الفبای راه‌اندازی کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی چیست؟

حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: افرادی که متقاضی اخذ پروانه کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی هستند، چه شرایطی باید داشته باشند؟ چقدر سرمایه لازم دارند؟ ملزومات راه‌اندازی کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی چیست؟ اینها سوالاتی است که ممکن است به ذهن تمام دانشجویان یا تازه فارغ‌التحصیلان رشته دامپزشکی خطور کرده باشد.

به گزارش حکیم مهر، کلینیک دامپزشکی طبق تعریف به مركزی اطلاق می‌شود كه بر اساس سیاست‌ها، ضوابط و برنامه‌های سازمان دامپزشکی در انجام امور تشخیصی، درمانی، پیشگیری و بهداشتی به طور تمام‌وقت و به صورت سرپایی در محل درمانگاه از طریق پذیرش دام، معاینه، آزمایش، تجویز دارو، جراحی و مامایی و یا از طریق اعزام اكیپ‌های سیار در محدوده جغرافیایی تعیین شده تاسیس و فعالیت می‌کند.

سیاست‌های سازمان دامپزشکی در تاسیس درمانگاه‌ها، مجتمع‌های درمانی، بیمارستان‌ها و مراكز مایه‌كوبی دامپزشکی عبارتند از: توسعه متوازن خدمات دامپزشکی، توسعه مراکز درمانی، پیشگیری و بهداشتی عمومی، اختصاصی و تخصصی منطبق و متناسب با انواع نظام‌های دامداری موجود شامل دامداری‌های صنعتی، دامداری‌های روستایی و عشایری، حیوانات خانگی و باغ وحش، ساماندهی امور درمانی دامپزشکی، ارتقاء میزان مشارکت، مسئولیت‌پذیری و پاسخ‌گویی شاغلین مراکز تشخیصی، درمانی، پیشگیری و بهداشتی دامپزشکی، بهبود کمی و کیفی سیستم پایش و ردیابی بیماری‌ها از طریق ثبت و گزارش به‌موقع رخداد بیماری‌ها و اقدامات مبارزه‌ای (پیشگیری/ کنترلی/ ریشه‌کنی) در سامانه‌های الکترونیکی سازمان و...

این اهداف متنوع و از طرفی اقبال جامعه به نگهداری حیوانات خانگی و نیاز آنان به ارائه خدمات درمانی از سوی دامپزشکان، باعث شده که راه‌اندازی کلینیک دامپزشکی به یکی از خواسته‌های فارغ‌التحصیلان رشته دامپزشکی تبدیل شود. اما اولین پرسش برای فردی که علاقه‌مند به راه‌اندازی کلینیک دامپزشکی است، این است که مراحل و ملزومات این کار، چیست؟

حداقل امتیاز لازم چقدر است؟

«طبق آخرین یا سومین ویرایش دستورالعمل تاسیس مراکز درمانی و مایه‌کوبی، شرایطی در دستورالعمل لحاظ شده که یکی از آنها حداقل امتیاز لازم است که می‌بایست از سوی متقاضی کسب شود.» این را معاون توسعه و ساماندهی بخش خصوصی نظام دامپزشکی استان تهران به حکیم مهر می‌گوید: «حداقل امتیاز در شهر تهران ۳۲۰۰ امتیاز، در سایر شهرهای بزرگ کشور ۲۱۰۰ امتیاز و در شهرهای کمتر توسعه یافته و مناطق کم برخوردار، ۸۰ درصد ۲۱۰۰ امتیاز است. همانطور که مشخص است، قانون‌گذار در تقسیم‌بندی‌های مختلف ازجمله مراکز استان‌ها، شهرستان‌ها و ... امتیازهای متفاوتی را در نظر گرفته است.»

«دکتر فرانک ابناء رودحله» در ادامه به امتیاز مدرک تحصیلی اشاره و تصریح می‌کند: «در دستورالعمل برای دامپزشک عمومی ۲۰۰۰ امتیاز و برای متخصصین مرتبط با مرکز مورد درخواست یا غیرمرتبط با مرکز، امتیازات دیگری در نظر گرفته شده است. امتیاز بعدی مربوط به سابقه کار است که در بخش دولتی و غیر دولتی ارقام مختلفی برای آن لحاظ شده است. به طوری که بخش دولتی در شهر تهران سالیانه ۸۰ امتیاز و بخش غیردولتی ۱۱۰ امتیاز دارد. این امتیاز برای سایر شهرها بالاتر بوده و حداکثر آن در بخش غیردولتی ۲۰۰ امتیاز است.»

