ماجرای جنجالی سگی که ادعا می‌شود در دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد شوشتر زجرکش شد، چیست؟!

حکیم مهر: خبرگزاری میزان نوشت:

استفاده نادرست از داروهای معدوم‌سازی سبب شد سگ نگون‌بخت ۴۰ دقیقه بعد از تزریق، همچنان واکنش‌هایی داشته باشد که استاد برای صرفه‌جویی در وقت، راه دیگری را انتخاب کرد و رگ‌های کشاله ران حیوان را برید. این قربانی کلاس‌های تشریح، پس دقایقی جان کندن در خون خود تلف شد.

با پیشرفت علم و فناوریهای بروز، به کارگیری لاشه جانوران برای آموزش تشریح در بسیاری از مراکز آموزشی در سطح جهان، از جمله ایران به سرعت در شرف منسوخ شدن است. مراکزی که همچنان از لاشه استفاده می‌کنند هم به رعایت ضوابط دستورالعمل‌های تعیین‌شده موظف هستند.

با این حال، عدم رعایت اصول اخلاقی و بهداشتی در کلاس‌های تشریح، هر از گاه در یکی از مراکز آموزش دامپزشکی کشور خبرساز می‌شود.

هرچند برخی از دانشجویان دامپزشکی دانشگاه شوشتر، پس از پایان کلاس‌های آموزش تشریح، با لبی خندان در کنار لاشه سلاخی‌شده حیوانات سلفی می‌گیرند اما برخی دیگر از دانشجویان دامپزشکی این دانشگاه از رعایت نشدن اصول اخلاقی و بهداشتی و بی‌توجهی به دستورالعمل وزارت بهداشت در کلاس اصول کالبد‌گشایی گله‌ دارند. دانشجویانی که کلاس اصول کالبد‌گشایی که روز سه‌شنبه گذشته برگزار شد آنقدر تحت تاثیرشان قرار داده که به فکر شکایت از استادشان افتاده‌اند.

ماجرا از به دام انداختن یک سگ سالم از محوطه دانشگاه با استفاده از خفت‌گیر آغاز شد؛ سگی که بنا بود پیش از آغاز تشریح با استفاده از داروهایی چون کتامین و کا‌سی‌ال، یوتانایز (معدوم) شود اما بخت یارش نبود و داروهای تزریق‌شده مرگ آرام را برایش به ارمغان نیاوردند.

این سگ نگون‌بخت احتمالا به دلیل استفاده نادرست از داروها، ۴۰ دقیقه از وقت استاد و دانشجویانی که منتظر مرگش بودند را گرفت اما هوشیاری خود را به طور کامل از دست نداد. در نتیجه استاد به منظور صرفه‌جویی در وقت، رگ‌های کشاله ران سگ را که اندام‌هایی مانند دم و زبانش هنوز حرکاتی داشتند برید و حیوان دقایقی در خون خود جان کند و تلف شد.

مسئولان مربوطه در دانشگاه شوشتر از پاسخگویی به سوالات خبرگزاری میزان درباره ماجرای این سگ و چرایی رعایت نشدن دستورالعمل وزارت بهداشت برای استفاده از حیوانات در امور علمی، خودداری کردند.

«فرزاد علی‌زاده»، فعال حقوق حیوانات با ابراز تاسف از رخ دادن چنین اتفاقاتی در دانشکده‌های دامپزشکی به میزان گفت: در حالی که کشتار و آزار حیوانات در راستای آموزش دانشجویان در جهان روند منسوخ شدن را طی کرده و جای خود را به روش‌هایی جایگزین مانند استفاده از ماکت، فیلم‌های سه‌بعدی و نرم‌آفزارهای مالتی مدیا می‌دهد در ایران هر از گاه شاهد رسانه‌ای شدن اتفاقاتی از این دست هستیم که تنها بخش کوچکی از مواردی است که روزانه بدون آگاه شدن رسانه‌ها رخ می‌دهد.

وی افزود: متاسفانه در اغلب موارد، دستورالعمل وزارت بهداشت در خصوص مراقبت و استفاده از حیوانات برای امور علمی هم رعایت نمی‌شود. به عنوان مثال بر اساس این دستورالعمل، لاشه‌ها و حیوانات پیر باید برای استفاده در اولویت باشند. حیواناتی که مورد استفاده قرار می‌گیرند نباید از شهر یا طبیعت زنده‌گیری شوند بلکه باید از مراکزی مانند پناهگاه‌ها تامین شوند که وضعیت سلامت و بهداشت آنها مشخص باشد. اما اغلب دانشکده‌های دامپزشکی از سگ‌های خیابانی استفاده می‌کنند که اغلب آنها جوان و سالم هستند و از آنجا که به نسبت سگ‌های پناهگاه، آشنایی کمتری با اسارت دارند، به مراتب بیشتر آزار می‌بینند.

