حکیم مهر: «دکتر
محمود قربان‌زاده»
معاون سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی تاریخچه ای از شغل و وظایف دامپزشکی
ارائه نمود.
به گزارش حکیم
مهر
به نقل از روابط عمومی اداره کل دامپزشکی استان خراسان رضوی،متن
این یادداشت به شرح زیر است:
دامپزشکی را واژه واژه تفسیر
کنیم و لحظه به لحظه تاریخ تعقیب نمائیم
دامپزشکی جهان
دامپزشکی سابقه
ای به دیرینگی پیدایش زمین دارد آنگاه که انسان نخستین برای امرار معاش خود شروع
به اهلی کردن حیوانات کرد.
درلوح حمورابی
(2200 سال قبل از میلاد) ارزش کار فردی که به معالجه گاو و سایر حیوانات می پرداخت
تعیین شده است. اسناد کلی راجع به دامپزشکی بعد از سقوط امپراتوری روم و تا حدود
قرن سیزدهم میلادی وجود دارد.
حدود 250 سال
پیش یعنی در سال 1761 اولین مدرسه یا دانشکده دامپزشکی در دنیا در فرانسه تاسیس
شد.
دامپزشکی کهن
در ایران
در ایران
نیز تاریخچه دامپزشکی ریشه ای کهن و عمیق در دل تاریخ عهد باستان دارد به نحویکه
در سفرنامه فیثاغورث در مورد زرتشت پیامبر ایرانیان که حدود 600 سال قبل از میلاد
مسیح می زیسته ، آمده که او از فن دامپزشکی و درمان حیوانات اطلاع داشت. فن
دامپزشکی درحدود 500 سال بعد از میلاد مسیح در ایران بصورت علمی و کلاسیک در آمد.
در ایران قدیم پزشکی و دامپزشکی یکی بود و در زمان ساسانیان به تدریج دامپزشکی به
صورت تخصصی از پزشکی جدا شد و به عنوان حرفه تا حدی استقلال یافت ولی باز
اساس پزشکی و دامپزشکی یکی بود.
مهمترین وظیفه
دامپزشک در ایران بعد از اسلام درمان و جلوگیری از بیماری اسبان بود که از دو جنبه
جهاد و انجام فریضه حج اهمیت فوق العاده ای داشت.
دامپزشکی نوین
در ایران
درسال 1290
هجری شمسی که دولت ایران تصمیم گرفت تشکیلات ژاندرمری نوین را پایه گذاری نماید از
کشور سوئد عده ای کارشناس نظامی برای تاسیس ژاندارمری استخدام نمود که به
همراه افسران سوئدی دو نفر دکتر دامپزشک نیز بودند. این دو نفر افسر دامپزشک به
اتفاق دامپزشکان دیگر اقدام به تاسیس مدرسه دامپزشکی در ایران برای تربیت کادر
مورد احتیاج ارتش نمودند.
تعقیب تاریخ در
عمق دنیای پر رمز و راز دامپزشکی تا کنون نشان داد که دامپزشکی کهن فقط به معالجه
حیوانات می
پرداخت
یعنی تنها یک فن در حیطه وظیفه دامپزشکان تعریف شده و شناخته
شده بود: « درمان و معالجه حیوانات»
و اما
تجسس اوراق تاریخ نشان می دهد که در سال 1304 پس از همه گیری طاعون گاوی در ایران
که خسارات زیادی را به بار آورد، وزارت کشاورزی را بر آن داشت تا اداره ای به نام
سازمان دفع آفات حیوانی ( که بعداً به صورت سازمان دامپزشکی کشور در آمد ) تاسیس
کند . در سال 1314 با توجه به ضرورت کنترل بیماری های مهلک دامی قانون تفتیش صحی
حیوانات به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
یعنی تاریخ این بار وظیفه ای دیگر علاوه بر درمان و معالجه
حیوانات را بر عهده دامپزشکی گذاشت و آن «پیشگیری و کنترل بیماری های دام از طریق
واکسیناسیون» بود.
