حکیم مهر: تولد «خورشید»، توله‌شیر به دنیا آمده به روش لقاح مصنوعی در ساری علاوه بر این که ایران را به عنوان سومین کشور تکثیر مصنوعی گربه‌سانان مطرح کرده، امیدواری برای نجات یوزهای ارزشمند و زیبای ایرانی را نیز افزایش داده است.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، طی روزهای اخیر توله شیری در باغ وحش ساری به روش لقاح مصنوعی متولد شد که حاصل حدود پنج سال پژوهش انجام شده توسط یکی از متخصصان دامپزشکی برای دست یافتن به دانش تکثیر مصنوعی گربه‌سانان در ایران است. خورشید یکی از دو توله شیری است که به این روش به دنیا آمد و زنده مانده است. برادرش پس از تولد به دلیل افتادن زیر پای شیر مادر تلف شد، اما خورشید زنده ماند.
تولد خورشید نتیجه یک پژوهش پنج ساله است که توسط «دکتر بهرنگ اکرامی» دامپزشک متخصص مامایی و بیماری‌های تولید مثل و استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی چالوس انجام شد و به سرانجام رسید. او از حدود پنج سال پیش اسپرم‌گیری از پلنگ را در مازندران برای مطالعات انجام داد و سپس روی گونه‌های دیگری مانند مرال و گوزن ایرانی، سیاهگوش، گربه جنگلی و گربه اهلی این پژوهش را ادامه داد تا در نهایت نتیجه این مطالعات را روی شیر انجام داد.
این دامپزشک و متخصص مامایی و بیماری‌های تولید مثل به خبرنگار ایرنا می‌گوید: تلقیح مصنوعی روی شیر یک برنامه تحقیقاتی برای رسیدن به دانش تکثیر مصنوعی گربه‌سانان و به کارگیری این دانش در کشور به منظور حفاظت از گونه‌های ارزشمند در خطر انقراض مانند یوزپلگ و پلنگ ایرانی بود که خوشبختانه پس از مدت‌ها پژوهش و تلاش به سرانجام رسید.
اکرامی می‌افزاید: ما در باغ وحش‌های مختلف گونه‌های مختلفی از گربه‌سانان داریم که معمولا در اسارت جفتگیری نمی‌کنند. طی سال‌های اخیر کارشناسانی خارجی دو دوره روی یوزپلنگ‌های ما هم در «پارک پردیسان» و روی پلنگ‌های «باغ وحش ارم» کار کردند و موفق نشدند. ما با موفقیت در این مرحله و تولد توله‌شیر امیدوار هستیم که بتوانیم این روش تکثیر مصنوعی را روی گونه‌های بومی خودمان، بویژه یوزپلنگ و پلنگ ایرانی انجام دهیم.
وی درباره فرآیند اجرای این کار پژوهشی خاطرنشان می‌کند: ابتدا در قالب یک پایان‌نامه روی گربه اهلی با انجام روش‌های تخمک‌گذاری القاء فحلی انجام دادیم که نتیجه‌بخش بود. بعد هم تصمیم گرفتیم دانش کسب شده در این مطالعات را که تا کنون در اختیار آفریقای جنوبی و سنگاپور بود و اکنون به آن دست یافتیم ،برای تکمیل پژوهش روی گونه غیربومی گربه‌سان انجام دهیم و به همین دلیل شیر را به عنوان گونه‌ای غیربومی که بارداری در آن وابسته به فصل نیست ، انتخاب کردیم.
استادیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی چالوس می‌افزاید: پس از موافقت مالک باغ وحش ساری، همزمان روی سه قلاده شیر تخمک‌گذاری انجام شد و در روز تلقیح، از شیر نر جوان‌تر باغ وحش پس از بیهوشی اسپرم گرفتیم. با ارزیابی زیست‌شناسی و شمارش اسپرم و تقسیم آن‌ها، با روش لاپاراتومیک و ایجاد شکاف در شکم شیرهای ماده و بیرون آوردن رحم، تخمدان‌ها را بررسی کردیم و در هر تخمدانی که شرایط مناسب‌تری داشت اسپرم را تزریق کردیم.
