حکیم مهر: آذربایجان غربی با تولید سالانه بیش از ۲۲ هزار تُن عسل به عنوان قطب تولید این محصول ارزشمند در کشور مطرح است اما زنبورداران استان معتقدند استفاده کشاورزان از یک نوع سم آفت کش موجب شده تا تلفات گسترده‌ای در بین زنبورهای عسل رخ دهد که این کاهش تولید را بدنبال خواهد داشت.
به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، کوهپایه‌ها و دشت‌های پر از گل و سرسبز آذربایجان غربی در فروردین و اردیبهشت با گرم شدن هوا، میزبان انواع حشرات و پرندگان بومی و مهاجر می‌شود تا از این طریق زیباترین ارمغان طبیعت را که شکوفه‌های معطر است را پیشکش میهمانان زیبا و بخشنده خود به خصوص زنبورهای عسل کند.
در این ایام با بازگشت زنبورداران از مناطق گرمسیری، طبیعت استان آغوش گرم خود را به روی چرای زنبورها در سبزه زارها باز می‌کند و این منظره زیبا در دشت‌های شمالی آذربایجان غربی با صدای زنبورهای عسل در هم می‌آمیزد.
طبق گفته کارشناسان ارزش گرده افشانی زنبور عسل در بخش زراعت و منابع طبیعی بیش از صد برابر تولیدات زنبور مثل عسل، موم، بره موم، ژله رویال، زهر و سایر محصولات است بطوریکه اگر گل‌ها بوسیله زنبور عسل گرده افشانی نشوند به مروز زمان و به موجب تقارب ژنتیکی که پیش می‌آید دانه‌ها کوچکتر، ضعیف‌تر و ناقص می‌شود. میوه‌ها با کیفیت کمتر تولید شده و افت تولید در باغات صورت می‌گرد و باغداران را دچار زیان مالی و خسارت سنگین می‌کند.
براساس اظهارات کارشناسان زنبورداری آذربایجان غربی، بیش از ۵۰ درصد از عسل تولیدی منطقه در نواحی شمالی این استان استحصال می‌شود، این منطقه دارای عسل مرغوب و معطری است که با خوردن اندکی از آن می‌توان پی به کیفیت مطلوب محصول برد.
در کنار فواید این حشره بر محیط زیست و کشاورزی نباید از فعالیت جوانان در این بخش که موجب خوداشتغالی بیش از ۶ هزار نفر زنبوردار به صورت مستقیم و ۱۸ هزار نفر به صورت غیر مستقیم شده، غافل شد چرا که تولید سالانه بیش از ۲۲ هزار تُن عسل حاصل این کار و تلاش است تا این استان را به رتبه اول تولید این محصول در کشور ارتقا دهد.
اما امسال پیش بینی‌ها حکایت از کاهش تولید عسل در این استان می‌دهد چرا که همزمان با موعد استقرار کندوهای زنبور عسل در طبیعت بهاری آذربایجان غربی استفاده از یک نوع خاص سم برای سمپاشی مزارع خسارت سنگینی به کندوهای زنبور در خوی و برخی شهرستان‌های دیگر وارد کرد.
زنبورداران هم از این موضوع ابزار نگرانی می‌کنند چرا که کنترل و توقف مصرف این نوع سم به رغم تذکرات جهاد کشاورزی استان همچنان توسط کشاورزان ادامه دارد و این موضوع در زمان چرای زنبورهای عسل در فصل گلدهی یونجه موجب تلفات ۴۰ تا ۷۰ درصدی در زنبورستان‌های جنوب و شمال استان بویژه شهرستان خوی شد.
استفاده از سم غیر استاندارد برای یونجه موجب تلفات زنبورها شده است
صفری یکی از زنبورداران شهرستان خوی که دارای ۵۰۰ کندوی زنبور عسل است با ابراز نگرانی در این زمینه معتقد است: استفاده از سم غیر استاندارد در سمپاشی یونجه در منطقه خوی موجب شده که بیش ا ز ۶۰ درصد جمعیت زنبور این زنبوردار تلف شود.