در گذر
از تونل زمان و قرائت کتابت گذشتگان در می یابیم که تاریخ با سیر تکاملی خود روز
به روز به توانمندی دامپزشکان بیشتر واقف شده و به همین علت در مسیر تاریخ همزمان
با پیشرفت علوم و تکنولوژی باز وظیفه مندی دامپزشکی بیشتر می شود چنانکه در سال
1324 آیین نامه بازرسی مواد خوراکی مورد تصویب هیآت وزیران قرار گرفت و
مسئولیت مهمی را در کنترل فرآورده های خام دامی به عهده دامپزشکی گذاشت
یعنی علاوه بر درمان و پیشگیری از بیماری های حیوانات، اکنون
مسئولیت «کنترل، نظارت بهداشتی بر فرآورده های خام دامی» بر بار وظایف دامپزشکی
افزوده شد.
تاریخ به
پاس خدمات دامپزشکی در کنترل بیماری های دام و فرآورده های خام دامی و به جهت
شناخت اهمیت ویژه این حرفه در بهداشت و سلامت جامعه، در سال 1339 کلیه
ادارات دامپزشکی استان ها را که قبلا تحت سرپرستی بنگاه کل اموردام وبه ریاست
ادارات کشاورزی بود ،مستقل اعلام نموده و ادارات دامپزشکی استانها را
تحت نظارت مستقیم مدیر کل دامپزشکی کشور اعلام نمود.
چرخ
گردون فلک همچنان می چرخید و علوم کهن کم کم جای خود را به فنون جدید و دانستنی
های روز می داد . تعداد دامداریها زیاد شد و تشکیلات دامپزشکی هم چنان کوچک ولی با
وظیفه مندی بزرگ و عظیم تا اینکه بروز مجدد بیماری طاعون گاوی در سال 1348 و
تلفات سنگین ناشی از آن دوباره نقش حیاتی دامپزشکی را در حفظ صنعت دام و طیور و
احیاء حیات اقتصادی ، بهداشتی و اجتماعی جامعه برای همگان آشکار نمود و لذا تاریخ
در سال 1350 قانون سازمان دامپزشکی کشور مشتمل بر 21 ماده را تصویب نمود تا با
احیاء مجدد دامپزشکی تائیدی بر همت بالای دامپزشکی و دامپزشکان و نقش بی بدیل آنها
در حفظ بهداشت جامعه باشد .
و این نقطه عطف
تاریخ در شکوفایی حرفه دامپزشکی بود تا با بار عظیم مسئولیت صیانت از بهداشت دام و
طیور و ارتقاء سطح بهداشت عمومی جامعه بتواند راست قامت و استوار در پویایی صنعت ،
علم و بهداشت جامعه قدم بردارد.
سالها در
گذر بود و موفقیت و تلاش های مستمر کارکنان دامپزشکی لحظه به لحظه جایگاه این حرفه
کهن و باستانی تاریخ را در جامعه محکم تر و مشخص تر می نمود تا آیین نامه ها و
قوانین و مصوبات یکی پس از دیگری با توجه به وجدان کاری ،پشتوانه علمی و جدیت
کافی دامپزشکی در انجام وظایف خود بار مسئولیت دامپزشکی را سال به سال افزایش داده
به نحویکه دامپزشکی فعلی با انبوهی از وظایف مهم حاکمیتی چنان غرق در انجام
وظایف خود شده که فرصت معرفی وظایف نوین خود را به جامعه جدید نداشته و همچون
گذشته دوباره گرد غربت و مظلومیت ،این رشته حیاتی را چون گوهری باستانی در نهان
خانه تاریخ پنهان نموده تا کی دوباره دیده ها به واقعیت وجودی و آشنایی با آثار
بهداشتی آن روشن شود.
در زمان معاصر
دامپزشکی اقداماتی می کند که بسیاری از افراد از آن بی اطلاع هستند و هنوز آشنایی
آنها با دامپزشکی در حد همان دوران اوایل تاریخ محدود است یعنی
دامپزشکی را در حد معالجه و درمان دامها می شناسند.
و اما دامپزشکی
معاصر علاوه بر انجام وظایف کهن خود در معالجه و پیشگیری از بیماریهای انواع دام و
طیور و آبزیان، امور بسیار دیگری را انجام می دهد که گاه بیان آن برای افراد
با آثاری از تعجب و شگفتی در چهره آنها همراه است. افزایش انواع حیوانات که به
شیوه صنعتی پرورش می یابند و خارج شدن محدوده تعریف دام از دایره حیواناتی شناخته
شده مانند گاو و گوسفند، نمونه ای از این وظایف جدید است. کنترل بهداشتی و پیشگیری
از بیماری در صنعت پرورش انواع پرندگان و حیوانات خوراکی و زینتی و صنعتی، اعم از
کبک، بوقلمون، بلدرچین، قرقاول، کبوتر، تیهو، آهو، جبیر، خرگوش، کرکودیل، مار، کرم
خاکی و... مصادیقی از این موارد می باشد.
