حکیم مهر: گلستان از نظر شرایط اقلیمی و امکانات زیرساختی، توانمندی بالایی در عرصه پرورش اسب و سوارکاری دارد.
به گزارش حکیم مهر به نقل از باشگاه خبرنگاران جوان، اسب ترکمن با داشتن بدنی کشیده و لاغر، گونه‌ای زیبا از نژاد اسب محسوب می‌شود که بیشتر در منطقه ترکمن صحرای استان گلستان زیست کرده و پرورش می‌یابد و به گفته مسئولان امر صادرات آن برای حفظ نژاد به خارج از کشور ممنوع است.
از گذشته بسیار دور پرورش اسب نزد قوم ترکمن ساکن در استان گلستان رایج بوده و امروز هم این استان نه تنها در کشور بلکه در دنیا شهره به پرورش مادیان است.
اسب ترکمن گونه‌ای از اسب‌های اصیل ایرانی است که پیشینه‌ای طولانی در زندگی ترکمن‌ها دارد و با توجه به ویژگی‌های خاص‌اش در تمام امور ورزشی پرطرفدار بوده و علاقمندان حاضر هستند مبالغ هنگفتی را برای داشتن این اسب پرداخت کنند.
به گفته کارشناسان، اسب ترکمن شامل سه زیرتیره "یموت، آخال‌تکه و گوگلان" است که امروز تیره‌های "یموت و آخال‌تکه و آخال‌یموت ترکیبی از ۲ تیره" در استان گلستان نگهداری و پرورش داده می‌شود و همواره مالکان آنها پای ثابت شرکت در کورس‌های بهاره، تابستانه و پاییزه به میزبانی میادین اسبدوانی گنبدکاووس، آق قلا و بندرترکمن هستند.
صنعت پرورش اسب امروز در کشور‌های مختلف جهان به‌ویژه کشور‌های اروپایی، آمریکایی و برخی کشور‌های منطقه خاورمیانه هر ساله علاوه بر درآمد‌های حاصل از تولید مثل و فروش کره‌ها، درآمد‌هایی از محل شرکت در مسابقات کورس سوارکاری را نصیب فعالان این حوزه و برگزار کنندگان مسابقات آن می‌کند.
لزوم تدبیر برای صادرات
صنعت پرورش اسب ترکمن که در بین اهالی ساکن در استان گلستان از جمله مناطق گنبدکاووس، کلاله، مراوه‌تپه، آق‌قلا و بندرترکمن جایگاه ویژه‌ای دارد، زمانی می‌تواند در ایجاد درآمد برای پرورش دهنده و اشتغالزایی برای جوانان استان مفید باشد که مسئولان و متولیان زمینه صادرات و همچنین برگزاری مسابقات منطقه‌ای و بین المللی را در رشته‌های مختلف سوارکاری فراهم کنند.
یکی از پرورش دهندگان اسب ترکمن با اشاره به اینکه حدود ۱۵ سال است مجوز صادرات اسب ترکمن به خارج از کشور صادر نمی‌شود، گفت: اجازه صادرات را به مالکان اسب ترکمن نمی‌دهند و مهمترین دلیل آن را حفظ نژاد اعلام می‌کنند.
«آنا محمد قلیچی» ادامه داد: این مساله باعث شده تا اسب‌های ترکمن به قیمت واقعی خود نرسند، اما اسب‌های خارجی بدون شناسنامه به راحتی وارد کشور می‌شوند.
او که مالک ۵۰ سر اسب ترکمن در روستای صوفیان کلاله است، گفت: علاوه بر آن در کورس‌های سوارکاری استان دور‌های کمتری به اسب ترکمن در مقایسه با اسب‌های خارجی "تروبرد و دوخون" اختصاص می‌یابد.
قلیچی برگزاری جشنواره ملی زیبایی اسب اصیل ترکمن را یکی از مهمترین اتفاقات خوب برای پرورش دهندگان اسب به‌ویژه در کلاله دانست و از مسئولان خواست از چنین جشنواره‌هایی بیشتر حمایت کنند.
این پرورش دهنده اسب گفت: الان حدود ۲ سال است که به خاطر شرایط کرونایی مالکان اسب موفق به فروش کره‌های خود نشدند و با وجود همکاری جهاد کشاورزی برای تامین بخشی از سبوس و جو یارانه‌ای، مالکان برای نگهداری اسب‌های خود دچار مشکلات اقتصادی فراوانی هستند.
