لبنیات ادامه داد: در این زمینه بحث افزایش ۴۰ درصدی دستمزد کارگر، افزایش قیمت حمل و نقل و غیره مطرح است، چیزی که برای تولید کننده مهم است این است که آن میزان شیری که برای تولید محصولات استفاده می‌شود با همان قیمت مصوب قبل و حتی کمتر از آن است.
صراف، میزان قیمت تعیین شده برای شیر نسبت به بهای تمام شده آن را به صرفه ندانست و عنوان کرد: در حال حاضر تولید کنندگان با این مشکل مواجه هستند که بهای تمام شده تولید شیر نسبت به سال گذشته هر روز افزایش پیدا می‌کند.
وی ادامه داد: برای مثال از بهار گذشته تا بهار امسال قیمت جو ۲۴۰ درصد، ذرت حدود ۶۵ درصد، سبوس گندم حدود ۹۵ درصد، سویا ۴۱ درصد، یونجه و کاه حدود ۱۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است، دستمزد کارگری و هزینه‌های کارگری نیز به شدت افزایش بالا رفته است. همچنین در زمینه درمان و واکسن دام هزینه‌ها سه تا چهار برابر نسبت به چند سال گذشته و افزایش حدود ۲۵درصدی فقط در سال گذشته داشته است.
وی در همین راستا ادامه داد: زمانی که افزایش قیمت در هزینه‌های جانبی را داشته باشیم، دیگر تولید در این زمینه به صرفه نیست. از این اتفاق هم گاوداران و هم صنعت لبنیات ضربه خورده‌اند. اما تولید کننده اولیه، یعنی گاودار، خسارات بیشتری را متحمل می‌شود، چرا که قدرت نگهداری تولیداتی مانند گوشت و شیر خام را ندارد.
رییس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی، رابطه قیمت شیر با قیمت گوشت را معکوس دانست و توضیح داد: این بدان معناست که اگر قیمت گوشت کاهش یابد، قیمت تمام شده شیر خام افزایش پیدا می‌کند. با این روند تولید کننده به شدت ضربه خورده و ضرر می‌کند. آمارها نیز این مساله را تایید می‌کند.
تهدید آینده تولید لبنیات جدی است
رییس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی با تاکید بر این امر که این حجم از کشتار دام مولد برخی از مناطق استان را با مشکل امنیت غذایی و اجتماعی مواجه خواهد کرد و تولید به خطر خواهد افتاد، گفت: با این حجم از افزایش قیمت‌ها و تورم، دامدار دچار کمبود نقدینگی خواهد شد لذا برای جبران این کمبود ناچار به کشتار دام مولد شده تا با درآمد آن برای سایر دامهای خود هزینه کند. کشتار دام از این جهت که دامدار هزینه دام دیگری را تولید می‌کند، مدیریتی محسوب می‌شود ولی با این کار در آینده تولید به خطر می‌افتد.
صراف بیان کرد: وقتی از تولید شیر صحبت می‌شود، بخشی از تولید مربوط به بخش سنتی و بخشی مربوط به بخش صنعتی است. بنابراین نمی‌توانیم از افزایش یا کاهش تولید شیر بدون لحاظ نمودن شرایط سخن بگوییم. این مساله به نوع مدیریت داخلی خود دامدار برمی‌گردد.
وی در رابطه با احتمال افزایش قیمت لبنیات افزود: قیمت لبنیات قطعا روبه افزایش خواهد بود. اما میزان این افزایش بستگی به این دارد که دولت چه قیمت مصوبی را برای فروش شیر خام برای دامداران در نظر بگیرد.
رییس اتحادیه گاوداران خراسان رضوی با اشاره به اینکه تامین نیازهای دامداران در سال جاری با مشکلات کمتری نسبت به سال قبل روبه رو است، بیان کرد: خوشبختانه در زمینه خشکسالی مسوولان تلاش‌ها و کمک‌های فراوانی کرده‌اند و بخشی از نیاز دامدار تامین شده است اما همچنان مشکل وجود دارد.
خسارت پنج هزار میلیارد ریالی خشکسالی به عشایر
عشایر خراسان رضوی جمعیتی افزون بر هفت هزار و ۵۰۰ خانوار در قالب ۳۵ طایفه هستند. این قشر ۹۹۰ هزار راس دام را در اختیار دارند که حدود ۱۰ درصد دام سبک موجود در استان است و با تولید سالانه ۱۲ هزار تن گوشت قرمز، ۱۷ هزار تن انواع فراورده‌های دامی شامل شیر، روغن، پشم، کرک و کود حیوانی نقشی بسزا در اقتصاد خراسان رضوی دارند. اما این بخش نیز از محل وقوع خشکسالی خسارات فراوانی دیده است.
