ادعای بحث‌برانگیز مطالعه‌ای جدید: پستانداران در کنار برخی از قدیمی‌ترین دایناسورها زندگی می‌کردند

حکیم مهر: محققان اخیراً با بررسی فسیل‌هایی که ادعا می‌شود به قدیمی‌ترین پستاندار جهان تعلق دارد، ادعای همزیستی پستانداران با برخی از قدیمی‌ترین دایناسورها را مطرح کرده‌اند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از زومیت، یک تحقیق بحث‌برانگیز ادعا می‌کند اولین پستاندار شناخته‌شده جهان که جانوری شبیه به حشره‌خوارها است، حدود ۲۲۵ میلیون سال قبل در کنار اولین دایناسورها زندگی می‌کرد. تحقیق اخیر ظهور پستانداران را حدود ۲۰ میلیون سال عقب‌تر می‌برد.

به نقل از لایوساینس، تیم بین‌المللی از محققان بقایای فسیلی جانوری به طول ۲۰ سانتی‌متر به نام «برازیلودون کوآدران‌گولاریس» را بررسی کردند و به این نتیجه رسیدند که این جانور یک پستاندار بوده است. ویژگی کلیدی این جانور باستانی داشتن دو دسته دندان مشابه بیشتر پستانداران از جمله انسان‌ها در طول زندگی‌ است. محققان تحقیق اخیر حالا ادعا می‌کنند، برازیلودون هم‌اکنون قدیمی‌ترین پستانداری است که علم شناخته است. بدین‌ترتیب، با توجه به این سوابق فسیلی، برازیلودون حدود ۲۰ میلیون سال قبل از مُرگان‌دندان که قبلاً قدیمی‌ترین پستاندار شناخته شده بود، می‌زیسته است.

بااین‌حال، طبقه‌بندی پستانداران اولیه بحث به‌شدت پیچیده‌ای است. محققی که در این تحقیق شرکت نداشت در همین رابطه به لایوساینس گفت که نه برازیلودون و نه مرگان‌دندان هیچ‌کدام پستاندار نیستند و هر دو با وجود دندان‌های شبیه به پستانداران، جایگاهی عقب‌تر از پستانداران در درخت تکاملی دارند.

طبقه‌بندی اولین گروه‌های پستانداران یکی از بحث‌های داغ دنیای دیرینه‌شناسی است.

با توجه به اینکه محققان نتواسته‌اند در میان فسیل‌ها غدد شیری پستانداران را پیدا کنند، به‌دنبال شواهد دیگری از نیای پستانداران در استخوان‌ها و دندان‌های کانی‌شده‌ی آن‌ها گشتند. همان‌طور که می‌دانید، یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی پستانداران دو دسته دندان است، دندان‌های شیری و دائمی که در مراحل مختلف زندگی رشد می‌کنند. درمقابل، خزندگان و ماهی‌ها (آن‌هایی که دارای دندان هستند) اکثراً چندین بار در طول عمر خود دندان در می‌آورند.

محققان سه آرواره پايینی برازیلودون (یکی متعلق به یک نمونه‌ نابالغ و دو آرواره دیگر بالغ) را که چند ده سال قبل در محوطه‌ باستان‌شناسی لینیا سائو لوئیس در جنوب برزیل کشف شده بودند، بررسی کردند. آن‌ها در ادامه با بُرش دادن دندان‌ها نحوه رشد آن‌ها را بررسی کردند. ازآنجاکه محققان فسیل‌های زیادی از برازیلودون دراختیار داشتند، تصمیم به استفاده از این تکنیک‌های مخرب گرفتند.

به باور محققان، برازیلودون با وجود دو دسته دندان شباهت زیادی به پستانداران امروزی داشت

«مارتا ریشتر»، یکی از محققان این تحقیق از موزه تاریخ طبیعی لندن در این رابطه اظهار داشت: «از بررسی‌ها این‌طور فهمیدیم که دندان‌های برازیلودون در طول زندگی تنها یک‌بار عوض شده‌اند.» وجود دو دسته دندان برازیلودون را به یک دیفیودنت تبدیل می‌کند، یعنی جانداری که در طول عمر دو دسته دندان داشته است. این واقعیت نشان می‌دهد که برازیلودون بیشتر اینکه شبیه به خزندگان باشد، ویژگی‌های پستانداری داشته است.