وی با بیان اینکه این موضوع سال گذشته هم در زنبورستان‌هایی که نزدیک یونجه زارها بود مشاهده شده است، افزود: این سم که گفته می‌شود نوعی سم چینی با مجوز واردات است تاثیر منفی بر زنبورهای عسل گذاشته و موجب فلج عصبی این حشرات می‌شود و زنبورهای عسل قدرت ورود به کندو و یا حتی بازگشت به زنبورستان را ندارند و تلفات بسیاری در بین آنها رخ می‌دهد.
این زنبوردار با نشان دادن بخش وسیعی از تلفات موجود در کندو گفت: تلفات براثر سمپاشی‌های غیر مجاز شامل بیمه نمی‌شود بنابراین زنبوداران امسال با مشکلات زیادی در عرصه تولید مواجه خواهند شد.
زمان سمپاشی ها به زنبورداران اطلاع رسانی شود
یکی دیگر از زنبورداران که اهل شهر میاندوآب در جنوب استان است، گفت: با توجه به همزمانی فعالیت زنبور در منطقه و حساسیت و آسیب پذیر بودن کلونی در مقابل سموم شیمیایی، لازم است کشاورزان از سموم کم خطر استفاده کنند.
با استناد به گفته‌های محمود رضایی، بهتر است سمپاشی در خلال روز که زنبور عسل مشغول جمع آوری شهد و گرده گل‌ها و آشامیدن آب است انجام نشود چرا که زمان مناسب سمپاشی صبح زود، هنگام غروب آفتاب و یا شب است ضمن اینکه باید از سموم کم خطر برای زنبور عسل در مزارع استفاده کرد.
وی معتقد است: خسارت وارده به کلونی‌ها در سال‌جاری برای زنبورداران غیر قابل جبران است و لازم است مسوولان در این زمینه اقدامات حمایتی را افزایش و نسبت به عدم توزیع این نوع سم نیز کارهای جدی تری انجام دهند.
به گفته وی، اگر کشاورزان قبل از سمپاشی به زنبورداران مستقر در حاشیه مزارع خود اطلاع دهند تا آنها کوچ کنند و یا در ساعات پایانی روز و پایان پرواز زنبورها سمپاشی کنند این تلفات به حداقل خواهد رسید.
این زنبوردار با تاکید بر تاثیر همکاری دو طرفه کشاورزان و زنبورداران در افزایش تولید محصول گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی استفاده از سموم کم خطر یا ارگانیک توسط سازمان جهاد کشاورزی نقش مهمی در کاهش تلفات زنبورداران دارد.
وی تاکید کرد: تغذیه نوزادان زنبور از گل و شهد کلزا هم در زمان سم پاشی باعث مرگ آنها و کاهش جمعیت کلونی‌ها می‌شود.
مصرف سم فیپرونیل علت اصلی تلفات زنبور های عسل است
آذربایجان غربی بایک میلیون ۴۰۰ هزار کندو قطب اول پرورش زنبور عسل کشور است که با این جمعیت زنبور و تولید سالانه محصول، خسارت در این بخش غیر قابل جبران خواهد بود.
این استان با سهم ۲۷ درصدی، بزرگترین تولیدکننده عسل کشور است و عدم توجه به این مشکل می‌تواند تاثیر مهمی برصنعت زنبورداری و تولید این محصول ارزشمند داشته باشد.
فکری عضو هیات مدیره اتحادیه زنبورداران کشور و تعاونی زنبورداران آذربایجان غربی نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تلفات زنبور عسل در استان در اثر استفاده از سموم غیر استاندارد در مزارع یونجه را تایید می‌کند.
براساس اظهارات وی دو سال متوالی است که مصرف سم فیپرونیل در هنگام گلدهی یونجه به بخش زنبورداری استان خسارت سنگینی وارد کرده است.
وی معتقد است که در دوره گرده افشانی زنبورعسل بر اثر تماس با این سموم در جلو دریچه کندو ریزش کرده و تلف می‌شوند و زنبورهای باقی‌مانده نیز قدرت پرواز خود را از دست داده و بشدت وحشی می‌شوند.
