حکیم مهر: بروز بلایای طبیعی از
دغدغه های اصلی جوامع بشری و از عوامل مخرب آسیب رسان به جامعه انسانی و یکی از
عوامل مهم بروز خسارتهای جانی و مالی در هر کشوری است . بطوریکه توسعه ملی یک کشور
را با مشکلات جدی و اساسی روبرو می سازد . کشور ما نیز با توجه به موقعیت
جغرافیایی جزو ششمین کشور بلاخیر جهان ، چهارمین کشور از نظر بلایای طبیعی در آسیا
و دهمین کشور زلزله خیز جهان است . در این میان سیل و زمین لرزه سهم بیشتری از آسیب
های ناشی از بلایای طبیعی در کشورها به خود اختصاص می دهند . بنابراین در هنگام
بروز حوادث طبیعی نیازمند مدیریتی توانمند و تقسیم درست مسئولیت ها در سطح نهاده
های اجرایی برای اقدام به موقع و سریع بمنظور کاهش خسارت هستیم با توجه به وقوع
حوادث مختلف در کشور ، این دستورالعمل برای اقدام استاندارد در هنگام بروز بلایای
طبیعی تدوین و مبنای اقدام قرار می گیرد
به گزارش حکیم مهر به نقل از روابط عمومی سازمان دامپزشکی
کشور، بطور کلی بروز حوادث طبیعی نظیر سیل در یک منطقه جغرافیایی خاص علاوه بر
تخریب زیر ساختها و راههای ارتباطی ، خدمات رسانی به این مناطق را نیز با مشکل
مواجه می سازد و نیازمند مدیریت ویژه ای است . این حوادث باعث تغییر بستر رودخانه
ها ، آب بندانها ، سدهای خاکی ، جابجایی زمین و ...... میشود و بعلت عاری شدن
مراتع از پوشش گیاهی و تخریب و شستشوی خاک وقوع بعضی از بیماریهای واگیر دامی نظیر
شاربن ، شاربن علامتی ، تب برفکی ، ppr ، ابله ، لمپی اسکین و ..... و حتی بیماریهای مشترک متحمل
است . عوارض سوء تغذیه بصورت کمبودها و اختلالات متابولیک ، بویژه در دوره رشد ،
بارداری و شیرواری ، همچنین استرس ناشی از سوء تغذیه دامها را به سمت بیماریهای
عفونی ، قارچی و انگلی سوق می دهد و عوارض آن می تواند زمینه ساز انواع بیماریهای
دیگر شود . از طرفی به علت کاهش پوشش گیاهی مراتع ، احشام در اثر گرسنگی گیاهی سمی
را تعلیف و دچار مسمومیت می شوند . همچنین با بروز سیل در روند پرورش طیور صنعتی و
بومی منطقه ، اختلال ایجاد شده میتواند باعث بروز مشکلات بهداشتی ، تلفات و حتی
شیوع بعضی از بیماریای طیور و آبزیان در منطقه گردد .
الف . قبل از بروز حادثه
اطلاع رسانی به دهیاری ها ، شوراهای روستایی ، تعاونی های
دامداران ، مرغداران و آبزی پروران جهت پیش بینی تمهیدات و کسب امادگی های لازم
جهت مقابله با سیل و آبگرفتگی واحد از جمله تهیه علوفه کافی در دامداریها و دان در
مرغداریها و ..... آمادگی بهره برداری از ژنراتورهای برق اضطراری ، عدم قراردادن
علوفه در قسمتهایی که احتمال نفوذ آب دارد ، استفاده از پالت در انبار نگهداری دان
مرغداریها ، ایجاد سیل بند و مهار آب و جلوگیری از ورود آب به واحد دامداری یا
مرغداری یا آبزی پروری
1- تهیه مشخصات
جغرافیایی و لیست روستاهای در معرض خطر ، جمعیت دامی روستاها و واحدهای فعال و غیر
فعال پرورش دام و طیور جهت پایش بیماریها
2-هماهنگی با بعضی واحدهای دامداری و مرغداری
غیر فعال واقع در مناطق امن تر جهت تخلیه اضطراری و انتقال دام و طیور واحدهای سیل
زده در صورت لزوم
3-آمادگی
و تجهیز اکیپ های دامپزشکی مایه کوبی ، مراقبت ، نظارت و معدوم سازی ، همچنین اکیپ
های کمکی از شهرستانهای مجاز جهت اعزام سریع در صورت نیاز
4- اطلاع به بخش
خصوصی جهت کسب آمادگی لازم و استفاده از اکیپ های آنها در صورت نیاز
5-
