کوسه‌ماهیان خلیج فارس را دریابیم (+تصاویر)

حکیم مهر: سالیانه دهها میلیون کوسه ماهی فقط برای باله هایشان صید می شوند و بیش از یک سوم آنان در معرض انقراض و نابودی کامل بوده و جمعیت برخی گونه های آنها در دهه های اخیر ۹۰ درصد کاهش یافته است، بیاییم قبل از آنکه دیر شود با فرهنگ سازی رسانه ای برای محافظت از نابودی کوسه ماهیان خلیج فارس تلاش کنیم.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایرنا، هر کجا کوسه یافت می شود ترس و دلهره و مرگ هم به دنبال آن خواهد آمد. این ایده در ذهن انسان همیشه ثبت شده است که اگر حیوانی خطرناک و برای انسان دردسر آفرین باشد باید از بین برود. شاید کوسه ماهیان و سپر ماهیان هم در ردیف همین حیوانات باشند.

کوسه ها در ظاهر برای انسان تولید خطر می کنند اما به همان اندازه نیز برای انسانها و محیط زیست مفید و حائز اهمیت هستند.

کوسه ماهیان شاخه ای از ماهیان غضروفی هستند. این ماهیان در راس هرم غذایی دریا و اقیانوس ها قرار دارند.

این گونه آبزی، دارای تنوع گونه ای فراوانی است به طوری که تاکنون ۵۰۰ گونه آن در جهان شناسایی شده اند و ۹ گونه آن را در خلیج فارس می توان مشاهده کرد.

از گونه های مهم این آبزی می توان کوسه سفید، باسکرو کوسه، کوسه نهنگ، کوسه ماهی کوچک، کوسه دشت، کوسه بول، کوسه آبی، کوسه ببر، کوسه پرستار، کوسه ماهی قرمز، کوسه لیمو، کوسه بامبو، کوسه مگاموت، کوسه پلنگی و نظایر آن را نام برد.

تحقیقات صورت گرفته نشان می‌ دهد ۹۲ زیر گونه از هفت خانواده از کوسه‌ ماهیان در خلیج‌ فارس، تنگه هرمز و بخشی از دریای عمان وجود دارند که کوسه‌ های درنده، کوسه گربه ماهیان، کوسه ماهیان سر چکشی، کوسه کولی کَر، کوسه ماهیان شکاری و کوسه ماهیان گور خری از جمله این هفت خانواده هستند که بیشتر آنها در خطر انقراض قرار دارند.

در استان های جنوبی و جزایر ساحلی خلیج فارس از قدیم الایام جگر کوسه برای روغن کاری بدنه شناورهای چوبی کاربرد داشته است و از آن به عنوان یک داروی محلی، سنتی برای درمان انواع دردهای مفصلی، استخوانی و عضلانی و همچنین برای جلوگیری از ریزش مو استفاده می کردند.

گوشت بعضی از گونه های کوسه مصرف خوراکی دارد و مهم تر اینکه از پوست این آبزی رعب انگیز دریاها در کشورهای صنعتی در صنعت چرم سازی برای تهیه کیف و کفش و نظایر آن استفاده می شود.

استخراج مواد چربی خاصی از یک نوع کوسه نیز برای تهیه مواد آرایشی و یا تهیه نخ جراحی از باله های کوسه از دیگر کاربرد این آبزی در صنعت است.

کوسه از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و سوپ باله های آن از غذاهای گران قیمت مردمان جنوب شرق آسیا است که این نوع غذا به عنوان غذای اختصاصی ملی آنان محسوب می شود.

با ارایه توضیحاتی یادشده، متاسفانه دیده شدن لاشه های چندین قطعه کوسه ماهی تلف شده در سواحل جزیره قشم در شبانه روز گذشته زنگ خطر را برای انقراض نسل این آبزی در آب های خلیج فارس به صدا درآورده است.

به نظر می رسد برخی صیادان غیر مجاز با هدف استفاده از دم و باله کوسه ماهی ها که به تعبیر آنها تقویت کننده است، اقدام به صید این آبزی کرده و لاشه آنها را به دلیل ترس از جریمه شدن در آب دریا رها می کنند که این لاشه ها با امواج دریا به ساحل آمده اند.

برابر قوانین جمهوری اسلامی ایران، صید، حمل، خرید و فروش انواع کوسه‌رماهیان چه با هدف صید اصلی و ضمنی ممنوع بوده و متخلفین به مراجع قضایی معرفی خواهند شد و صیادان باید توجه داشته باشند که صید ضمنی کوسه را به اسکله منتقل نکنند.