اکرامی اظهار می‌کند: از این سه شیر یکی دچار بارداری کاذب شد و با وجود علائم بارداری، در سونوگرافی مشخص شد که باردار نیست، اما شیر دیگری که علائم زیادی نداشت با سونوگرافی مشخص شد که باردار است و دو توله دارد. طبق دوره استاندارد زایمان شیر که ۱۱۵ تا ۱۲۰روز است، زایمان انجام شد و دو توله به دنیا آمدند ، اما توله نر به دلیل سهل‌انگاری مادر زیر پا افتاد و تلف شد.
نامزدی فیروز و ایران
وی خاطرنشان می‌کند: این تکنیک سال ۲۰۱۸ در پرتوریای افریقای جنوبی و سال ۲۰۲۱ هم در سنگاپور روی شیر انجام شده بود و ما سومین کشوری هستیم که توانستیم این تکنیک بارداری و لقاح مصنوعی را انجام دهیم. البته گونه بومی ما نیست، اما همین که توانستیم تکنیک را از مقالات خارجی استخراج کنیم بسیار مهم است. با این تکنیک اکنون می‌توانیم به افزایش تعداد گونه‌های بومی گربه‌سانان ، بویژه یوزپلنگ و پلنگ ایرانی امیدوارتر باشیم. هدف اصلی نیز همین بود که تکنیک را به دست بیاوریم تا پشتیبانی برای تکثیر تعداد گونه‌های ارزشمند باشد.
دامپزشک معتمد اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران خاطرنشان می‌کند: گام بعدی و اولویت اصلی ما انجام این تکنیک روی یوزپلنگ ایرانی است که در صورت به نتیجه نرسیدن جفتگیری طبیعی ، از روش تکثیر مصنوعی استفاده می‌کنیم. اخیرا یک یوز ایرانی به نام «فیروز» را زنده‌گیری کردیم تا با یوز ماده‌ای که ایران نام دارد جفتگیری داشته باشد ، اما با توجه به این که یوزپلنگ‌ها رفتارهای خاصی در اسارت دارند، احتمالا از این روش برای بارداری یوز ماده استفاده خواهیم کرد.
وی می‌افزاید: دلبر و کوشکی دو یوزپلنگ پارک پردیسان که طی سال‌های اخیر اقداماتی برای لقاح مصنوعی روی آن‌ها انجام شده بود با توجه به بالا رفتن سن‌شان شرایط بارداری ندارند و به همین دلیل روی فیروز و یوز ماده‌ای به نام «ایران» که در سایت توران نگهداری می‌شود برنامه‌ریزی جفتگیری و احتمالا تکثیر مصنوعی انجام می‌شود.
کوشکی و دلبر دو یوزپلنگ نر و ماده‌ای هستند که به ترتیب ۱۰ آذر ۹۳ از پناهگاه حیات وحش میاندشت و ۱۱ آذر ۹۳ از ذخیره‌گاه زیست‌کره توران با هدف تکثیر در اسارت و انجام تحقیقات بر روی رفتار گربه‌سانان به پارک پردیسان تهران منتقل شدند.
کوشکی؛ یوزپلنگ نر بهمن ماه ۱۳۸۶ در چهار ماهگی و دلبر یوزپلنگ ماده فروردین ۱۳۹۰ در سه ماهگی به اسارت درآمدند که بعد از این و با توجه به اهمیت حفاظت از این گونه‌های ارزشمند و در خطر انقراض بودن ، به پارک پردیسان منتقل شدند.
مرحبا و دستشون درد نکنه. | ... و همچنین بدون میز کار! استاد بزرگوار : دکتر اکرامی اختلاف زیادی بین شیر و پلنگ‌و یوز پلنگ از نظر جفتگیری و لقاح هست ولی خیلی خوبه که تحقیقات فعاله و یه تجربه هم اضافه بشه بهتر از دست روی دست گذاشتنه. ممنون دکتر اکرامی عزیز دکتر اکرامی واقعا حرفه ای بود ، تنها درسی که هنوزم بعداز فارغ التحصیلی بند بندشو بلدم دروس دکتر اکرامی بود 
چو ایران نباشد تن من نباد