کوسه‌ای که می‌تواند راه برود، دانشمندان را شگفت‌زده کرد!

حکیم مهر: دانشمندان در سواحل پاپوآ گینه نو موفق به فیلم‌برداری از کوسه‌ای شدند که برخلاف سایر کوسه‌ها توانایی «راه رفتن» دارد و خود را روی زمین می‌کشاند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از زومیت، شبانگاه سوم می ۲۰۲۲ (سیزدهم اردیبهشت ۱۴۰۱) در سواحل پاپوآ گینه نو، دانشمندان با چیزی شگفت‌انگیز مواجه شدند: آن‌ها نوعی کوسه را دیدند که توانایی «راه رفتن» داشت. کوسه‌ی کوچکی با خال‌های برنزه و مشکی در یک حوضچه سنگی که آب بسیار کمی داشت به آرامی در حال جابه‌جا شدن بود. آن‌طور که دانشمندان شرح می‌دهند، کوسه با سرعت بسیار پایین همچون شیر دریایی حرکت می‌کرد و بدنش را روی کف حوضچه‌ می‌کشید.

به گزارش لایوساینس، آنچه دانشمندان مشاهده کردند یک کوسه‌ی سردوشی (با نام علمی Hemiscyllium ocellatum) بود که به‌خاطر توانایی‌اش در راه رفتن روی سطح زمین گونه‌ای منحصربه‌فرد در بین کوسه‌ها به‌حساب می‌آید. فارست گالانته، زیست‌شناس و حافظ محیط زیست، فیلمی نادر از کوسه‌ی سردوشی را در برنامه‌ی ویژه‌ای که برای شبکه‌ی تلویزیونی دیسکاوری ساخته شده بود، پخش کرد. گالانته در این برنامه گفت: «این نخستین بار در تاریخ است که از یکی از گونه‌های پاپوآیی کوسه‌ی سردوشی به هنگام راه رفتن فیلم گرفته می‌شود. این اتفاقی شگفت‌انگیز است.»

دانشمندان عقیده دارند کوسه‌های سردوشی که در سراسر سواحل جنوبی گینه‌ی نو و سواحل شمالی استرالیا یافت می‌شوند، در گذر زمان تکامل پیدا کردند تا ازطریق راه رفتن بتوانند خودشان را به مناطقی برسانند که سایر کوسه‌ها توانایی دسترسی به آن‌ها را ندارند. کوسه‌های سردوشی در این مناطق می‌توانند غذا پیدا کنند و زنده بمانند.

«گوین نیلور»، مدیر برنامه‌ی تحقیقات کوسه در فلوریدا و از اعضای موزه‌ی تاریخ طبیعی فلوریدا، می‌گوید: «تمام ویژگی‌ها برای زمانی انتخاب می‌شوند که به [یک گونه] امکان می‌دهد بهتر زنده بماند و محیطی را پیدا کند که در آن ایمن است و می‌تواند غذا به‌دست آورد.»
کوسه‌های سردوشی که معمولاً طولشان به یک متر می‌رسد به درون صخره‌های مرجانی کم‌عمق شنا می‌کنند تا خرچنگ‌ها و سایر بی‌مهرگان را که غذای موردعلاقه‌شان هستند شکار کنند. وقتی جزر و مد به اتمام رسد، کوسه‌های سردوشی با خوشحالی کامل در حوضچه‌های سنگی می‌مانند و سراغ شکار می‌روند. گوین نیلور که در برنامه‌ی شبکه‌ی دیسکاوری حضور نداشته است می‌گوید: «اما وقتی کارشان تمام شد، همان‌جا گیر می‌کنند. کوسه‌های سردوشی یاد گرفته‌اند که از صخره‌ها بالا بروند و خودشان را در حوضچه سنگی بعدی بیندازند.»

