سنجاب‌ نخرید!

حکیم مهر: حدود یک دهه است که هر یکی، دو سال یک‌بار خبری می‌شنویم از قاچاق سنجاب زاگرس و آسیب‌هایی که جداکردنش از زیستگاه اصلی به این گونه و طبیعت وارد می‌کند اما دو سر چرخه خریدوفروش حیوانات وحشی گوش‌شان به این حرف‌ها بدهکار نیست؛ یک طرف، پول راحت و بادآورده به جیب می‌زند و طرف دیگر، نیازش به پیروی از مد حیوان‌خانگی داشتن را پاسخ می‌دهد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از روزنامه خراسان، به بهانه استوری اخیر «هدیه تهرانی» درباره سنجاب زاگرس، نگاه چندباره‌ای داریم به بلایی که خودخواهی بشر بر سر طبیعت می‌آورد.

 «محمدناجی کانی‌سانانی» مدیرعامل «انجمن سبز چیا»ی مریوان در این‌باره توضیح می‌دهد:

ممکن است که خریداران سنجاب ندانند با این کارشان باعث آسیب به طبیعت ‌می شوند. برای‌مان بگویید جداکردن سنجاب زاگرس از زیستگاه اصلی‌اش چه پیامدهایی دارد؟

سنجاب زاگرس  از گونه پستانداران جنگل‌هاست که جنگل‌های دانه‌دار مثل بلوط را برای زندگی ترجیح می‌دهد. آشیانه‌اش در درخت‌هاست؛ حفره‌های به‌جامانده از فعالیت دارکوب‌ها یا خشکیدگی طبیعی درخت‌ها درطول سالیان. این حیوان، کارنده طبیعی جنگل است، اصطلاحا می‌گوییم «واکار» جنگل. می‌دانیم که سنجاب دانه‌های موردنیازش را در زمین ذخیره می‌کند، نکته مهم آن است که همیشه نمی‌تواند جای ذخیره‌هایش را پیدا کند؛ مثلا در مواقعی که باد و باران رنگ دانه را تغییر می‌دهد. به این ترتیب نهال‌هایی که به کمک سنجاب می‌رویند، باعث ترمیم جنگل می‌شوند. هر یک سنجاب که از بین می‌رود، به‌اندازه چند دهه نهال در جنگل کم می‌شود.

زنده‌گیری و پرورش این‌گونه در چه شرایطی انجام می‌شود؟

افراد آشنا به منطقه، نوزادان سنجاب را که در مرحله شیرخوارگی است، از جنگل می‌گیرند. گاهی هم به‌دلیل تلاقی مناطق مسکونی با نقاط جنگلی، وقتی در طبیعت به‌اندازه کافی دانه یافت نشود، حیوان به باغ های اطراف می‌رود و از هسته میوه‌های دست‌کاشت تغذیه می‌کند. اهلی کردن سنجاب در زمان نوزادی، کار آسانی است. نگهداری‌اش هم برای قاچاقچیان زحمت و هزینه‌ای ندارد. حیوان را در قفس‌های کوچک و تنگ نگهداری می‌کنند و بعد هم به‌عنوان سنجاب رام می‌فروشند.

بی‌خبر بودن از پشت‌پرده زنده‌گیری حیوانات وحشی، مجوزی برای خرید آن‌هاست؟

ما ممکن است ندانیم که حیوان در شرایطی شبیه به زندان و اردوگاه نگهداری می‌شود اما وقتی به خانه ما هم می‌رسد، وضعیت بهتری ندارد. بعضی‌ها تصور می‌کنند با رسیدگی به تغذیه حیوان و بردنش پیش دام پزشک، همه آن‌چه را که لازم دارد برایش فراهم کرده‌اند اما حیوان، حریم و جغرافیای ویژه ‌خود را دارد. خانه ما شرایط طبیعی زندگی سنجاب شامل هوا، دما، نور، نوع بازتاب سروصدا در محیط جنگل را ندارد. زیستگاه اصلی این حیوان محدود نیست؛ همه جنگل از درختان تناور و خاک گرفته تا خش‌خش برگ و حرکت گونه‌های دیگر جزئی از زندگی اوست. حیوان باید جنب‌وجوش داشته‌باشد، طی مسافت کند، از درخت بالا و پایین برود، از ترس گونه‌های غالب بگریزد و جفت‌گیری کند. چنین شرایطی فقط در طبیعت ممکن است و ما وقتی او را از محیط‌زیستش جدا می‌کنیم، در بهترین شرایط هم بهش آسیب می‌رسانیم.

کمی هم از بازاری بگویید که باعث دوام قاچاق سنجاب زاگرس شده‌ است .

سنجاب زاگرس  در ابتدا که از جنگل گرفته می‌شود، حدود ۲۰۰هزار تومان فروخته می‌شود و در بازارهای مختلف، قیمت‌های متفاوتی می‌گیرد. مثلا حیوانی که بازیگوشی و شیطنت می‌کند یا راحت‌تر با انسان اخت می‌گیرد، تا چند ده‌میلیون قیمت گذاشته می‌شود. مشتریان این گونه، اغلب شهرنشین‌ها هستند. ساکنان شهرهای بزرگ که از طبیعت فاصله دارند، برای ارضای نیازشان به تعامل با طبیعت، این حیوان را در خانه نگه می‌دارند. بعضی‌ها هم به‌دلیل پر کردن خلأهایی در زندگی روزمره، اسیر کردن سنجاب را حق خودشان می‌دانند درحالی‌که ما می‌دانیم فرار از مشکلات و جست‌وجو کردن راه‌حل آن‌ها بیرون از خود، راه درستی برای مواجهه با ناهنجاری‌ها و سختی‌های زندگی نیست. اسیر کردن حیوانات، روش خوبی برای درمان گرفتاری‌های شخصی نیست. به‌علاوه آن‌که آسیب رساندن به اکوسیستم و ازهم گسلاندن زنجیره غذایی طبیعی، درنهایت باعث صدمه به خود ما خواهدشد.

وظیفه چه کسی است که از ادامه این روال معیوب و آسیب‌زا جلوگیری کند؟

وظیفه همه مردم است که حریم طبیعت را درک کنند و به آن احترام بگذارند. به‌نظر من با این مشکل باید از ریشه مواجه شد؛ آموزش عمومی به همه جامعه و به‌ویژه بچه‌ها راهکاری است که می‌تواند رفتار نسل‌های بعدی را درارتباط با محیط پیرامونشان اصلاح کند.