اطلاع رسانی به واحدهای پرورش طیور با سن بالا در مناطق در معرض خطر جهت ارسال
طیور پایان دوره به کشتارگاه و عدم ادامه پرورش در سن بالا
ب . در هنگام و قوع حادثه
1- شناسایی فوری مناطق سیل زده در راههای
دسترسی
2- توصیه و پیگیری تسهیل در انتقال دام و طیور به واحد های
غیر فعال که در معرض خطر نیستند
3- پیگیری انتقال علوفه و دان واحدهای دام و
طیور به مناطق امن و تامین علوفه ، دان و آب مورد نیاز واحدهای دامداری و مرغداری
از طریق جهاد کشاورزی و ستاد بحران منطقه ، تسهیل در ارسال طیور واحد های مرغداری
دارای سن مناسب به کشتارگاه
4- پیگیری امداد رسانی فوری توسط اداره برق
جهت جلوگیری از بروز حوادث احتمالی
5- تعیین شرح وظایف اکیپ های مراقبت از
بیماریها ، مایه کوبی ، امحاء بهداشتی لاشه ها ، تعیین خسارت ، قرنطینه و نظارت بر
ضدعفونی جایگاهها
6- گشت و مراقبت فعال اکیپ های دامپزشکی جهت
بررسی وضعیت واحدهای دامداری و مرغداری و ارسال گزارش به ستاد مرکزی ، بررسی وضعیت
سلامت دامها و تلفات در واحدهای سیل زده
7- پیگیری جهت امداد رسانی ، انتقال تجهیزات
و نفرات ومواد مصرفی دامپزشکی و جلوگیری از قطع راههای ارتباطی توسط ماشین آلات
راهسازی با همکاری ستاد بحران شهرستان
8- هماهنگی جهت تهیه قایق بمنظور استفاده
اکیپ های مراقبت دامپزشکی و بازدید از واحد های سیل زده که راه ارتباط زمینی آنها
قطع شده است .
9- توزیع گونی و نظارت اکیپ های دامپزشکی بر
جمع آوری تلفات در واحدهای سیل زده و انتقال تلفات به مناطقی که امکان معدوم سازی
یا دفن بهداشتی لاشه ها توسط پرورش دهنده وجود داشته باشد .
ج . پس از بروز حادثه
1- با توجه به افزایش شیوع بیماریها متعاقب
تغییرات آب و هوایی و کمبود مواد غذایی مناسب ، احتمال شیوع بیماریهایی نظیر شاربن
، شاربن علامتی ، پاستورلوز و ...... دور از انتظار نیست لذا ضروریست فعالیت اکیپ
های پایش و بررسی بیماریها
2- تشدید گردد و در صورت وجود تلفات اقدامات بهداشتی ،
قرنطینه ای و نظارت بر معدوم سازی بهداشتی تلفات در واحدهای مرغداری و دامداری
صورت پذیرد .
3- پاشیدن مواد ضدعفونی کننده در معابر روستا
و مواد ضدعفونی کننده در ورودی و محوطه دامداری و اطراف سالن ها و محوطه مرغداری توسط
پرورش دهنده پس از فروکش نمودن سیل
4- پلان مایه کوبی برای منطقه تدوین و بر
مبنای آن اکیپ ها تجهیز و در صورت نیاز از بخش خصوصی نیز استفاده شود
5- انتخاب نوع واکسن ها به وضعیت
اپیدمیولوژیکی بیماریهای منطقه بستگی دارد . مایه کوبی قبل از انتشار بیماریها و مرگ
و میر بایستی انجام شود. در بعضی مواقع با توجه به فصل و تغییرات محیطی بروز
بیماریها قابل پیش بینی است .
6- انواع واکسن ها باید تهیه و نگهداری شوند
. واکسن هایی مانند شاربن علامتی – پاستورلوز – آنتروتوکسمی و نیوکاسل به راحتی
قابل تهیه و دسترسی هستند ولی واکسن های دیگر نظیر ppr –آبله
گوسفند و بز – لمپی اسکین و .... در صورت نیاز بایستی سفارش داده شوند .
7- به رعایت زنجیره سرد نگهداری و حمل واکسن
ها توجه شود .
8- علاوه بر معاینه و درمان اختصاصی دامهای
گله ، اقدام برای مبارزه با انگلهای داخلی و خارجی مهم است. انگلهای داخلی بویژه
برای دامهای جوان بدلیل دارا بودن ایمنی کمتر مشکلاتی را ایجاد می کند و گاهی
اوقات مثلا در هوای سرد و یا کمبود غذا ایمنی حیوان را تحت تاثیر قرار میدهد و اگر
دامدار قبلا از داروهای ضد انگل استفاده نکرده باشد نیازمند کمک دامپزشکی است.