او هزینه نگهداری هر سر اسب را ماهانه حدود ۲۵ میلیون ریال اعلام و اضافه کرد: برگزاری جشنواره‌های این‌چنینی در کنار اعطای مجوز صادرات و اجازه حضور بیشتر اسب‌های ترکمن در مسابقات اسبدوانی کمک خوبی به حل مشکلات اقتصادی فعالان این حوزه و افزایش علاقمندی جوانان برای ورود به این صنعت می‌کند.
روستای ترکمن نشین صوفیان کلاله واقع در شرق گلستان نمونه بارزی از معرفی صنعت پرورش اسب ترکمن در استان است که ۱۴ سال مداوم میزبانی کشوری جشنواره زیبایی اسب اصیل ترکمن را برعهده دارد.
صنعتی درآمدزا و اشتغالزا
یک پژوهشگر و مدرس دانشگاه در حوزه سوارکاری و پرورش اسب در گلستان معتقد است که این استان از امکانات و توانمندی‌های بالایی در عرصه پرورش اسب و سوارکاری برخوردار است و می‌توان از طریق پرورش، نگهداری و صادرات اسب ترکمن و همچنین برگزاری مسابقات منطقه‌ای و ملی در رشته‌های مختلف سوارکاری، هزاران فرصت شغلی ایجاد کرد و درآمد‌های فراوانی را عاید اقتصاد استان ساخت.
آریا ساعدی افزود: ارزش اسب ترکمن بر اساس شجره متفاوت است، اما نرخ بانک کشاورزی برای هر سر مادیان از ۵۰۰ میلیون ریال است و در بازار خرید و فروش اسب مادیان با قیمت بالای ۶۰۰ میلیون ریال انجام می‌شود.
معرفی اسب به عنوان جاذبه گردشگری
به گفته وی برای توسعه صنعت اسب در گلستان مسئولان باید در کنار رونق بخشی به بازار‌های محلی و حراج، به افزایش تعداد مسابقات سوارکاری، ایجاد بستر لازم برای تولید و پرورش اسب، تشویق به صادرات، اعمال محدودیت تولید اسب‌های مشابه خارجی و حمایت از سرمایه‌گذاران با اعطای وام‌های ارزان قیمت (قرض الحسنه) و بازپرداخت طولانی مدت با هدف رونق بخشی به کسب و کار‌های کوچک در روستا‌ها و شهر‌ها و معرفی اسب به عنوان یک جاذبه گردشگری توجه بیشتری داشته باشند.
او ادامه داد: اجرای این برنامه‌های تشویقی می‌تواند علاوه بر رونق تولید و پرورش اسب ترکمن در استان گلستان باعث افزایش تمایل علاقمند برای فعالیت در این صنعت شود.
این پژوهشگر گلستانی تصریح کرد: طبق اعلام سازمان جهادکشاورزی استان هم اکنون حدود ۲ هزار و ۵۰۰ تا سه هزار سر اسب ترکمن در بیشتر نقاط استان از جمله شهرستان‌های گنبدکاووس، کلاله، گالیکش، مراوه‌تپه، آق‌قلا و بندرترکمن به سبک‌های "ایلخی‌داری، سنتی و صنعتی" پرورش داده می‌شود.
ساعدی ادامه داد: آمار دقیقی از تعداد پرورش دهندگان اسب ترکمن به دلیل گستردگی فعالیت در مناطق مختلف روستایی وجود ندارد، اما بیش از ۱۰ واحد پرورش اسب دارای مجوز به صورت صنعتی در استان فعالیت می‌کنند.
ویژگی منطقه
او وجود اقلیم‌های متنوع آب و هوایی و سازگاری آن برای پرورش و نگهداری اسب، ارزان بودن نسبی هزینه‌های مربوط به نگهداری و تولید در مقایسه با بیشتر کشور‌های دنیا، پیشینه اجتماعی، فرهنگی، تاریخی و هنری مرتبط با اسب و پرورش آن، وجود تعداد زیادی از افراد علاقمند و عاشقان اسب و اسبداری در جای جای استان همراه با نیروی کار ارزان و وجود جنگل و منابع طبیعی از مهمترین فرصت‌ها و مزایای پرورش اسب ترکمن در استان برشمرد.