نیلور می‌گوید کوسه‌های سردوشی می‌توانند خودشان را روی زمین خشک تا ۳۰ متر یا حتی بیشتر جابه‌جا کنند. به گفته‌ی مدیر برنامه‌ی تحقیقات کوسه در فلوریدا، کوسه‌های سردوشی برای این‌ که چنین توانایی‌ای پیدا کنند، افزون‌بر راه رفتن ازطریق باله سازگاری‌های دیگری نیز پیدا کرده‌اند. این گونه‌ها می‌توانند در ناحیه‌هایی که اکسیژن کم است زنده بمانند و با یک بار نگه داشتن نفس، تا یک ساعت در خشکی حضور داشته باشند. این توانایی به کوسه‌های سردوشی امکان می‌دهد در آب‌های کم‌اکسیژن حوضچه‌های سنگی زنده بمانند.

«فارست گالانته»، زیست‌شناس و حافظ محیط زیست، به صخره‌های مرجانی جزایر سلیمان و و پاپوآ گینه نو سفر کرد تا تحقیقاتی انجام دهد و صحت شایعاتی را که مدعی پیدا شدن گونه‌ی جدیدی از کوسه‌ها با توانایی راه رفتن بودند، بررسی کند. گالانته برنامه‌ی ویژه‌ای برای شبکه‌ی دیسکاوری تولید کرد.

دانشمندان در سال ۲۰۲۰ در مطالعه‌ای که نتایج آن ازطریق مجله‌ی علمی Marine & Freshwater Research منتشر شد گفتند کوسه‌های سردوشی احتمالاً در ۹ میلیون سال اخیر تکامل پیدا کرده‌اند تا توانایی راه رفتن را پیدا کنند. این بازه‌ زمانی برای تکامل کوسه‌ها بسیار کوتاه‌تر از حد انتظار است. در مقایسه آن‌طور که موزه‌ی تاریخ طبیعی لندن می‌گوید، کوسه‌های سرچکشی که یکی از جوان‌ترین گونه از کوسه‌ها محسوب می‌شوند حدوداً ۴۵ میلیون سال پیش تکامل پیدا کردند. نیلور می‌گوید که احتمالاً کوسه‌های سردوشی در حال ایجاد گونه‌های جدیدی با سرعت فوق‌العاده زیاد هستند.

به دلیل تحرک منحصربه‌فرد کوسه‌های سردوشی، جمعیت‌های کوچک آن‌ها به‌طور مکرر منزوی می‌شوند. گوین نیلور می‌گوید: «ممکن است کوسه‌ای در یک بخش از صخره حضور داشته باشد و به‌طور ناگهانی تصمیم بگیرد که به استرالیا برود.» یک رودخانه یا سایر موانع جغرافیایی ممکن است از توانایی لازم برای جدا کردن گروهی از کوسه‌ها از جمعیت اصلی برخوردار باشد. در گذر زمان این گروه‌ها ممکن است از نظر ژنتیکی متمایز شوند، چون ژن آن‌ها به‌صورت تصادفی جهش پیدا می‌کند و مستقل از سایر خزانه‌های ژنتیکی خودشان را با محیط تطبیق می‌دهند.

سؤال بزرگی درباره‌ی کوسه‌های سردوشی وجود دارد که دانشمندان امیدوار هستند پاسخش را پیدا کنند: چگونه در گونه‌ای که تنوع ژنتیکی بسیار کمی در بین جمعیت‌هایش دارد، نمونه‌هایی دیده می‌شوند که ظاهرشان بسیار متفاوت از بقیه است؟ الگوی خال‌های روی بدن کوسه‌ی سردوشی به حدی متنوع است که هیچ دو کوسه‌ای کاملاً شبیه هم نیستند. نیلور و سایر دانشمندان می‌گویند که احتمالاً کوسه‌های سردوشی می‌توانند الگوی رنگی بدن‌شان را به میل خود تغییر دهند: «ما هنوز اثباتش نکرده‌ایم، اما فکر می‌کنیم که چنین موضوعی صحت دارد.»