میزان خسارت ناشی از تلفات زنبور عسل بین ۲۰ تا ۸۰ درصد است
فکری با اشاره به اینکه خسارت بخش زنبورداری به علت استفاده از سموم غیراستاندارد در مزارع در شهرستان خوی نمود بیشتری دارد، اضافه کرد: در حال حاضر نزدیک به ۴۰ درصد کندوهای استان در شهرستان خوی استقرار دارند که میزان خسارت در برخی از زنبورستان‌های منطقه گاهی به بیش از ۸۰ درصد هم می‌رسد.
عضو هیات مدیره اتحادیه زنبورداران استان کشور با بیان اینکه پیگیری این موضوع از مراجع مختلف انجام شده است، افزود: علیرغم اینکه وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که سم «فیپرونیل» به علت عوارض و خطرات آن به بخش زنبورداری غیر قابل استفاده است اما همچنان این سم در مراکز مختلف عرضه استان به کشاورزان و باغداران فروخته می‌شود.
طبق گفته وی، در فروردین ماه هیاتی از وزارتخانه از زنبورستان‌های خسارت دیده بازدید کردند ولی هنوز نتیجه بازدیدها اعلام نشده است.
تلفات زنبورهای آذربایجان غربی ناشی مسمومیت بوده است
آذربایجان غربی با ۱۶ تعاونی زنبور داری تحت پوشش در تهیه و توزیع نهاده‌های زنبورداری فعالیت چشمگیری را دارد.
زنبورداران استان با وجود چهار کارخانه بسته بندی عسل به صورت مدرن و اتوماتیک در شهرستان‌های ارومیه، خوی و مهاباد و نیز با داشتن ۶ کارگاه بسته بندی عسل در شهرستان‌های مختلف در فراوری و صنایع تبدیلی این محصول نیز فعالیت دارند و تقویت این صنعت سبز لازمه توسعه آن است.
سرپرست معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در گفت و گو با ایرنا با بیان اینکه تلفات زنبور عسل همواره به علل مختلف از جمله جابجایی، اقلیم و گرد و غبار و سایر علل طبیعی رخ می‌دهد، گفت: در ۲ سال گذشته در استان تلفات بالایی در بخش زنبور عسل رخ داده و این موضوع موجب شکل گیری فرضیه‌های مختلفی در اذهان فعالان این بخش شده است.
«جعفر وحدت» با اشاره به اینکه پارسال نمونه برداری‌هایی از زنبورستان‌ها انجام شد، ادامه داد: طی این نمونه برداری‌ها علت تلفات ایجاد شده، مسمومیت اعلام شد ولی نوع سم موثر تشخیص داده نشد.
وی با اشاره به اینکه اغلب کندوهای دچار خسارت در نزدیک یونجه زار بودند، تاکید کرد: به همین دلیل علت تلفات و حدس و گمان‌ها به سمت مصرف نوعی افت کش در یونجه سوق داده می‌شود.
استفاده ازسم فیپرونیل در مزارع ممنوع است
سرپرست معاونت تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی گفت: کارشناسان جهاد کشاورزی استان به محض مشکوک شدن به این سم استفاده از آن را ممنوع اعلام کردند هر چند که این نوع سم در ردیف سموم وارداتی مجاز ثبت شده است.
وحدت با بیان اینکه اطلاعیه‌های لازم در این زمینه که زنبورداران کندوها را در این مکان‌ها مستقر نکنند صادر شد، اضافه کرد: در راستای حمایت از زنبورداران جلساتی با صندوق بیمه کشاورزی و ستاد بحران تشکیل شده تا در این زمینه از فعالان این بخش حمایت شود.
وی از کشاورزان خواست تا به اصول کشاورزی و زمان و مکان آن دقت کنند و اگر در صدد سم پاشی هستند در صورت وجود زنبورستان در اطراف صاحبان این کندوها را از اقدام خود مطلع کنند.
استفاده از سموم زیست پایه جهت حفاظت از کلنی های زنبور عسل توصیه می شود
براساس اظهارات متخصص حشره شناسی و سموم مرکز آموزش و تحقیقات جهاد کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی در این زمینه این نوع سم وارداتی به نام «فیپرونیل در کشور شناخته شده و اغلب برای کنترل آفت سرخرطومی یونجه از آن استفاده می‌شود.