9- نظارت بر دفن تلفات دامداریها و مرغداریها
و جلوگیری از رها سازی تلفات و همچنین اعمال شرایط قرنطینه ای جهت واحد های دارای
بیماری
10- همکاری با جهاد کشاورزی و صندوق بیمه جهت
بررسی خسارت ساختمانی و ساختاری واحد های پرورش سیل زده
11- تامین سم مورد نیاز و تشکیل اکیپ های
سمپاشی و انجام عملیات سمپاشی در دامداریها و مرغداریها
12- پیش بینی لازم برای تامین آب مناسب و
سالم از طریق ستاد بحران شهرستان
13- رصد و پایش بیماریها بطور مستمر انجام و
در مناطق آسیب دیده درمان اسهال عفونی دامها مد نظر قرار گیرد .
14- هشدار عمومی در مورد رعایت بهداشت عمومی
و توجه به بیماریهای مشترک و واگیر دام و طیور داده شود .
لازم به ذکر تست تیم های واکنش سریع اکیپ های دامپزشکی در
قالب تیم واکنش سریع اقدام خواهند نمود که ساختار این تیم ها بشرح ذیل می باشد :
مدریت دفع سالم و بهداشتی لاشه حیوانات
تعیین محل دفن لاشه های دامی
گودال محل دفن
اقدامات در رابطه با آبزیان:
با توجه به بحران اخیر سیل در مناطق گسترده ای از کشور
و لزوم برنامه ریزی و انجام اقدامات مناسب، بموقع و هدفمند جهت مقابله با چالش های
بهداشتی و زیست محیطی ناشی از آن، دستور العمل مدیریت بحران سیل، جهت اجرا به
ادارات کل دامپزشکی استان ها ابلاغ شده است. در این راستا، اکیپ های دامپزشکی با
سرکشی و بازدید از مزارع پرورش آبزیان در مناطق سیل زده، نسبت به نظارت و ارائه
راهکارهای بهداشتی اقدام می نمایند.
در این دستورالعمل، در دو بخش "اقدامات پیش
از وقوع" و "اقدامات اجرایی پس از وقوع سیل" به
موارد ذیل جهت پیشگیری از بروز خسارات اقتصادی و همچنین حفظ سلامت مصرف کنندگان و
محیط زیست اشاره شده است:
1- اقدامات پیشگیرانه پیش از وقوع
در مناطقی که تحت هشدار سیل قرار می گیرند بایستی اقدامات
ذیل انجام شود.
- انتقال ژنراتور به بخش مرتفع مزرعه و تامین
سوخت حداقل سه روز ژنراتور
- در مزارع سردآبی تخلیه یک یا دو ردیف از استخرهای نزدیک به
رودخانه به عنوان مسیل سیل و در مزارع میگو و گرمابی استفاده از زهکش های خروجی
بعنوان مسیل سیل
- استفاده از گونی های شن بعنوان حائل در مناطقی که احتمال
رخداد آب گرفتگی به دلیل بالا آمدن آب از رودخانه وجود دارد.
- بستن آب ورودی از رودخانه و استفاده از آب برگشتی و به
حداقل رساندن آب داخل استخرها
- صید اضطراری ماهیان بازاری
- قطع غذا دو روز قبل از وقوع سیل و استفاده از
ویتامین ث، پروبیوتیک و ویتامین E در
وعده های غذایی روزهای قبل
- استفاده از نمک به میزان 2/. درصد بعنوان ضد
استرس
2- اقدامات اجرایی پس از وقوع سیل
- حذف بهداشتی تلفات: در صورتی که مزرعه دچار سیل زدگی حاد و
تلفات بالا شده باشد بایستی بلافاصله نسبت به جمع آوری تلفات و دفن بهداشتی و یا
سوزاندن لاشه ها بصورتی که در ضمیمه آمده است اقدام گردد.
- جلوگیری از عرضه ماهیان مرده به بازار
- ادامه قطع غذا تا رفع کامل گل آلودگی و کدورت آب
- جلوگیری از ورود حیوانات موذی مانند سمور آبی، سگ ، گربه و
... به مزرعه
- در صورت لزوم و ادامه بحران صید اضطراری ماهیان بازاری
- تخلیه گل و لای از مزرعه
- شستشو و ضدعفونی سطوح، تاسیسات و تجهیزات مزرعه
- استفاده از بهبود دهنده های آب
- استفاده از ضدعفونی کننده ها جهت ضدعفونی کردن آبزیان
- تعمیرات و اصلاح آسیب های ساختاری و تاسیساتی مزارع
- شستشو و در صورت لزوم تعویض تورهای مزارع پرورش در قفس