البته با تمام این قوانین صیادان غیر مجاز راه‌ های زیادی برای دور زدن قانون دارند از جمله اینکه اگر گرفتار شوند می‌رگویند که کوسره‌های صید شده، صید «ضمنی» هستند نه هدف، صید ضمنی یعنی اینکه در هنگام صید هدف کوسه‌ ها در تورهای آنها گرفتار شدند در واقع یعنی اینکه این کوسه‌ ها به عنوان هدف صید نشده‌ اند بلکه تصادفی در تورهای صیادی، گرفتار و صید شدند که اثبات خلاف این ادعا نیز کار بسیار دشواری است که جزو وظایف سازمان شیلات محسوب می‌ شود.

گونه های موجود در اکوسیستم خلیج فارس ارتباط مستقیمی با هم دارند و اگر در یک اکوسیستم توازن بهم بخورد (عوامل محیطی یا انسانی)، سبب ازدیاد یک گونه و یا از بین رفتن گونه دیگر می شود.

انسان ها هر ساله بیش از ۷۳ میلیون کوسه صید می کنند، یعنی در هر ثانیه سه کوسه می میرد. این موضوع باعث شده جمعیت کوسه ها در دنیا خیلی کم شود. تورهای بزرگ ماهیگیری که به دریا می ریزند اغلب موجودات دریایی را به دام مرگ می کشاند.

آنها، نمی توانند این فشار صید و صیادی را تحمل کنند و در خطر انقراض قرار گرفته اند، یعنی ممکن است برای همیشه دریاها از کوسه ها خالی شوند.

از بین رفتن کوسه ها خطری جدی برای ما انسان ها است، زیرا با از دست دادن کوسه ها بیشتر ماهیان دریا را نیز از دست می دهیم و سلامت دریا به خطر می افتد.

با انجام مطالعه و ثبت گونه های کوسه ماهی و سفره ماهی خلیج فارس در منطقه قشم، دستیابی به اطلاعات آماری گونه های صید شده کوسه ماهیان در جزیره قشم و شناسایی گونه های ساکن و مهاجر کوسه ماهیان در آبهای قشم ما می توانیم برای حفاظت از کوسه ماهیان و سپر ماهیان منطقه خلیج فارس قبل از آنکه دیر شود برای محافظت از آنها تلاش کنیم.

همچنین کاهش فشار صید و صیادی از طریق آموزش صیادان در زمینه صید مستقیم کوسه ها، شناسایی صیدگاه ها و بندرگاه های اصلی جزیره قشم و استان هرمزگان، شناسایی صیادان کوسه ماهیان و برگزاری برنامه های آموزشی برای صیادان می تواند برای محافظت از کوسه ها موثر و حائز اهمیت باشد.

بیاییم یاد بگیریم که مشتری کوسه ماهیان و سپر ماهیان نباشیم و محصولات کوسه (روغن جگر کوسه و نظایر آن) را خریداری نکنیم، در مورد کوسه ها صحبت کنیم تا بتوانیم به دیگران نیز اطلاع دهیم، در انتخاب غذاهای دریایی زیرکانه تر عمل کنیم و از خوردن گونه هایی که زیاد صید می شوند اجتناب کنیم.

حمایت از قوانین بازدارنده، تلاش برای جلوگیری از صید بی رویه و یا تجارت باله کوسه را برای محافظت از آنها فرا بگیریم و به دیگران هم بیاموزیم.

کوسه های زنده بسیار ارزشمند تر از غذاهای دریایی و یا باله کوسه هستند، آنها برای سلامتی اقیانوس ها و دریا حیاتی هستند و موجب حفظ تعادل محیط های آبی و دریایی می شوند، همچنین کوسه ها منافع مستقیمی برای جوامع ساحلی به ارمغان می آورند. گردشگری غواصی کوسه می تواند منافع اقتصادی قابل توجهی را به همراه بیاورد.

سالیانه ۷۵۰ هزار نفر توسط پشته مالاریا، ۵۰ هزار نفر از سوی مارها، ۲۵ هزار نفر توسط سگ های هار، یکهزار نفر از سوی تمساح ها، ۵۰۰ نفر از توسط خرس ها، ۱۰۰ نفر از سوی فیل ها و فقط ۱۰ نفر توسط کوسه ها کشته می شوند.