به گفته «مریم فروزان»، در این راستا و طبق مشاهدات انجام شده این سم تاثیر زیادی در تلفات زنبور عسل داشت و مقرر شد در مکان‌هایی که کندوهای زنبور عسل مستقر می‌شوند کشاورزان از این سموم استفاده نکنند.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با بیان اینکه همواره استفاده از سموم زیست پایه و کم خطر در راستای حفاظت از کلنی‌های زنبورهای عسل پیشنهاد شده است، افزود: این موضوع در زمینه کلزا هم صدق می‌کند و برای از بین بردن شته از سم کنفیدور استفاده می‌شود ولی و در زمان گلدهی بخاطر آسیب کمتر به زنبورهای عسل از سم پرموریا یا سایر سموم کم خطر استفاده می‌شود.
یک دامپزشک در این زمینه با اشاره به علل مسمومیت زنبورهای استان گفت: از آنجا که همه ساله زنبورداران جهت بهره‌گیری از شهد گل‌ها، کندوهای خود را در فصول مناسب در اطراف باغات و زمین‌های کشاورزی مستقر می‌کنند، این امر علاوه بر تولید عسل، سبب گرده افشانی و افزایش کمیت و کیفیت محصولات کشاورزی می‌شود.
به گفته وی، این در حالیست که در برخی از فصول در این زمین‌ها جهت مبارزه با آفات گیاهی، انواع سموم و حشره کش‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که به دلیل عدم هماهنگی بین کشاورزان و زنبورداران در خصوص زمان سم پاشی، موجب تلفات و خسارات سنگینی به زنبورداران می‌شود.
«دکتر محمد زمانی» با بیان اینکه مسمومیت در زنبورستان‌ها به دو صورت حاد و مزمن اتفاق می‌افتد، ادامه داد: در شکل حاّد، تلفات زیادی در کف کندو یا جلوی کندو دیده می‌شود.
وی با اشاره به علایم زنبورهای مسموم ادامه داد: مواردی مانند بیرون زدگی خرطوم و لرزش‌های غیر عادی در زنبور بالغ می‌توانند از نشانه های مسمومیت حاّد باشند.
زمانی توصیه‌هایی جهت پیشگیری و کاهش خسارت ناشی از سم پاشی زمین‌های کشاورزی به زنبورداران داشت که انجام هماهنگی‌های لازم با مالکین زمین‌های کشاورزی جهت اطلاع رسانی در خصوص زمان سم پاشی مهمترین آنها است.
وی یادآور شد: در صورت بروز مسمومیت و مشاهده تلفات موضوع باید در اسرع وقت به اداره دامپزشکی شهرستان گزارش و زنبورستان بلافاصله تا شعاع ۶ کیلومتر از منطقه سم پاشی دور شود.
زمانی به زنبورداران توصیه کرد که کلنی‌ها را در این ایام توسط شربت شکر یک به یک (یا رقیق تر) تغذیه کنند و با توجه به اینکه استرس ناشی از سم پاشی می‌تواند موجب بروز بیماری نوزما شود، بهتر است به شربت شکر با نسبت یک تا ۲ درصد سرکه سیب هم اضافه کنند.
به گزارش ایرنا آذربایجان غربی به لحاظ داشتن منابع طبیعی و شرایط آب و هوایی مناسب، وجود مراتع و منابع غنی سرشار از شهد و گرده یکی از قطب‌های مهم برای پرورش زنبورعسل در سطح کشور به شمار می‌آید.
این استان با دارا بودن ۱۲۰ هزار هکتار باغ در ایام بهار ظرفیتی بکر برای پرورش زنبور عسل دارد که تولید عسل‌هایی از شهد گل‌های بهاری توانسته همه ساله کام گردشگران را شیرین و این محصول را به سوغاتی ارزشمند برای میهمانان و گردشگران تبدیل کند.
این موضوع باعث شده تا زنبورداری در استان آذربایجان غربی به کسب و کاری پر رونق تبدیل شود.