ریشتر در ادامه افزود: «اما هیچ نمونه‌ای از خزندگان نداریم که تنها دو دسته دندان داشته باشد. خزندگان قدیمی‌ دائم دندان‌های خود را عوض می‌کردند.» تحقیقات حاکی از آن است که دندان‌های دیفیودنتی نتیجه زنجیره ژنتیکی از رویدادها بوده که نه‌تنها شکل جمجمه و دندان‌ها را تغییر می‌داده، بلکه روی سایر عملکردهای بدن پستانداران نیز تأثیر گذاشته است. اندوترمی (توانایی تنظیم گرمای بدن) شیردهی و درآوردن خز از جمله همین ویژگی‌ها هستند که بیشتر در پستانداران شناخته شده‌اند و مهم‌تر اینکه این ویژگی‌ها همه‌ به ‌یکدیگر مرتبط هستند.

برازیلودون [تصویر شاخص مقاله] جانوری شبیه به پستانداران امروزی با دُمی بلند و سایر ویژگی‌های شبیه به حشره‌خواران بوده است. با قرار دادن برازیلودون در دسته‌ی پستانداران، این جانور صاحب جایگاهی ویژه در درخت تکاملی می‌شود، جایگاهی که به جانورانی تعلق دارد که از دو رویداد انقراض- از جمله برخورد سیارکی که ۶۶ میلیون سال قبل در دوران کرتاسه به مرگ تمام دایناسورهای غیرپرنده ختم شد- جان سالم به در بردند. این رویدادهای انقراض به تنوع پستانداران در تمام خشکی‌ها و آب‌های کره زمین کمک زیادی کرد. با این همه،‌ نتایج یافته‌های جدید موفق به جلب‌نظر تمام محققان نشده‌اند.

اثبات یافته‌های محققان بدین معنی است که برازیلودون از دو رویداد انقراض جمعی جان سالم به در برد.

سیمون هافمن، محققی از مؤسسه فناوری نیویورک که در تاریخ تکامل پستانداران اولیه تخصص دارد، در این خصوص گفت: «این تحقیق هیچ اطلاعاتی فراهم نکرده که به تغییر جایگاه برازیلودون [در درخت تکاملی] کمک کند. طبق سایر تحقیقات، برازیلودون پستاندار نیست، مطمئناً قدیمی‌ترین پستاندار هم نیست و حتی یک پستاندارسان نیز نیست.»

هافمن خاطرنشان می‌کند که محققان تحقیق اخیر از «پستانداران» و «پستاندارسانان» تقریباً به جای یکدیگر استفاده کرده‌اند. او در ادامه توضیح می‌دهد که این کار در جامعه علمی معمول است، بااین‌حال، واضح است که این گروه‌ها باید جدا از هم در نظر گرفته شوند. هافمن می‌گوید: «پستاندارسانان گروهی هستند که نسبت به پستانداران در درخت تکاملی جایگاه عقب‌تری دارند. در واقع، [در سوابق دیرینه‌شناسی] پستاندارسانان همان فسیل‌هایی هستند که بعداً به پستانداران ختم شدند.»

به گفته هافمن، مرگان‌دندان اولین پستاندارسان شناخته شده است، درحالی‌که به باور او، برازیلودون معمولاً یا به‌عنوان یک گروه خواهر در کنار پستاندارسانان یا به‌عنوان یک گروه خواهر به کلاد بزرگ‌تر دیگری مانند پستاندارریخت‌ها در درخت تکاملی تعلق دارد.

هافمن می‌گوید، دندان‌های دیفیودنت ویژگی شناخته‌شده پستانداران است، اما هرچقدر که کشف این ویژگی در برازیلودون اتفاق مهیج باشد، لزوماً به معنای این نیست که این جانور می‌تواند در میان پستانداران طبقه‌بندی شود. حیوانات مرتب ویژگی‌هایی را از اجداد خود به ارث می‌برند و در همین حال هم زندگی مدام در حال تغییر و تحول است و شاخه‌های تازه‌ای به درخت تکاملی افزوده می‌شوند.

هافمن ادامه می‌دهد: «روزگاری فکر می‌کردیم پَر یکی از ویژگی‌های کلیدی پرندگان است، اما حالا می‌دانیم که پر خیلی زودتر از آنچه تصور می‌کردیم به وجود آمده بود و حالا هم تنها به صِرف اینکه تی‌رکس را با پر بازسازی می‌کنیم، باعث نمی‌‌شود که او را پرنده بدانیم.»

ریشتر نیز اذعان دارد که یافته‌های تحقیق او و همکارانش باعث جنجال‌های زیادی شوند. او اشاره می‌کند که طبقه‌بندی اولین گروه‌های پستاندار همیشه بحث‌برانگیزه بوده و گفتمان در مورد نحوه طبقه‌بندی پستانداران اولیه همچنان ادامه دارد. ریشتر در پایان اظهار امیدواری کرد که این تحقیق بتواند تا حد زیادی به روشن شدن این بحث کمک کند.