این فعال محیط زیست با اشاره به اینکه شیوه‌های مجاز یوتانایز توسط سازمان بهداشت جهانی حیوانات (OEI) ارائه شده اما  بسیاری از روشها و داروهائی که در ایران استفاده می‌شود خارج از استاندارد این لیست است گفت: برای یوتانایز سگ دانشگاه شوشتر، از کتامین و کا‌سی‌ال استفاده شده اما حیوان پس از ۴۰ دقیقه هنوز درد را حس می‌کرده و واکنش‌هایی داشته که نشان می‌دهد این دو دارو به طور صحیح مورد استفاده قرار نگرفته‌اند.

وی یادآور شد: کتامین فلج کننده است و اگر به تنهایی استفاده شود حیوان می‌تواند هر دردی را حس کند فقط نمی‌تواند واکنش نشان دهد. در نتیجه کتامین باید با داروهای دیگر از قبیل Medetomidine, Xylazine, Butorphanol استفاده شود تا حیوان را در حدی که دردی حس نکند بیهوش کند. پتاسیم کلراید (KCL) هم تنها در صورتی قابل استفاده است که حیوان از قبل توسط یکی از داروهای بیهوشی مورد تائید سازمان بهداشت جهانی حیوانات کاملا بیهوش شده باشد چرا که پتاسیم کلراید مایعی اشباع شده است که مراحل جذب آن در بدن بسیار دردناک است و با توجه اینکه سگ بی‌نوا تا لحظات آخر واکنش‌هایی داشته، قطعا هنگام تزریق کاسی‌ال دردی طاقت‌فرسا را متحمل شده است.

خبرگزاری میزان، طی روزهای آینده، محبوب‌ترین جایگزین‌های لاشه حیوانات برای آموزش تشریح را مورد بررسی قرار خواهد داد.

جوابیه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر:

روابط عمومی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر در اطلاعیه ای به انتشار تصاویر کلاس تشریح دامپزشکی این واحد دانشگاهی در فضای مجازی واکنش نشان داد.

در بخشی از این اطلاعیه آمده است:

در روز سه شنبه گذشته با هماهنگی انجام شده با دانشکده دامپزشکی مدرس دروس اصول کالبدگشایی و عملیات کالبدگشایی دانشکده دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، جهت ارایه واحد عملی دروس مذکور یک مورد سگ نر مبتلا به بیماری دیستمپر تشریح و کالبدگشایی شد .

در ادامه آمده است: حیوان استفاده شده در این کلاس از میان سگ های موجود در دانشکده و پس از گزارش هایی مبنی بر وجود تیک عصبی و تشنج و تایید ابتلای این حیوان به بیماری دیستمپر با انجام معاینات بالینی و آزمایشات پاراکلینیکی و با توجه به اینکه بیماری یاد شده، یک بیماری ویروسی خطرناک، کشنده و شدیدا مسری است و هنوز درمان قطعی برای آن وجود ندارد و همچنین جهت جلوگیری از ابتلا سایر حیوانات به ویروس از طریق ترشحات و تنفس هوای آلوده کیس مورد نظر جهت آموزش اصول تشریح و کالبدگشایی انتخاب شد.

در بخش دیگری از این اطلاعیه ذکر شده است «جهت اتانازی (مرگ با شفقت) ابتدا حیوان به وسیله داروی پیش بیهوشی آسپرومازین سپس داروی بیهوشی کتامین با دوز مناسب بصورت کاملا بیهوش شده و سپس با تزریق داخل وریدی کلرید پتاسیم  اشباع شده مراحل ادامه یافت.

پس از آن رفلکس های حیوان مورد بررسی قرار گرفت. حیوان فاقد رفلکس درد (فشار دادن انگشتان حیوان) و رفلکس پلک (نزدیک کردن اشیاء به چشم و واکنش حیوان) بود ولی تنفس خیلی خیلی ضعیفی داشت.

جهت تکمیل این مکانیسم و مرگ قطعی حیوان می توان از روش های تکمیلی اتانازی دیگری هم استفاده کرد که با توجه به امکانات موجود در آزمایشگاه و جلوگیری از اذیت شدن حیوان از روش خونگیری از کشاله ران استفاده شد و پس از تایید مرگ قطعی حیوان کالبدگشایی آغاز شد.»

در پایان این اطلاعیه تصریح شده است «در انتهای تشریح و اتمام کلاس عملی جهت جلوگیری از در دسترس قرار گرفتن لاشه در اختیار سایر حیوانات بیابانی و احتمال شیوع و انتشار بیماری و آلودگی، لاشه حیوان  با رعایت تمام پروتکل های بهداشتی معدوم شد.»

در روزهای گذشته برخی تصاویر در رابطه با استفاده از لاشه جانوران در کلاس تشریحی دامپزشکی دانشگاه آزاد شوشتر منتشر شده بود که با واکنش برخی فعالان اجتماعی و زیست محیطی روبرو شده بود .

به گزارش ایرنا دامپزشکان در سالهای آخر تحصیل و قبل از شروع به کار، بایستی عملیات جراحی را روی حیوانات واقعی تجربه نموده و  باید بتوانند به تنهایی جراحی حیوانات را به انجام برسانند.

در برخی دانشگاه ها نیز از لاشه مصنوعی، جهت انجام تمرینات خود استفاده می‌نمایند .