این پژوهشگر افزود: فراهم بودن شرایط تحقیقات در حوزه پرورش اسب با وجود مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی، وجود مراتع فراوان برای تعلیف و امکان نگهداری اسب به روش ایلخی داری، تامین اسب مورد نیاز سراسر کشور، داشتن بزرگترین میادین اسبدوانی ایران و قابلیت صادرات اسب بومی ترکمن با توجه به ظرفیت‌های بالقوه از دیگر شرایط مطلوب گلستان برای توسعه فعالیت در این صنعت است.
فقدان بانک اطلاعاتی پرورش اسب و مشکلات فرارو
ساعدی، عدم ایجاد بازار مناسب داخلی و یا خارجی پررونق و در نتیجه نبود انگیزه برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، در اختیار نداشتن امکانات اولیه ضروری مانند قرنطینه، در اولویت قرار نگرفتن پرورش اسب ترکمن و توجه کافی نشدن به این صنعت از سوی متولیان دولتی، عدم تدوین برنامه‌های اجرایی بلندمدت و کوتاه‌مدت در جهت هدفمند کردن پرورش اسب ترکمن در استان و دسترسی نداشتن به بازار‌های مناسب منطقه‌ای و بین المللی و فقدان بانک اطلاعاتی در خصوص اسب‌های ترکمن موجود در گلستان را از مهمترین مشکلات این صنعت اعلام کرد.
او افزود: نداشتن برنامه مشخص، یکپارچه و مدون برای توسعه پرورش اسب ترکمن، عدم واگذاری به موقع تسهیلات به متقاضیان سرمایه‌گذاری و همچنین طولانی بودن فرآیند و مراحل اخذ تسهیلات ارزی از صندوق توسعه ملی و وجود مقررات دست و پاگیر بانکی از جمله وثیقه سنگین برای دریافت وام، موازی کاری در زمینه شناسایی و تعیین هویت اسب ترکمن و کمبود نیروی متخصص آشنا به پرورش اسب به صورت علمی، زمان بر بودن اخذ استعلامات مربوط به سرمایه گذاری و کمبود مدیریت توانمند و متخصص در واحد‌های پرورش اسب ترکمن از دیگر مشکلات این حوزه است.
ساعدی ادامه داد: وجود ساختار سنتی از جنبه‌های مدیریتی، نیروی انسانی و بازاریابی، ضعف خلاقیت و نوآوری و کاهش فعالیت آنان در بازار رقابت، عدم آگاهی پرورش دهندگان از ظرفیت‌های بالقوه اسب‌های ترکمن استان، نبود هماهنگی در تولید و عرضه محصولات، واکسیناسیون اسب‌ها و قرنطینه دامپزشکی مورد تایید سازمان‌های بین‌المللی در کنار عدم فرهنگسازی مناسب در جامعه در خصوص فواید پرورش آن در بحث توسعه اشتغال و اقتصاد از دیگر نقاط ضعف این صنعت است.
تدوین طرح جامع پرورش اسب
این مدرس حوزه سوارکاری و پرورش اسب گفت: تشکیل کارگروه تخصصی اسب با حضور دستگاه‌های متولی و بخش خصوصی، تبیین راهبرد‌های توسعه صنعت پرورش اسب با استفاده از تجربیات سایر کشورها، تدوین طرح جامع پرورش اسب ترکمن و هدفمند کردن سرمایه‌ها و تولیدات در این بخش، تعیین متولی اصلی دولتی به منظور تدوین قوانین مربوط، سیاستگذاری و نظارت بر اجرای آنها، ایجاد انگیزه در بین سرمایه‌گذاران با در اختیار گذاشتن برخی از عوامل سه گانه تولید مانند زمین، سرمایه و تسهیلات، بازاریابی جدی و توسعه بازار اسب ترکمن به خارج از مرزها، ایجاد مراکز اولیه ضروری مانند قرنطینه و بهادادن به عنوان شغلی درآمدزا و پرمنفعت از سوی مسئولان می‌تواند به بهبود وضع این صنعت کمک کند.