چقدر سابقه کار لازم است؟

وی با اشاره به امتیاز بومی بودن برای دریافت پروانه کلینیک دامپزشکی، خاطرنشان می‌کند: «امتیاز بعدی سابقه ایثارگری است که برای آن حداکثر ۱۵۰ امتیاز قائل شده‌اند. قدم بعدی امتیاز آموزشی است که به دوره‌های بازآموزی، شرکت در کنگره‌ها، کلاس‌های آموزشی، سمینارها، ارائه مقالات، چاپ کتاب، تالیف، ترجمه، اختراع، اکتشاف و کارآموزی در مراکز درمانی دامپزشکی مربوط می‌شود و حداکثر امتیاز برای آن در آخرین دستورالعمل، ۲۰۰ امتیاز لحاظ شده است. لذا یک دکتر دامپزشک که متقاضی دریافت پروانه تاسیس درمانگاه دامپزشکی است، با دارا بودن دو تا سه سال سابقه کار و امتیاز آموزشی و بازآموزی، اگر سایر امتیازات را هم با یک نسبت معقول کسب کند، امکان دریافت پروانه را دارد و قطعا این شخص در شهرستان‌ها و سایر استان‌ها، با امتیاز کمتری می‌تواند پروانه را بگیرد. در واقع برخلاف پروانه داروخانه، شرایط به گونه‌ای چیده شده که یک تازه فارغ‌التحصیل هم ممکن است به راحتی امتیاز لازم را کسب کند و پروانه کلینیک بگیرد.»

آیا شرایط بیمارستان و کلینیک متفاوت است؟

سوالی که در اینجا ممکن است پیش آید این است که آیا میان حداقل‌های لازم برای دریافت پروانه کلینیک و بیمارستان دامپزشکی، تفاوتی وجود دارد یا خیر؟ کمااینکه درطول سالیان اخیر، دامپزشکان بسیاری در این حوزه دچار ابهام شده و چه بسا دست به اعتراض هم زده‌اند. به گفته آنان در دستورالعمل، صرفا درباره شخص موسس صحبت شده و برای سایر افراد، به صورت مشخص امتیازی لحاظ نشده است.

دکتر رودحله در پاسخ می‌گوید: «شرایط برای دریافت پروانه بیمارستان نیز به همین نسبت است، با این تفاوت که همین ۳۲۰۰ امتیاز را موسس بیمارستان باید کسب کند و سه نفر از اعضای اصلی آن بیمارستان که پروانه‌های مسئولیت درمانگاه، داروخانه و مسئول آزمایشگاه دارند، آنها نیز باید به یک نسبت از آن ۳۲۰۰ امتیاز را کسب کنند. به هر حال ما مطابق با اولین و دومین ویرایش و قبل از آن هم ماده ۱۰ قانون سازمان دامپزشکی و همچنین با شیوه‌نامه‌هایی که متعاقب آن در سال‌های گذشته ابلاغ شده، امتیازی را برای آنها لحاظ می‌کردیم که امیدواریم با نشست‌هایی که در سازمان دامپزشکی به عنوان قانون‌گذار برگزار شده، این ابهامات هم به زودی رفع شود و همکاران ما به صورت شفاف از نحوه کسب امتیازات لازم برای صدور پروانه مراکز درمانی یا مایه‌کوبی اطلاع پیدا کنند.»

امکانات سخت‌افزاری مورد نیاز چیست؟

سوال رایج بعدی، امکانات سخت‌افزاری مورد نیاز برای تاسیس کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی است. از نظر معاون توسعه و ساماندهی بخش خصوصی نظام دامپزشکی استان تهران، شرایط سخت‌افزاری دریافت پروانه تاسیس برای کلینیک که می‌تواند به صورت عمومی، اختصاصی، پلی‌کلینیک یا درمانگاه باشد، به صورت مشخص در دستورالعمل ذکر شده است. کمااینکه برای بیمارستان دامپزشکی عمومی، ۳۰۰ متر، برای بیمارستان اختصاصی نشخوارکنندگان و تک‌سمی‌ها ۲۵۰ متر، برای بیمارستان اختصاصی حیوانات خانگی ۲۲۵ متر و به همین نسبت کمتر، فضا در نظر گرفته شده است.

وی توضیح می‌دهد: «فضایی که برای بیمارستان‌های اختصاصی طیور، آبزیان و حیات وحش، درمانگاه دامپزشکی، مجتمع‌های درمانی، پلی کلینیک‌ها که شامل دو یا چند درمانگاه اختصاصی هستند در نظر گرفته شده، حداقل ۹۰ متر زیربنا برای درمانگاه حیوانات خانگی و حداقل ۱۱۰ متر زیربنا برای سایر درمانگاه‌ها در نظر گرفته شده است. در بخش پلی‌کلینیک، برای درمانگاه دامپزشکی که می‌تواند درمانگاه اختصاصی یا عمومی باشد، برای حیوانات خانگی، طیور و آبزیان حداقل ۴۵ متر است که البته اینها حداقل متراژ بوده و قطعا مراکز درمانی با خدمات چندگانه فضایی بیشتر جهت ارائه خدمات فراهم می‌کنند و نمونه‌های بارزی از واحدهای بیمارستانی در خود تهران با متراژهای بیش از ۷۰۰ متر و یا کلینیک با متراژ بیش از ۲۰۰ متر مربع داریم.»