کوسه نوعی ماهی است. کوسه ها یکی از سریعترین شناگرهای دریا هستند. بدن آنها استخوان ندارد، اما به جای آن غضروف دارد همان ماده نرمی که در لاله گوش و نوک بینی انسانها است، به همین دلیل به کوسه ها، ماهیان غضروفی می گویند. به طور تقریبی ۵۰۰ کوسه در دنیا وجود دارد، یک کوسه می توانند اندازه یک مداد یا به بزرگی یک اتوبوس مدرسه باشند.

اکثر کوسه ها در آب شور زندگی می کنند. بعضی از آنها در دریاهای گرم و کم عمق و بعضی هم در اقیانوس های سرد و عمیق زندگی می کنند.

همه کوسه ها با استفاده از آبشش می توانند در آب نفس بکشند، اما برای عبور آب از آبشش ها کوسه ها باید شنا کنند و بدین ترتیب اکسیژن دریافت می کنند.

کوسه ها گوشتخوار هستند، آنها ماهیان و حتی پستانداران بزرگ مثل شیرهای دریایی را می خورند. آنها دندان های زیادی دارند و هر وقت دندان هایشان را از دست بدهند، خیلی زود دندان های عقبی آنها جایگزین می شوند. بینایی و بویایی کوسه ها بی نظیر است و خیلی زود می توانند غذا را در دریای بزرگ پیدا کنند.

پلاستیک در اقیانوس ها و دریاها در سال های گذشته به شدت افزایش یافته و این کوسه ها را خیلی اذیت می کند. بسیاری از کوسه ها و سپر ماهی های در زباله های پلاستیکی که به دریا ریخته می شود، گرفتار می شوند. همچنین در معده بسیاری از کوسه ها و سپر ماهی ها نیز پلاستیک پیدا شده که خطری جدی برای سلامت آنهاست.

صید اعظم کوسه ها در سراسر جهان به دلیل تجارت باله های آنهاست که از گران ترین کالاهای دریایی جهان به شمار می رود. از آنجایی که بالغ شدن کوسه ها چندین سال زمان می برد و تعداد زاده های آنها محدود است، از این رو، کوسه ها به سادگی قادر به جبران این فشار ماهیگیری نیستند.

به نظر می رسد راه اندازی کارخانه های عمل آوری پیشرفته در حوزه خلیج فارس (کشورهای عربی) و قیمت بالای کوسه از یک طرف و ارتباطاتی که صیادان ایرانی با آن کشورها برقرار کرده اند، باعث شده است تا تلاش صیادی برای شکار کوسه ها افزایش چشمگیری پیدا کند.

این روزها کاهش شناور های صیادی و کنترل ادوات صید، جلوگیری از روش های صید غیر مرسوم و غیر استاندارد، جلوگیری از صید در فصول ممنوعه و برخورد شدید با صیادان متخلف، ممانعت از صید قایق های صیادی در نوار ساحلی و استفاده از روش صید لانک لاین (رشته قلاب) برای ادامه صید و صیادی و حفظ گونه های کوسه ماهیان و سپر ماهیان خلیج فارس ضروری است.

کوسه از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و سوپ باله های آن از غذاهای گران قیمت مردمان جنوب شرق آسیا است که این نوع غذا به عنوان غذای اختصاصی ملی آنان محسوب می شود.

با ارایه توضیحاتی یادشده، متاسفانه دیده شدن لاشه های چندین قطعه کوسه ماهی تلف شده در سواحل جزیره قشم در شبانه روز گذشته و سفارش پودینی کوسه از سوی گردشگران در برخی از رستوران های این جزیره زنگ خطر را برای انقراض نسل این آبزی در آب های خلیج فارس به صدا درآورده است.

به نظر می رسد برخی صیادان غیر مجاز با هدف استفاده از دم و باله کوسه ماهی ها که به تعبیر آنها تقویت کننده است، اقدام به صید این آبزی کرده و لاشه آنها را به دلیل ترس از جریمه شدن در آب دریا رها می کنند که این لاشه ها با امواج دریا به ساحل آمده اند.

برابر قوانین جمهوری اسلامی ایران، صید، حمل، خرید و فروش انواع کوسه‌ ماهیان چه با هدف صید اصلی و ضمنی ممنوع بوده و متخلفین به مراجع قضایی معرفی خواهند شد و صیادان باید توجه داشته باشند که صید ضمنی کوسه را به اسکله منتقل نکنند.

