گفت‌وگو با «دکتر امیر صیاد شیرازی» مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران/ آیا فوک‌های کاسپین منقرض خواهند شد؟

حکیم مهر:‌ مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران گفت: جمعیت فوک خزری رو به کاهش است.

به گزارش حکیم مهر به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، فوک‌های خزری تنها گونه از پستانداران به جا مانده در دریای خزر هستند که جمعیت رو به کاهشی دارند و روند نزولی را طی می کنند، اما اینکه این روند تا چه زمانی ادامه خواهد داشت مطلبی است که در ادامه گزارش به آن خواهیم پرداخت.

«دکتر امیر صیاد شیرازی» مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران در این رابطه اظهار کرد: جمعیت فوک خزری رو به کاهش است، از سال ۲۰۰۸ میلادی نام فوک خزری با توجه به تحقیقاتی که انجام شد نشان داده شد که جمعیت این گونه طی قرن گذشته از بیش از یک میلیون به کمتر از ۱۰۰ هزار عدد رسیده و نام فوک خزری به عنوان موجودی که در خطر انقراض است وارد لیست قرمز iucn شد و باعث جلب توجهات و تحقیقات بیشتر برای فوک خزری شد، اما این کاهش شدید جمعیتی که طی قرن گذشته بیش از ۹۰ تا ۹۵ درصد بوده با توجه به عوامل تهدید کننده برای این موجود بسیار نگران کننده است، چنانچه این روند به همین منوال ادامه پیدا کند آینده روشنی برای این موجود ارزشمند در دریای کاسپین وجود نخواهد داشت.

وی درباره عوامل خطر آفرین برای فوک‌های خزری گفت: مهمترین عامل بحث آلودگی‌ها است که متاسفانه به علت محاصره دریاچه خزر و نیز مشترک بودن محیط آبی دریاچه خزر بین ۵ کشور کنترل بحث آلودگی‌ها بسیار دشوار است که دلیل آن نبود مشارکت برای بحث حفاظت و حاکمیت قوانین مختلف است که این امر باعث بروز صدمات بیشتر به اکوسیستم دریایی شده است.

از آلودگی‌های نفتی تا رادیواکتیو و خطرات شکار فوک‌ها

صیاد شیرازی ادامه داد: از آلودگی‌های نفتی تا آلودگی‌های رادیواکتیو که از گذشته در کشور شوروی سابق فعالیت‌هایی در این باب صورت می‌گرفته است، پساب‌ها و فاضلاب‌های شهری و صنعتی که کنترل درستی بر آن نیست و همه این قبیل مواردی که باعث شده این آلاینده‌های سالیان سال در دریا باقی بماند و از طریق آب و ماهیان آلوده وارد بدن موجودی مانند فوک شود و موجوداتی مانند فوک که در راس هرم غذایی قرار دارند میزان آلاینده‌هایی که در بدنشان تجمع پیدا میکند به نسبت بیشتر است و به مرور زمان می‌تواند تاثیرات جدی بگذارد.

وی افزود: مطلب بعد بحث شکار است؛ شکار مستقیم که سالیان سال به ویژه در مناطق شمالی دریاچه خزر و به ویژه در کشور روسیه به صورت تجاری و با هدف کسب درآمد از فروش پوست این موجودات و به خصوص توله این فوک‌ها صورت می‌گرفت، است.

مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران در ادامه بیان کرد: این توله فوک‌ها تا یکی دو ماه اول زندگیشان کُرک سفیدی بر روی بدنشان دارند که قیمت بالایی داشت و این امر باعث میشد که شیلات روسیه سالانه به صورت قانونی مجوز شکار را به شکارچیان بفروشد و بعضاً مجوز شکار بیش از ۱۰ هزار فوک را صادر میکردند که در سال‌های اخیر کم و کمتر شد و در نهایت با کمپینی که توسط گروه‌های مردمی تشکیل شد که با صحبت‌هایی که مرکز حفاظت فوک خزری با گروه‌هایی در کشور روسیه این کمپین را راه اندازی کردند و افراد زیادی شرکت، امضا و درخواست کردند که این شکار قانونی قطع شود.

صیاد شیرازی گفت: سرانجام درسال ۲۰۲۰ این شکار در کشور روسیه متوقف شد هر چند هنوز در مناطقی این اقدام صورت میگرد، اما شدت آن به طرز قابل توجهی کاهش پیدا کرده است و شکار‌هایی که اکنون در این کشور صورت میگیرد شکار غیرمجاز است.

تاثیر تغییرات اقلیمی بر جمعیت فوک‌های خزری

وی در ادامه مطرح کرد: عامل دیگر تغییرات اقلیمی هستند؛ فوک‌های خزری موجوداتی مهاجر هستند و برای تولید مثل در فصل زمستان نیازمند رفتن به شمال دریاچه خزر هستند از این بابت که در زمستان درجه حرارت دما در مناطق شمالی کاهش پیدا میکند و سطح آب در چند کیلومتری ابتدایی سواحل یخ میزند و محل مناسبی برای به دنیا آمدن توله‌های فوک خزری است و به همین دلیل رنگ توله‌ها سفید است تا بتوانند استتار خوبی در محیط داشته باشند و از گزند شکارچیان انسان و هر موجودی که موجب تهدیدشان شود در امان بمانند.

مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران همچنین گفت: با گرم شدن سطح کره زمین حجم یخ‌هایی که روی آب شکل میگیرند کم و کمتر شده و فعالیت‌های انسانی نظیر تردد کشتی‌ها و یخ شکن‌ها در فصل زمستان میتواند حجم این یخ را کمتر کند و به منطقه‌ای که برای تولید مثل فوک‌ها در شمال دریای خزر مناسب است آسیب بزند و این تغییرات از طرفی میتواند باعث بالا رفتن میزان شیوع بیماری‌های میکروبی شود، هر چقدر هوا گرم‌تر شود شانس زنده ماندن این میکروب بیشتر میشود و میتواند به بیماری زایی خود ادامه دهد و در جمعیت فوک خزری پخش شود.

وی تصریح کرد: لازم به ذکر است بیماری دیستمپر در سال ۲۰۰۰ توانست تعداد تلفات زیادی را ایجاد کند و بیش از ۱۰ هزار فوک خزری در سال ۲۰۰۰ به دلیل این بیماری مردند که این بیماری‌ها خود جزء عوامل تهدید کننده است، اما این بیماری‌ها اکثرا در طبیعت هستند و به صورت طبیعی می توانند تلفات ایجاد کنند که در حالت عادی مشکل زیادی ایجاد نمیکند.

صیاد شیرازی ادامه داد: مشکل زمانی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی بدن این موجوات توانایی مقابله با آن را نداشته باشد و این اتفاق زمانی رخ میدهد که آلودگی‌هایی که در بدن موجودات تجمع پیدا میکند به مرور باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی میشود و بیماری مانند دیستمپر که در سال‌های دور تلفات زیادی ایجاد نمیکرد اکنون به شدت به صورت مرگ و میر خودش را نشان میدهد و آمار تلفات را بالا میبرد و این فقط درباره این بیماری نیست.

کیلکا ماهی مورد علاقه فوک خزری

مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران افزود: مسئله اصلی این است که آلودگی‌ها باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی در برابر این ویروس‌ها شده اند، همچنین کمبود مواد غذایی نیز از دیگر عوامل تهدید کننده است که درباره ماهی‌های کیلکا که گونه مورد علاقه فوک‌های خزری هستند بسیاری جدی است.

وی بیان کرد: فوک‌ها به ماهیانی که درصد چربی بالایی در بدنشان دارند علامند هستند و علت آن این است که این فوک‌ها برای زمستان گذرانی به سمت شمال میروند و درجه حرارت پایین باعث یخ زدگی سطح آب میشود بنابر این آن‌ها به یک لایه ضخیم از چربی نیاز دارند و به همین دلیل رژیم غذایی آن‌ها به سمتی رفته که ماهیانی با درصد کالری و چربی بالا مصرف کنند.

صیاد شیرازی گفت: جعیت ماهیان کیلکا در طول سال‌های گذشته بیش از ۸۰، ۸۵ درصد کاهش پیدا کرده است هر چند زمانی در بازار از این نوع ماهی فراوان یافت می‌شد، اما درحال حاضر به حدی کاهش پیدا کرده که متاسفانه تنها به میزان خیلی کمی به منظور استفاده در خوراک دام و طیور صید میشود و فوک‌ها مجبور به تامین غذایی از سایر گونه‌ها میشوند که این چرخه زیستی را بر هم میزند.

وی ادامه داد: فوک‌ها خزری اغلب ساعات روز در دریا هستند، اما نیازمند گذران وقت در خشکی نیز هستند، اما در کشورما از سواحل چیزی باقی نمانده و منطقه امن برای این فوک‌ها بسیار کم است و فقط برخی مناطق برای گذران وقت این حیوان باقی مانده.

آلودگی‌های دریایی مهمترین عامل تهدید کننده برای تمام موجودات

صیاد شیرازی تاکید کرد: آلودگی‌ها به عنوان مهمترین عامل تهدید کننده به شمار میروند چرا که هم حجم زیادی دارند و هم از بخش مختلف تولید میشوند و هر روزه به دریا اضافه میشوند و باعث کاهش قدرت سیستم ایمنی موجودات از جمله فوک‌ها میشود و اسیب پذیریشان در برابر بیماری‌ها را افزایش می دهد، به مرور عوارضی مانند بروز سرطان‌های مختلف، عقیم شدن و... می شود.

مدیر مرکز حفاظت از فوک خزری ایران تصریح کرد: آلاینده‌ها برای تمام موجودات در دریا‌ها و حتی انسان‌ها نقش بسیار مهمی دارند به عبارت دیگر این آلاینده‌ها آسیبی است که گریبان گیر تمام موجوداتی است که به گونه با دریا و اکوسیستم در تماس اند و از منابع غذایی آن استفاده میکنند.

پیدا شدن لاشه‌های فوک خزری

وی در رابطه با پیدا شدن لاشه ۱۵ فوک در دریای خزربیان کرد: هنوز علت اصلی مرگ این فوک ها مشخص نشده، اما فعالیت‌های نظامی در دریا به عنوان قوی‌ترین گزینه پس از آن مسمومیت حاد بر اثر آلودگی‌های شدید محیط زیستی در منطقه‌ای خاص و در نهایت بیماری‌های عفونی است، اما ما هنوز در حال بررسی برای پیدا کردن علت اصلی هستیم.

صیاد شیرازی تاکید کرد: این صحبت‌ها در جایگاه احتمال است و علت اصلی این مرگ و میر‌ها در دست بررسی است.

با این حجم از مرگ و میری که هر ساله در میان حیوانات مشاهده میشود باید از انسان‌ها پرسید آیا هنوز قصد دارید به حیات وحش خود آسیب بزنید؟ فکر میکنید تا امروز و تا این نقطه از تاریخ صدمات جبران ناپذیری که گریبان محیط زیست را گرفته کافی نیست؟ هنوز هم باید تاوان بی ملاحظه بودن ما انسان‌ها را حیوانات بدهند؟ لطفاً دلرحم بمانید...