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی در این زمینه اظهار کرد: پدیده خشکسالی ظرف یکسال اخیر پنج هزار میلیارد ریال خسارت در تولید علوفه برای عشایر این استان به بار آورده است.
«محمد نبوی‌فرد» افزود: مطابق با آخرین آمار هواشناسی از اول مهرماه تا اسفند ۹۹ این استان با متوسط بارندگی ۷۲.۷ میلیمتر نسبت به دوره آماری ۳۲ ساله ۴۲.۴ درصد کاهش و نسبت به سال زراعی قبل تا این تاریخ ۵۲.۴ درصد کاهش بارندگی داشته است.
وی ادامه داد: این میزان کاهش بارندگی خسارات فراوانی به مراتع، باغ ها و زمین‌های زراعی متعلق به عشایر استان وارد کرده است.
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی گفت: طبق نظر کارشناسان منابع طبیعی، کاهش هر میلیمتر بارندگی موجب کاهش یک کیلوگرم علوفه خشک از هر هکتار مرتع می شود لذا با توجه به کاهش ۷۹.۹ میلیمتری باران در سال زراعی جاری نسبت به بارش سال گذشته، برآورد می شود ۷۹.۹ کیلوگرم علوفه خشک در سطح هر هکتار از مراتع کاهش یابد.
وی افزود: با توجه به گستره حدود یک میلیون و ۶۰۰ هزار هکتاری مراتع عشایر استان، میزان کاهش علوفه در سال گذشته حدود ۱۲۸ هزار تن برآورد می‌شود و با توجه به گرانی علوفه در سال جاری این کاهش، فشار مضاعفی بر عشایر استان وارد می‌کند.
نبوی‌فرد ادامه داد: اگر متوسط قیمت علوفه خوش خوراک مرتعی ۳۵ هزار ریال در نظر گرفته شود، خسارت وارده به عشایر حدود چهار هزار و ۴۸۰ میلیارد ریال خواهد بود.
وی گفت: پدیده خشکسالی به صورت مستقیم و غیرمستقیم بر دامپروری اثر می‌گذارد و عمده اثرات مستقیم خشکسالی و تضعیف شدید پوشش گیاهی مراتع با کمبود و افزایش قیمت علوفه و تاثیر آن بر سلامت دام سبک بروز می کند که این امر آثاری منفی بر تولید مثل دام مولد و ارزش اقتصادی کل دامپروری دارد.
مدیرکل امور عشایر خراسان رضوی، فقر شدید مراتع و الزام تغذیه دستی دامها، نیاز شدید به انواع علوفه و نهاده، زیان اقتصادی شدید خانواده‌های عشایر استان به دلیل افزایش سرسام‌آور هزینه‌ها همزمان با کاهش ارزش دام در بازار مصرف، عرضه و تقاضای نامتوازن، افت کیفیت علوفه مرتعی، گرانی انواع نهاده‌های دامی و بدهی سنگین عشایر ناشی از اجبار آنها به تهیه مقدار غیرمتعارف انواع نهاده‌های دامی با نرخ سنگین را بخشی از پیامدهای خسارتبار خشکسالی بر کار و زندگی عشایر خراسانی برشمرد.
نبوی فرد افزود: مشکل تامین آب شرب دام و افزایش هزینه آن، گسترش ارسال بره‌های پروارنشده به کشتارگاه، کاهش بهره‌وری در مدیریت گله به واسطه ناتوانی اقتصادی عشایر، اجبار به حذف بره‌های ماده به عنوان دام مولد و تعدد مهاجرتهای جبری عشایر به حاشیه شهرها از دیگر تبعات و خسارات خشکسالی در زندگی عشایر است.
خرید حمایتی دام عشایر در خراسان رضوی
مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی با بیان اینکه به منظور حمایت از دامداران و عشایر کشور، با اولویت استانهای درگیر خشکسالی، طبق هماهنگی با سازمان امور عشایر، دستورالعمل خرید دام از عشایر ابلاغ و سهمیه هر استان اخیرا اعلام شده است، گفت: ۱۰ درصد از کل سهمیه خرید حمایتی دام عشایر کشور به این استان تعلق گرفته است.
«سعادت علی‌نیا» افزود: در قالب این طرح مجموعا یک میلیون راس دام از عشایر کشور خریداری می‌شود که ۱۰۰ هزار راس آن سهمیه خرید این استان خواهد بود که به زودی اجرای آن آغاز می شود.
علی‌نیا به خرید دام سبک در این قالب شامل قوچ، میش، بره، بز و بزغاله اشاره و بیان کرد: میانگین قیمت خرید هر کیلوگرم دام سبک در این طرح براساس جدول اعلام شده ۴۵۰ هزار ریال است.
مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی گفت: علاوه بر این به ازای هر کیلوگرم دام زنده خریداری شده به میزان سه کیلوگرم جو با نرخ مصوب دولتی به دامداران تحویل می‌شود که هدف از این اقدام مساعدت به دامداران با هدف کاهش اثرات ناشی از خشکسالی، خرید دام مازاد عشایر و نیز ایجاد انگیزه برای ادامه پرورش دام است.
افزایش توزیع نهاده دام
علی نیا با اشاره به تبعات ناشی از خشکسالی بر پرورش دام سبک و سنگین در استان با اشاره به اینکه توزیع نهاده دام به نرخ دولتی در این استان طی ۲ ماه گذشته نسبت به مدت مشابه پارسال ۱۰۰ درصد افزایش داشته است، افزود: از ابتدای امسال ۱۲۲ هزار تن نهاده بین دامداران، مرغداران و گاوداران استان توزیع شده است.
وی ادامه داد: در مدت مشابه پارسال حدود ۶۲ هزار تن نهاده به نرخ دولتی در این استان توزیع شده بود.
مدیرکل پشتیبانی امور دام خراسان رضوی گفت: کل نهاده دامی توزیع شده توسط این اداره کل در سال گذشته حدود ۲۶۷ هزار تن بود که نسبت به سال قبل از آن حدود ۶۰ هزار تن افزایش داشت.
وی با بیان اینکه توزیع نهاده شامل اقلام ذرت، جو، سبوس و کنجاله سویا است، افزود: توزیع نهاده به نرخ دولتی در بین دامداران و مرغداران استان با هدف حمایت از تولید و پشتیبانی از سرمایه‌های آنان صورت می‌گیرد.
تخصیص دومین سهمیه ویژه خشکسالی خوراک دام
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه به دنبال سفر اخیر وزیر جهاد کشاورزی به استان با تخصیص ۴۶ هزار تن جو یارانه‌دار برای خوراک دام این استان به عنوان دومین مرحله تامین خوراک دام ویژه خشکسالی موافقت شده است، افزود: سهمیه نخست ویژه خشکسالی در این بخش معادل ۱۶ هزار و ۷۰۰ تن جو یارانه‌دار بود که در ۳۱ فروردین ماه تخصیص یافت.
«محمدرضا اورانی» افزود: سهمیه تخصیص مرحله دوم از هفته آینده از مبداء بندر امام وارد استان شده و توزیع این میزان سهمیه با اولویت در اختیار فعالان حوزه دام سبک و دام سنگین غیرصنعتی شیری و روستایی قرار خواهد گرفت.
وی ادامه داد: به احتمال زیاد طی روزهای آینده نخستین محموله این سهمیه وارد استان شده و توزیع آن در بین دامداران مشمول آغاز می‌گردد.
کاهش ۶۷ درصدی بارندگی در خراسان رضوی
مدیرکل هواشناسی خراسان رضوی با اشاره به کاهش ۶۷ درصدی بارشها در این استان در سال جاری نسبت به مدت مشابه پارسال گفت: تمامی شهرستان‌های استان در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش بارندگی داشته‌اند و به جز کوهسرخ، دیگر مناطق نسبت به دوره آماری از کاهش بارندگی برخوردار بوده‌اند.
«محسن عراقی زاده» افزود: در این مدت کمترین میزان بارش در گناباد با ۳۰ میلیمتر و بیشترین بارش در کوهسرخ با ۱۷۸ میلیمتر گزارش شده است.
وی میانگین بارندگی در خراسان رضوی را در سال زراعی گذشته ۲۸۶ میلیمتر و در دوره آماری ۱۶۵ میلیمتر عنوان کرد.
مدیرکل هواشناسی خراسان رضوی ادامه داد: در فروردین امسال میانگین بارش در این استان هفت میلیمتر گزارش شده که این میزان در سال گذشته ۱۲۷ و در دوره آماری ۴۰ میلیمتر بوده است.
وی با اشاره به بررسی نقشه‌ها از سوی کارشناسان و متخصصان این حوزه گفت: در ادامه فصل بهار امسال، بارندگی خوبی در کشور و استان نداریم و احتمال دارد از پاییز امسال شاهد افزایش بارندگی باشیم.
عراقی زاده افزود: دمای هوای امسال در استان نیز بین یک تا ۲ درجه نسبت به دوره آماری گذشته افزایش داشته که تبعاتی در حوزه کشاورزی و منابع طبیعی خواهد داشت.
همینطوری پیش برود تااخرسال گوشت میشه کیلویی ۳۰۰هزارت 