ساعدی بیان کرد: رونق صنعت پرورش اسب در گلستان مستلزم ایجاد ارتباط با بازار اسب ترکمن در خارج از کشور و کسب اطلاعات اقتصادی مهم، معرفی مزیت‌های پرورش و نگهداری آن، تربیت و آموزش نیروی کار ماهر و متخصص در زمینه‌های مختلف اسب و اسبداری، افزایش تعداد مسابقات و اهدای جوایز ارزنده به پرورش دهندگان و مالکان، احداث میادین مدرن مسابقات و افزایش تعداد تماشاچیان و پیش‌بینی‌کنندگان نتایج، تشکیل اتحادیه‌های صنعتی تولیدکنندگان اسب ترکمن برای دفاع از حقوق صنفی و تشکیلاتی و تشکیل کمیسیون صادرات اسب‌های تولیدی متشکل از اعضای مختلف ذی ربط دولتی و نمایندگان بخش خصوصی مرتبط است.
به گفته کارشناسان حوزه پرورش اسب، توجه خاص و ویژه به پتانسیل‌های ژنتیکی اسب ترکمن، ایجاد زمینه لازم برای دریافت به موقع منابع مالی مورد نیاز سرمایه‌گذاران، کاهش سود و کارمزد تسهیلات بانکی، استفاده از مدیریت توانمند و متخصص، رونق بخشی بازار حراج اسب و جشنواره‌ها، شناخت بازار‌های خارجی و حفظ ذخایر ژنتیکی این نژاد در کنار ایجاد بستر لازم برای صادرات می‌تواند زمینه ساز توسعه روز افزون این صنعت باشد.
لزوم توجه بیشتر به صنعت پرورش اسب در گلستان
ساعدی گفت: تاکنون اقدامات مختلفی در حوزه بهبود صنعت پرورش اسب ترکمن در استان انجام شده که نمونه آن می‌تواند به انجام تحقیقات بر روی شجره‌های اسب‌های ترکمن، آگاه‌سازی و آموزش اسبداران به روند خالص‌سازی اسب‌ها، استفاده از سیلمی‌ها (اسب نر با خصوصیات عالی و برتر) مناسب و شناخته شده استانی و کشوری، برقراری روابط حسنه با استان‌های همجوار تولیدکننده و پرورش دهنده اسب‌های اصیل ترکمن، شرکت در کنفرانس سالانه انجمن بین‌المللی پرورش‌دهندگان "آخال‌تکه" در ترکمنستان، برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات ملی زیبایی اسب ترکمن و بررسی ظرفیت‌های فیزیولوژی و ژنتیکی اسب‌ها در قالب پایان‌نامه‌های دانشجویی اشاره کرد.
او برگزاری دوره‌های مهارتی حوزه‌های پرورش اسب و سوارکاری تحت نظارت سازمان آموزش فنی وحرفه‌ای کشور با هدف تربیت نیروی انسانی و ایجاد اشتغال، برگزاری مسابقات پرش اسب استانی و مسابقات اسبدوانی کشوری، پیگیری در خصوص احداث مرکز تخصصی بیماری‌های اسب در شهرستان آق‌قلا، تشکیل اتحادیه و شرکت‌های تعاونی پرورش اسب، ارائه نهاده‌های دامی دولتی، فعالیت واحد‌های پرورش اسب به صورتی صنعتی و باشگاه‌های سوارکاری برای آموزش، ایجاد محل‌های گردشگری با محوریت پرورش اسب و سوارکاری و ارائه تسهیلات به متقاضیان از طریق معرفی جهاد کشاورزی استان به بانک‌های عامل را از اقدامات اجرایی دیگر برشمرد.
کلاله میزبان جشنواره ملی زیبایی اسب اصیل ترکمن
مدیر جهاد کشاورزی کلاله بیان کرد: اسب نژاد ترکمن گونه‌ای از اسب‌های اصیل ایرانی با پیشینه طولانی در زندگی ترکمن‌هاست و با توجه به ویژگی‌های منحصربه فردی که دارد در تمام امور ورزشی پرطرفدار بوده و علاقمندان به آن حاضرند مبالغ هنگفتی را برای داشتن این اسب پرداخت کنند.
