متاسفانه بعضاً دستورالعمل‌های پیشگیرانه سازمان دامپزشکی برای جلوگیری از انتقال آنتی‌بیوتیک از طریق دام به انسان رعایت نمی‌شود

حکیم مهر: مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت‌محور سازمان غذا و دارو با اشاره به خطر مقاومت میکروبی، از مصرف بیش از انتظار آنتی‌بیوتیک‌ها درکشور ابراز نگرانی کرد.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایلنا، «نوشین محمد حسینی» مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت‌محور سازمان غذا و دارو در رابطه با وضعیت مصرف داروهای آنتی‌بیوتیک در ایران اظهار کرد: در حال حاضر میزان تجویز داروهای آنتی‌بیوتیک در نسخه‌های سرپایی نسبتا بالا است. این علی رغم تلاش‌های انجام شده برای تعدیل این نسخه‌ها بوده است. 

وی افزود: در زمان تشکیل کمیته‌های تجویز و مصرف منطقی دارو، تجویز آنتی‌بیوتیک در نسخه‌های سرپایی حدود ۵۵ درصد بود، در حال حاضر این میزان به ۳۹ درصد اقلام دارویی نسخه‌ها رسیده است؛ با این حال هنوز این میزان قابل قبول نیست و باید به زیر ۳۰ درصد برسد. 

محمد حسینی تأکید کرد: یکی از دلایلی که تجویز غیرمنطقی آنتی‌بیوتیک‌ها رخ می‌دهد، اصرار بیمار به تجویز داروی آنتی میکروبیال است و اگر نتوانند پزشک را راضی کنند به نوعی سعی می‌کنند آن را از داروخانه دریافت کنند. در حالی که بسیاری از بیماری‌های خود محدود شونده اصلا نیازی به مصرف آنتی‌بیوتیک ندارند. در واقع این داروها تأثیری بر بهبود افراد ندارند از سوی دیگر با توجه به تأثیری که این داروها بر سیستم ایمنی افراد می‌گذارند، ممکن است دوره بیماری افراد طولانی‌تر و مشکلات آن‌ها بیشتر شود. 

وی در رابطه با آمارهای اعلام شده مبنی بر مصرف بالای ۱۶ درصدی آنتی بیوتیک که بیشتر از متوسط جهانی است، اظهار کرد: ما در مورد تجویز دارو، چیزی مانند استاندارد نداریم، در رابطه با دارو ممکن است یک فرد برای یک بیماری به ۴۰ قرص نیاز داشته باشد و فردی دیگر به هیچ قرصی نیاز نداشته باشد. لذا بسته به یک جامعه، بیماری‌های موجود در آن جامعه یا سطح بهداشتی که در آن جامعه رعایت می‌شود، میزان تجویز و مصرف منطقی دارو وجود دارد. از سوی دیگر چیزی به نام «نرم» و «مورد انتظار» سازمان جهانی بهداشت به طور کلی می‌گوید با توجه به اپیدمی‌های موجود در سطح جهان ما انتظار داریم که میزان تجویز آنتی‌میکروبیال بیشتر از ۲۵ درصد اقلام دارویی نباشد. با این حال استانداردی را اعلام نکرده است؛ ممکن است در منطقه‌ای یک بیماری عفونی اپیدمی شده باشد، بنابراین منطقی است که حتی ۱۰۰ درصد نسخه‌ها هم آنتی بیوتیک باشند. 

وی ادامه داد: با این حال با توجه به وضعیت بیماری‌های موجود در کشور و سطح بهداشت کشور، میزان تجویز داروهای آنتی‌میکروبیال بالاتر از انتظار است. دلیل این موضوع اعتقادت بیماران به آنتی میکروبیال و اصرار آن‌ها و دوم هم نگرانی برخی از پزشکان برای بروز عفونت ثانویه است. برخی از پزشکان برای پیشگیری از عفونت این آنتی بیوتیک را تجویز می‌کنند که این کار درست نیست. 

مدیرکل دفتر نظارت و پایش مصرف فرآورده‌های سلامت‌محور سازمان غذا و دارو در ادامه با تأکید بر اینکه هیچ داروخانه‌ای مجاز نیست که داروی آنتی میکروبیال را بدون نسخه در اختیار بیمار قرار دهد، گفت: به جز لیستی که از آن به عنوان داورهای اوتی‌سی نام برده می‌شود هیچ داروی دیگری مجاز نیست بدون نسخه به بیمار داده شود مگر اینکه بیمار تحت نظر پزشک باشد، داروی او گم شده یا جا گذاشته باشد و تحت هر شرایطی دارویش از دسترس خارج شده باشد، برای ۷۲ ساعت می‌تواند با مشاوره دکتر داروساز داروخانه دریافت کند. 

وی همچنین در مورد وضعیت مقاومت آنتی میکروبیال در ایران نیز گفت: آخرین استراتژی که سازمان جهانی بهداشت برای پیشگیری از مقاومت میکروبی به کار گرفته، این است که داروهای آنتی میکروبیال را دسته‌بندی کند، برخی از داروها به دلیل از دست رفتن تأثیر آن‌ها و امکان زیاد بروز مقاومت عفونت‌ها در برابر آن‌ها کنار گذاشته شده است. به این دسته از داروها گروه watch گفته می‌شود. یکسری از آنتی بیوتیک‌ها هم که خطر مقاومت کمتری دارند به راحتی می‌توانند تجویز شوند. در کشور ما هم چنین دسته‌بندی وجود دارد. آموزش‌هایی نیز گذاشته شده است که خوشبختانه پیش از آن حدود ۲۰ درصد از آنتی‌بیوتیک گروه watch نیز کم شده است. 

محمد حسینی در ادامه در مورد نفوذ آنتی‌بیوتیک‌ها به مواد غذایی و تأثیر آن بر مقاومت میکروبی نیز گفت: از دو طریق آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند به غذاها نفوذ کنند و وارد بدن ما شوند. نخست به طور مستقیم از طریق تزریق به دام است. وقتی قبل از اینکه دارو در بدن دام شسته شود کشتار صورت بگیرد دارو ممکن است به بدن مصرف کننده گوشت وارد شود. راه دوم هم دور ریختن نامناسب آنتی‌بیوتیک‌ها بدون هیچ ملاحظه‌ای در زباله‌ها و طبیعت است که به گیاهان وارد می‌شود و به صورت مستقیم به انسان و یا حیوان وارد و از طریق گوشت حیوان وارد بدن انسان می‌شود. 

محمد حسینی یادآور شد: دستورالعمل‌هایی برای پیشگیری از انتقال آنتی‌بیوتیک از طریق دام به انسان وجود دارد که متأسفانه بعضا رعایت نمی‌شود. این دستورالعمل را سازمان دام‌پزشکی به دامداری‌ها داده است و باید دوره «واشینگ» یا شسته شدن دارو در بدن حیوان تمام شود بعد دام به مرحله کشتار برسد. امیدواریم این موضوع رعایت شده و سازمان دام‌پزشکی هم بر این موضوع نظارت داشته باشد. 

وی یادآور شد: افراد ندانسته آنتی بیوتیک‌هایی را مصرف می‌کنند و به آن‌ها مقاوم می‌شوند و در صورت نیاز  دیگر این آنتی بیوتیک‌ها برای آنها کارایی نخواهد داشت. بسیاری از پیوندها، جراحی‌ها و... با اتکا بر آنتی‌بیوتیک‌ها انجام می‌شود.