البته با تمام این قوانین صیادان غیر مجاز راههای زیادی برای دور زدن قانون دارند از جمله اینکه اگر گرفتار شوند می‌ گویند که کوسه‌ های صید شده، صید «ضمنی» هستند نه هدف، صید ضمنی یعنی اینکه در هنگام صید هدف کوسه‌ ها در تورهای آنها گرفتار شدند در واقع یعنی اینکه این کوسه‌ ها به عنوان هدف صید نشده‌ اند بلکه تصادفی در تورهای صیادی، گرفتار و صید شدند که اثبات خلاف این ادعا نیز کار بسیار دشواری است که جزو وظایف سازمان شیلات محسوب می‌ شود.

گونه های موجود در اکوسیستم خلیج فارس ارتباط مستقیمی با هم دارند و اگر در یک اکوسیستم توازن بهم بخورد (عوامل محیطی یا انسانی)، سبب ازدیاد یک گونه و یا از بین رفتن گونه دیگر می شود.

به عنوان مثال می توان به کاهش صید میگو در سالهای اخیر در خلیج فارس اشاره و علت های این کاهش را بررسی و پیگیری کرد که نه تنها عوامل محیطی نظیر شاخصهای اکولوژیکی و فیزیک و شیمیایی، درجه حرارت آب و نظایر آن در کاهش صید میگو موثر بوده بلکه بنا به اظهارات صیادان خبره و مروج صیادی، حذف آبزیان شکارچی همانند کوسه ماهیان و ماهیان صخره ای باعث ازدیاد توتیا و ژله فیشها در صیدگاهها شده که خود عامل باز دارنده ای برای تخم ریزی و رشد لارو میگو و ماهیان است.

انسان ها هر ساله بیش از ۷۳ میلیون کوسه صید می کنند، یعنی در هر ثانیه سه کوسه می میرد. این موضوع باعث شده جمعیت کوسه ها در دنیا خیلی کم شود. تورهای بزرگ ماهیگیری که به دریا می ریزند اغلب موجودات دریایی را به دام مرگ می کشاند.

آنها، نمی توانند این فشار صید و صیادی را تحمل کنند و در خطر انقراض قرار گرفته اند، یعنی ممکن است برای همیشه دریاها از کوسه ها خالی شوند.

از بین رفتن کوسه ها خطری جدی برای ما انسان ها است، زیرا با از دست دادن کوسه ها بیشتر ماهیان دریا را نیز از دست می دهیم و سلامت دریا به خطر می افتد.

اما در این رهگذر با انجام مطالعه و ثبت گونه های کوسه ماهی و سفره ماهی خلیج فارس در منطقه قشم، دستیابی به اطلاعات آماری گونه های صید شده کوسه ماهیان در این جزیره و شناسایی گونه های ساکن و مهاجر کوسه ماهیان در آبهای قشم ما می توانیم برای حفاظت از کوسه ماهیان و سپر ماهیان منطقه خلیج فارس قبل از آنکه دیر شود تلاش کنیم.

همچنین کاهش فشار صید و صیادی از طریق آموزش صیادان در زمینه صید مستقیم کوسه ها، شناسایی صیدگاه ها و بندرگاه های اصلی جزیره قشم و استان هرمزگان، شناسایی صیادان کوسه ماهیان و برگزاری برنامه های آموزشی برای صیادان می تواند برای محافظت از کوسه ها موثر و حائز اهمیت باشد.

بیاییم یاد بگیریم که مشتری کوسه ماهیان و سپر ماهیان نباشیم و محصولات کوسه (روغن جگر کوسه و نظایر آن) را خریداری نکنیم، در مورد کوسه ها صحبت کنیم تا بتوانیم به دیگران نیز اطلاع دهیم، در انتخاب غذاهای دریایی زیرکانه تر عمل کنیم و از خوردن گونه هایی که زیاد صید می شوند اجتناب کنیم.

حمایت از قوانین بازدارنده، تلاش برای جلوگیری از صید بی رویه و یا تجارت باله کوسه را برای محافظت از آنها فرا بگیریم و به دیگران هم بیاموزیم.

کوسه های زنده بسیار ارزشمندتر از غذاهای دریایی و یا باله کوسه هستند، آنها برای سلامتی اقیانوس ها و دریا حیاتی هستند و موجب حفظ تعادل محیط های آبی و دریایی می شوند، همچنین کوسه ها منافع مستقیمی برای جوامع ساحلی به ارمغان می آورند. گردشگری غواصی کوسه می تواند منافع اقتصادی قابل توجهی را به همراه بیاورد.