علی علیزاده افزود: پرورش اسب علاوه بر پرکردن اوقات فراغت در حوزه ورزش سوارکاری، باعث افزایش درآمد پرورش دهندگان و به تبع آن ایجاد اشتغال در زمینه‌های تغذیه، بهداشت و فروش لوازم و ابزارآلات مربوط به نگهداری و پرورش اسب خواهد شد.
او گفت: اگر به پرورش اسب به عنوان یک صنعت توجه شود برای فعالان این حوزه درآمدزا، ارزآور و اشتغالزا خواهد بود که این مساله مهم در کشور ایران باتوجه به وجود نژاد‌های خالص و بسیار زیبا از جمله اسب اصیل ترکمن از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.
روستای صوفیان پایتخت اسب اصیل ترکمن
مدیرجهاد کشاورزی کلاله افزود: باتوجه به علاقه مردم به ویژه جوانان و ظرفیت بالای این شهرستان در چند سال گذشته با برگزاری جشنواره‌های متعدد گام بلندی در توسعه این صنعت برداشته شد تا جایی که اکنون روستای صوفیان به عنوان پایتخت اسب اصیل ترکمن شناخته می‌شود.
علیزاده افزود: سال گذشته به دلیل شیوع کرونا جشنواره ملی زیبایی اسب ترکمن برگزار نشد، اما امسال با رعایت شیوه‌نامه بهداشتی پانزدهمین دوره این جشنواره ملی با تعداد محدود شرکت کننده و بیش از ۱۰۰ سر اسب، ۱۲ آبان به میزبانی روستای صوفیان کلاله برگزار خواهد شد.
او ادامه داد: یک روز قبل از برگزاری این جشنواره، بورس خرید و فروش اسب ترکمن در روستای صوفیان برگزار می‌شود.
مدیرجهاد کشاورزی کلاله یادآور شد: چهاردهمین دوره جشنواره ملی زیبایی اسب اصیل ترکمن سال ۹۸ با حضور ۲۳۰ راس اسب از ۲۲ استان کشور و حضور مهمانانی از کشور‌های قزاقستان، ترکیه و ترکمنستان برگزار شده بود.
او گفت: کلاله پنج واحد فعال پرورش اسب و همچنین ۵۲۰ سر اسب اصیل ترکمن با ۶۵ نفر بهره بردار دارد.
لزوم ایجاد مرکز اصلاح ژنتیک اسب توسط جهاددانشگاهی
نماینده مردم گنبدکاووس در مجلس شورای اسلامی به تازگی در بازدید از جهاد دانشگاهی واحد این منطقه با اشاره به ظرفیت‌های زیاد این شهرستان در حوزه پرورش اسب و مسابقات سوارکاری، گفت: جهاد دانشگاهی می‌تواند با ایجاد مرکز اصلاح ژنتیک اسب گام بلندی برای کمک به توسعه منطقه بردارد.
«امانقلیچ شادمهر» با انتقاد شدید از وضعیت نامطلوب دخالت‌های فدراسیون سوارکاری در روند اجرای کورس سوارکاری گنبدکاووس، گفت: در موضوع دوپینگ در صورتی که بخواهیم باور کنیم نمونه‌ها به خارج از کشور ارسال می‌شوند مبالغ هنگفتی در هفته از پول زحمات مردم محروم منطقه بی‌دلیل و بدون شفافیت به هدر می‌رود در حالی که جهاددانشگاهی می‌تواند این آزمایش‌ها را در آزمایشگاه‌های مجهز خود با هزینه‌هایی بسیار پایین‌تر و بدون انتقال سرمایه به خارج از کشور انجام دهد.
پرورش اسب از دیرباز در بین ترکمن‌های ساکن استان گلستان و منطقه رواج و شهرت ملی داشته است و اکنون توجه به این حوزه علاوه بر ایجاد درآمد برای پرورش دهندگان، در افزایش اشتغالزایی در این منطقه شمالی کشور می‌تواند موثر باشد.
برآیند عملکرد کوتاه فعالیت رییس جمهوری نشان داد، توسعه صنعت پرورش اسب ترکمن هم با دستان پر تلاش دولت سیزدهم محقق خواهد شد تا توسعه اقتصادی و افزایش اشتغالزایی به معنای واقعی در کنار سایر بخش‌های اقتصادی برای استان گلستان رقم بخورد.
