تلاش گربه منزوی ایران برای بقا در ارتفاعات خراسان شمالی

‌حکیم مهر: «گربه پالاس» گونه وحشی و منزوی گربه سانان است که در ارتفاعات خراسان شمالی و در هیاهوی خشکسالی و تهدیدهای انسانی زندگی خود را به چنگ و دندان گرفته و برای بقا تلاش می‌کند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، تخریب عرصه های طبیعی، حضور دامداران و سگ های گله ها در زیستگاه ها و تردد شکارچیان سبب شده تا امنیت زیستگاه ها گربه پالاس حتی در مناطق سخت گذر و کوهستانی هم با تهدید روبه رو باشد، زیستگاه این حیوان زیبا حتی در ارتفاعات و در نقاط سخت گذر هم از ناامنی های دست بشر در امان نمانده است. 

گربه پالاس یک گونه‌ وحشی از گربه سانان ایرانی و بومی آسیای میانه است این گونه زیبا اخیرا در ارتفاعات اطراف شهر بجنورد مشاهده شده است و دوستداران محیط زیست و طبیعت گردان از آن تصویر گرفته اند.

مشاهده این گربه پالاس در ارتفاعات اطراف بجنورد نشان از پویایی نسبی زیستگاه این گربه خجالتی و گوشه گیر دارد اما کارشناسان می گویند باید مراقبت ها و اقدامات ویژه برای حفظ آن انجام شود. 

اکنون زیستگاه این گونه وحشی، ناامن و پرمخاطره شده است، قطع درختان ارس به وسیله سوداگران، تردد شکارچیان و حضور گله های دام سبب شده تا این گربه دوستی داشتی و مرموز و ساکت حتی در بالاترین نقاط کوهستان ها در معرض تهدید باشد. 

گربه پالاس اولین بار در خراسان شمالی اولین بار در ارتفاعات سخت گذر در  عرصه های طبیعی اطراف سد شیرین دره شهرستان مانه و سملقان مشاهده و برای اولین بار در ایران مستندی از این حیوان تهیه شد.

بیشتر افراد گربه پالاس را با بچه پلنگ اشتباه می گیرند، چند سال گذشته، کارشناسان داره کل محیط زیست وقتی گزارش مشاهده بچه پلنگ را دریافت کردند به وجد آمده و به عرصه رفتند اما مشخص شد این حیوان گربه پالاس بوده است. 

در سال های ۹۵ تا ۹۷ یک گروه از مستندسازان با همکاری کارشناسان اداره کل حفاطت محیط زیست خراسان شمالی با حضور در زیستگاه گربه پالاس در اطراف روستای محمدآباد شهرستان مانه و سملقان با نصب دوربین تله ای از مادر و چهار توله اش تصویر برداری کردند. این اولین بار در کشور بود که گربه پالاس از نزدیک و در لانه طبیعی اش در تنه درخت ارس تصویر برداری شد.

طول سر و تنه گربه پالاس حدود ۶۰ سانتی متر و طول دم ۲۱ تا ۳۰ سانتی متر است.رنگ موهای بدن این گربه ها خاکستری روشن یا زرد تیره است که نوارهای عمودی در آن دارد. ویژگی متمایز گربه پالاس داشتن چشمان گرد و صورت بزرگ و موهای انبوه و بلنداست.

گربه‌های پالاس حدود ۱۱ سال عمر می‌کنند. زمان جفت گیری این گربه ها در زمستان است و دوره بارداری آن ۶۶ تا ۶۷ روز است. 

گربه پالاس نام خود را از روی نام محققی آلمانی گرفته که برای اولین بار در سال ۱۷۷۶ این پستانداران را شناسایی کرد، نام این محقق « پیترسایمون پالاس» بود.

گربه پالاس، حیوان مرموز

رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی در این باره گفت: منزوی و مرموز بودن گربه پالاس سبب شده تا اطلاعات زیادی در زمینه زیست این حیوان در دست نباشد.

بهروز جعفری اظهار داشت: گربه پالاس گونه کمیاب و بر اساس قوانین شکار و صید سازمان حفاظت محیط زیست جزو گونه های در معرض خطر انقراض طبقه بندی شده است.

وی افزود: زیستگاه اصلی این حیوان در آسیای مرکزی است و در ایران بیشتر در شمال شرق  مشاهده است، این گونه تک زی است و متاسفانه اطلاعات دقیقی از تعداد آنان وجود ندارد، گربه پالاس عمدتا شبگرد است اما در طول روز هم مشاهده شده است.

وی خاطرنشان کرد: گربه پالاس بعضا با بچه پلنگ اشتباه گرفته می شود، البته دریافت گزارش از پرسه بچه پلنگ در روستای محمدآباد بود که در نهایت منجر به ساخت یک مستند از گربه پالاس شد.

تلاش پرسکوت برای بقا

جعفری درباره عوامل تهدید گربه‌های پالاس گفت: یکی از عوامل تهدید، تخریب زیستگاه ها و جزیره ای شدن آن است، عواملی چون چرای بی رویه دام، ساخت راه، تبدیل مراتع و جنگل ها به زمین های کشاورزی، افزایش جمعیت و خشکسالی ها  بر نابودی گونه های مرتعی و جنگلی تاثیر بسزایی داشته و بر جمعیت گونه های حیات وحش هم موثر است.

رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی اظهار داشت: از دیگر عوامل تهدید برای این گونه ارزشمند، شکار غیرمجاز این گربه توسط افراد سود جو و تهدید توسط سگ های گله است.

جعفری اظهار داشت: گربه‌ پالاس حیوان غیراجتماعی بوده و تنها زندگی می کند، قلمرو خاص خود دارد و بر حفظ قلمرو خود بسیار حساس است.

وی درباره حضور مستندسازان در استان و تصویربرداری از گربه پالاس گفت: دریافت گزارش مردمی از مشاهده بچه پلنگ در یکی از مناطق ما را به زیستگاه کشاند و مشخص شد که حیوانی که توسط روستاییان دیده شده، گربه پالاس بوده است و برای نخستین بار توانستیم لانه گربه را پیدا و از چهار توله و مادر تصویر برداری کنیم.

وی افزود: گربه پالاس بسیار منزوی، انسان گریز و البته باهوش است، رفتار ها و واکنش های این گربه سان در برابر حسگرهای دوربین تله ای و تغییر لانه و انتقال توله ها به مکان جدید هم نشان داد که این جانور در برابر ناامنی بسیار حساس است. 

رییس اداره حفاظت و مدیریت حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: امید می رود تا با برنامه ریزی مناسب بتوان به بقای این گونه زیبا و ارزشمند کمک کرد. 

براساس این گزارش، گربه پالاس براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست در زمره گونه‌های درخطر انقراض است همچنین، در طبقه (NT) IUCN و پیوست کنوانسیون (CITES) قرار دارد. درحال حاضر اطلاعات جامعی از وضعیت این گونه در دست نیست، ولی حفاظت از محدوده‌های پراکنش آن ضروری است.