سالیانه ۷۵۰ هزار نفر توسط پشته مالاریا، ۵۰ هزار نفر از سوی مارها، ۲۵ هزار نفر توسط سگ های هار، یکهزار نفر از سوی تمساح ها، ۵۰۰ نفر از توسط خرس ها، ۱۰۰ نفر از سوی فیل ها و فقط ۱۰ نفر توسط کوسه ها کشته می شوند.

کوسه نوعی ماهی است. کوسه ها یکی از سریعترین شناگرهای دریا هستند. بدن آنها استخوان ندارد، اما به جای آن غضروف دارد همان ماده نرمی که در لاله گوش و نوک بینی انسانها است، به همین دلیل به کوسه ها، ماهیان غضروفی می گویند. به طور تقریبی ۵۰۰ کوسه در دنیا وجود دارد، یک کوسه می توانند اندازه یک مداد یا به بزرگی یک اتوبوس مدرسه باشند.

اکثر کوسه ها در آب شور زندگی می کنند. بعضی از آنها در دریاهای گرم و کم عمق و بعضی هم در اقیانوس های سرد و عمیق زندگی می کنند.

همه کوسه ها با استفاده از آبشش می توانند در آب نفس بکشند، اما آب از آبشش ها کوسه ها باید شنا کنند و بدین ترتیب اکسیژه دریافت می کنند.

کوسه ها گوشتخوار هستند، آنها ماهیان و حتی پستانداران بزرگ مثل شیرهای دریایی را می خورند. آنها دندان های زیادی دارند و هر وقت دندان هایشان را از دست بدهند، خیلی زود دندان های عقبی آنها جایگزین می شوند. بینایی و بویایی کوسه ها بی نظیر است و خیلی زود می توانند غذا را در دریای بزرگ پیدا کنند.

پلاستیک در اقیانوس ها و دریاها در سال های گذشته به شدت افزایش یافته و این کوسه ها را خیلی اذیت می کند. بسیاری از کوسه ها و سپر ماهی های در زباله های پلاستیکی که به دریا ریخته می شود، گرفتار می شوند. همچنین در معده بسیاری از کوسه ها و سپر ماهی ها نیز پلاستیک پیدا شده که خطری جدی برای سلامت آنهاست.

صید اعظم کوسه ها در سراسر جهان به دلیل تجارت باله های آنهاست که از گران ترین کالاهای دریایی جهان به شمار می رود. از آنجایی که بالغ شدن کوسه ها چندین سال زمان می برد و تعداد زاده های آنها محدود است، از این رو، کوسه ها به سادگی قادر به جبران این فشار ماهیگیری نیستند.

به نظر می رسد راه اندازی کارخانه های عمل آوری پیشرفته در حوزه خلیج فارس (کشورهای عربی) و قیمت بالای کوسه از یک طرف و ارتباطاتی که صیادان ایرانی با آن کشورها برقرار کرده اند، باعث شده است تا تلاش صیادی افزایش چشمگیری پیدا کند.

این روزها کاهش شناور های صیادی و کنترل ادوات صید، جلوگیری از روش های صید غیر مرسوم و غیر استاندارد، جلوگیری از صید در فصول ممنوعه و برخورد شدید با صیادان متخلف، ممانعت از صید قایق های صیادی در نوار ساحلی و استفاده از روش صید لانک لاین (رشته قلاب) برای ادامه صید و صیادی و حفظ گونه های کوسه خلیج فارس ضروری است.

کوسه یا Shark در خلیج فارس از خانواده بمبک‌ ها که با نام بمبک، سوس، سفید، سیاه، کر، گربه و آره هستند که بیشتر زنده زا و از ۱تا ۶۰ عدد نوزاد و بعضی وقت‌ ها بیشتر می‌ تواند زادآوری داشته باشد و نسبت به سایر گونه‌ های آبزیان از تکثیر کمتری برخوردار است.

به گزارش ایرنا، استان هرمزگان با دارا بودن بیش از ۹۰۰ کیلومتر مرز دریایی از سواحل شرق استان (جاسک) در دریای عمان تا سواحل نیلگون خلیج فارس در شرق استان (پارسیان) و برخورداری از جزایر ۱۴ گانه خلیج فارس، یکی از مهم ترین و راهبردی ترین استان های ایران است.

جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.

شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.