تجاری لازم است یا نه؟ (توضیح حکیم مهر: این مصاحبه، پیش از حکم اخیر دیوان عدالت اداری تنظیم شده است)

اما یکی از چالش‌های همیشگی صاحبان کلینیک‌ها یا بیمارستان‌های دامپزشکی، با شهرداری مناطق و جنجال تجاری بودن یا نبودن ملک است. دکتر رودحله می‌گوید: «طبق آخرین مذاکرات، رایزنی‌ها و مصوبات شورای شهر تهران، جایی که به‌عنوان درمانگاه یا بیمارستان در تهران معرفی می‌شود، اگر ملک مسکونی است، حتما باید مسکونی مستقل باشد، در غیر این صورت ملک می‌تواند تجاری یا اداری، به صورت اجاره یا سند مالکیت باشد. این ملک که توسط متقاضی به نظام دامپزشکی استان تهران معرفی می‌شود، باید یک سری الزامات سخت‌افزاری داشته باشد که ازجمله آن می‌توان به قابلیت شست‌وشو و ضدعفونی بخش‌هایی که با حیوان بیمار در ارتباط است، از جمله اتاق‌های معاینه، بخش پذیرش، بخش آزمایشگاه و بخش بستری اشاره کرد. با این توضیح که بخش بستری صرفا برای بیمارستان‌هاست و درمانگاه‌ها و پلی‌کلینیک‌های امکان بستری و نگهداری کیس‌ها را ندارند. درواقع یکی از تفاوت‌های بیمارستان با سایر مراکز درمانی در قابلیت بستری در آن بخش‌هاست.»

وی تصریح می‌کند: «استفاده از دستگاه‌های مولد پرتو تشخیصی برای مراکز درمانی آزاد است، به شرطی که شرایط مورد نظر سازمان انرژی اتمی برای اتاق‌های سرب‌کوبی لحاظ شده و سرتیفیکیت‌های لازم از مراجع ذی‌صلاح برای دستگاه و اتاق سرب‌کوبی کسب شده باشد. همچنین یکی از الزامات دیگری که در نظر گرفته می‌شود، این است که مراکز درمانی حتما قرارداد معتبر پسماند با سازمان پسماند شهرداری‌ها به منظور دفع بهداشتی پسماندهای مرکز درمانی داشته باشند.»

چه تجهیزاتی لازم است؟

آیا افراد متقاضی دریافت پروانه فعالیت کلینیک یا بیمارستان دامپزشکی، در مسیر دریافت پروانه، ملزم به ارائه تجهیزات خاصی هستند؟ این سوال نیز یکی از نقاط ابهام‌آمیز دستورالعمل است که هیچ‌گاه پاسخ شفافی به آن داده نشده است.

دکتر رودحله با یادآوری اینکه سال گذشته نظام دامپزشکی تهران، شیوه‌نامه‌ای به این منظور تدوین و به سازمان نظام دامپزشکی کشور ارسال و پیشنهاد کرد، خاطرنشان می‌کند: «این شیوه‌نامه که در آن تجهیزات هر بخش به تفکیک آورده شده است، از طرف سازمان نظام دامپزشکی، جهت اجرا به صورت آزمایشی به سایر استان‌ها ابلاغ شد. از آنجا که مراکز درمانی ما روز به روز در حال پیشرفت هستند، ما به جایی رسیدیم که بتوانیم آنها را به ویژه در شهرهای بزرگ گریدبندی کنیم. کمااینکه بیمارستان‌هایی با امکانات بسیار عالی داریم که شاید دستگاه MRI هم داشته باشند و بخش دامپزشکی را از ارجاع کیس‌ها به مراکز درمانی پزشکی بی‌نیاز می‌کند. همچنین دستگاه‌های رادیولوژی و سونوگرافی و در بخش‌های آزمایشگاهی بیمارستان‌ها، دستگاه‌های اتوآنالیزور بسیار خوبی داریم. در کنار آن بخش‌های متعدد سرولوژی، کلینیکال پاتولوژی و پاتولوژی داریم که امکان تشخیص را بالا می‌برند. به این معنا که پاراکلینیک به کمک بخش درمان می‌آید و امکان تشخیص را راحت‌تر می‌کند.»

وی ادامه می‌دهد: «با این حال هر کلینیک یا بیمارستانی که بخواهد مجوز بگیرد، قطعا نیازمند یک امکانات اولیه‌ای هست. به فرض که اگر بخش جراحی داشته باشد، وجود دستگاه‌های بیهوشی لازم هست. همچنین دقت می‌کنیم که در زمان احداث یا بازسازی آن مرکز درمانی به‌عنوان یک بیمارستان، ایرلاک بخش جراحی حتما لحاظ شده باشد. اینکه بیمارستان تهویه مناسبی داشته باشد و نیز تجهیز بیمارستان دامپزشکی  به سامانه برق اضطراری جزء الزامات اولیه است.»

معاون توسعه و ساماندهی بخش خصوصی نظام دامپزشکی استان تهران در پایان می‌گوید:‌ «خدمات درمانی دامپزشکی به این سمت پیش می‌رود که تا حد امکان، مراکز درمانی به ویژه بیمارستان‌ها از هواساز استفاده کنند، اما این موارد جزء الزامات اولیه نیست. همین که تهویه بتواند سیستم سرمایشی گرمایشی مناسبی را در مرکز ایجاد کند، در صدور پروانه تاسیس مورد قبول است.»