فعالیت های
دامپزشکی پس از مزارع پرورشی این حیوانات همچنان ادامه یافته و مراحل استحصال و
فراوری انواع فراورده های خام دامی خوراکی و غیر خوراکی این حیوانات که مشمول
کنترل و نظارت های دامپزشکی می شود ، خود یکی از علوم تخصصی همراه با فن آوری های
صنعتی بزرگ است بعنوان مثال صنعت کشتارگاه ها و صنایع تبدیلی انواع فرآورده
های خام دامی گستره وسیعی را شامل می شود که از استحصال معمولی ترین فرآورده
دامها که شامل گوشت و شیر است شروع شده و تا استحصال انواع ژله از استخوان و پوست
حیوانات ادامه می یابد یعنی یک زنجیره صنعتی بزرگ را شامل می شود.
مخلص
کلام اینکه تمام اجزاء یک حیوان به شیوه صنعتی قابل استحصال و فراوری می باشد و
این دامپزشکی است که در تک تک مراحل آن باید نظارت و کنترل های لازم را اعمال
نماید و ضوابط خاص هر کدام را تعریف و تدوین نماید . حال خود تصور کنید با گسترش
اینهمه پرورش صنعتی انواع حیوانات و توانایی استفاده از تک تک اجزاء حیوانات
در دنیا چه گستره علمی، تخصصی و بهداشتی وسیعی را باید دامپزشکی پوشش دهد .
کار به همین جا ختم نمی شود و دامپزشکی در زمینه خوراک انواع این حیوانات که به شیوه
صنعتی یا سنتی پرورش می یابند باید نظارت های بهداشتی و علمی را به شیوه
صنعتی نوین امروز اعمال نماید. لذا تدوین انواع دستور العمل های کنترل بهداشتی
انواع کارخانجات خوراک دام و طیور، آبزیان و در خلاصه کلام کلیه حیوانات صنعتی،
یکی دیگر از وظایف نوین دامپزشکی معاصر است.
داستان
هنوز ادامه دارد و حکایت وظایف متعدد و متحیر دامپزشکی هم چنان دارای ارواق زیادی
است که هنوز برای بسیاری ندیده و نخوانده باقی مانده است.
تدوین
دستورالعمل های تخصصی جهت کنترل و نظارت بر حمل و نقل انواع دام و فرآورده های خام
دامیدر سطح کشور و در زمینه بین المللی در صادرات و واردات انواع دام و محصولات
مرتبط با دام یکی دیگر از وظایف تخصصی و خطیر دامپزشکی است.
تولید انواع
داروها وواکسن های دامی وحتی وکسن های انسانی درموسسات پاستور ورازی از دیگر
فعالیت های دامپزشکان می باشد.
مخلص
کلام اینکه جهان امروز با دارا بودن جمعیتی حدود هشت میلیاردی و با اضافه شدن 250
هزار نفر در هر روز به این جمعیت و نیاز این انبوه جمعیتی به شغل، معیشت و غذا، دامپزشکی
را باید بیش از گذشته و نیاکان خود بشناسد و آنرا پاس بدارد چرا که تنها حرفه ای
از علوم طبیعی است که در طول تاریخ نشان داده، متنوع است، تخصصی است، هم حیات
انسان و هم حیات حیوان را مدیریت می کند و هم بهداشت غذایی بشر و هم بهداشت غذایی
حیوان را کنترل می کند و خلاصه اینکه رشته ای است که جمع اضداد را در کنار هم
ماهرانه مدیریت می کند تا جهانی آرام، امین و سلامت داشته باشیم.
دکتر
محمود قربان‌زاده
معاونت
سلامت اداره کل دامپزشکی خراسان رضوی
با توجه ویژه به رشته بهداشت خوراک دام می توان رشته دامپزشکی را به جایگاه اصلی خودش رساند. حالا این متن تاریخ دامپزشکی بود؟؟؟؟ 
