تأثیر جادویی حضور گرگ‌ها و سگ‌های آبی برای اکوسیستم

حکیم مهر: گرگ‌های خاکستری و سگ‌های آبی می‌توانند در صورت دراختیارداشتن فضای کافی برای رشد، با تأثیراتی چشمگیر بر طبیعت، اکوسیستمی جادویی و شگفت‌انگیز ایجاد کنند.

به گزارش حکیم مهر به نقل از ایمنا، شکار بی‌رویه گرگ‌ها و سگ‌های آبی توسط دامداران، مهاجران و دلالان صنعت خز و پوشاک موجب شد کاهش جمعیت تاریخی این موجودات در غرب ایالات‌متحده‌آمریکا، کل اکوسیستم منطقه را دچار تحول کند.

این کاهش باعث شد نهرها بدون مهار و با سرعت‌های بالا در مسیرهای باریک و حاوی آب‌های سردتر جاری باشد و محل زندگی حیوانات ساکن آب‌های گرم و تالاب‌ها ویران شود، از سوی دیگر علف‌خواران بزرگی مانند گوزن و آهو در غیاب گرگ‌های شکارچی، رشدی بدون کنترل داشتند و چشم‌اندازهای طبیعی از علف‌ها و گیاهان خالی شد.

گرگ‌های خاکستری و سگ‌های آبی هر دو از حیوانات بومی اکثر مناطق غربی ایالات‌متحده و از گونه‌های کیستون یا کلیدی هستند؛ گونه‌های بسیار مهم با نقش‌های حیاتی که به‌رغم فراوانی پایین اثر چشمگیری بر محیط طبیعی خود دارند و نابودی یا کاهش آن‌ها تأثیر شگرفی بر اکوسیستم و محیط‌زیست آن‌ها می‌گذارد.

بوم‌شناسان دانشگاه ایالتی اورگان طی مطالعه‌ای در ۵۰۰ هزار هکتار از زمین‌های عمومی فدرال که فضای کافی برای عملکرد مجدد گرگ‌ها و سگ‌های آبی فراهم می‌آورد، طرحی سه مرحله‌ای برای بازگرداندن این دو گونه به زیستگاه تاریخی خود ترسیم کردند که شامل پایان دادن به چرای دام‌ها در این مناطق، بازگرداندن گرگ‌های خاکستری به جنگل‌ها و اضافه کردن سگ‌های آبی آمریکایی به منطقه بود.

منطقه تعیین‌شده از ۱۱ ایالت آمریکا عبور می‌کرد و بر زمین‌هایی متمرکز بود که طعمه‌های فراوانی برای گرگ‌ها و درعین‌حال بیشترین فاصله ممکن را از سکونت‌گاه‌های انسانی و مزارع داشت و از درگیری‌های احتمالی انسان و حیوانات اهلی با شکارچیان طبیعی منطقه پیشگیری به‌عمل می‌آورد. نهرها و آبراه‌های این نواحی نیز با همین شرایط دوباره پر از سگ‌های آبی شد و این جوندگان مفید هم‌چون گرگ‌ها با مردم یا دام‌ها فاصله لازم را داشتند.

نتایج این مطالعه که در مجله BioScience منتشر شده است نشان داد که هر دو حیوان، هرچند به‌شیوه‌های مختلف، سیلی از تأثیرات مثبت زیست‌محیطی را با خود به همراه آورده‌اند. گرگ‌ها که در رأس هرم غذایی قرار داشته‌اند اکنون به حفظ سلامت گله‌های وحشی، تولید مردار برای لاشخورها و جلوگیری از افزایش جمعیت طبقه‌های پایین زنجیره غذایی کمک کرده‌اند و سگ‌های آبی، به‌رغم شکارچی نبودن، تأثیرات بزرگی بر محیط‌زیست منطقه گذاشته‌اند.

زیست‌شناسان به سگ‌های آبی عنوان «مهندسین اکوسیستم» را نسبت می‌دهند چراکه این موجودات کل زیستگاه‌ها را متناسب با خودشان تغییر شکل می‌دهند و هنگامی که آب رودخانه‌ها را سد می‌کنند، باعث ایجاد تالاب‌ها و آب‌های کم‌عمق‌تر با سرعت آهسته‌تر می‌شوند که به‌نوبه خود به فضای زندگی و پرورش طیف گسترده‌ای از گونه‌های دیگر تبدیل می‌شود.

سگ‌های آبی در مطالعه دانشگاه اورگان نتوانستند پتانسیل کامل خود را به نمایش بگذراند، چراکه این موجودات برای ساخت‌وسازهای خود به درختان و مواد چوبی نیاز دارند و مناطق اختصاص‌یافته به آن‌ها در این مطالعه تحت تسلط دام‌ها بود، به‌همین دلیل نتوانستند پروژه‌های ساختمانی خود را در حاشیه رودها به اندازه کافی پیاده‌سازی کنند.

بااین‌وجود این مطالعه علاوه بر بازیابی تنوع‌زیستی در منطقه به تحقیقاتی اشاره داشت که نشان می‌داد اکوسیستم‌های مهندسی‌شده توسط سگ‌های آبی با عبور بهتر از خشکسالی، افزایش جذب کربن و پایین آوردن یا متوقف‌کردن آتش‌سوزی‌های جنگلی همراه است که همه از تهدیدات فوری سراسر غرب آمریکا با تشدید اثرات تغییرات آب‌وهوایی محسوب می‌شود.

نتایج این مطالعه دانشگاهی در راستای قانونی قرار گرفت که سال گذشته به تصویب کنگره آمریکا رسید و مسئولین را ملزم می‌کند تا سال ۲۰۳۰ برای حفظ و احیای ۳۰ درصد از زمین‌ها و آب‌های عمومی ایالات‌متحده‌آمریکا اقدام کنند. این نتایج تأکید کرد که قبل از معرفی مجدد هر یک از گونه‌ها در طبیعت، لازم است دام‌هایی که در برخی از محدوده‌های پیشنهادی این گونه‌های مفید برای طبیعت چرا می‌کنند، حذف شوند چراکه در گذشته نیز حفاظت از دام‌ها باعث کاهش تاریخی گرگ خاکستری شد و مانعی برای معرفی مجدد آن در دوران مدرن بود. از سوی دیگر کاهش چراگاه‌های حیوانات برای احیای زیستگاه‌های طبیعی نیز بسیار ضروری است.

بازپس‌گیری مجوزهای دامداران برای چرای گاو و گوسفندان خود در زمین‌های عمومی انتخاب‌شده به لحاظ سیاسی بسیار دشوار خواهد بود، به همین دلیل محققان دانشگاه اورگان خواستار ایجاد یک برنامه جبران خسارت منصفانه هستند که برای صاحبان دام دربردارنده ارزش مناسبی باشد. بااین‌حال در وهله کنونی دام‌ها هنوز بر گونه‌های اصلی و طبیعی منطقه ارجحیت دارند و این امر باید تغییر کند چراکه تنها دو درصد از گوشت تولیدی در ایالات‌متحده‌آمریکا از زمین‌های عمومی به‌دست می‌آید و نیازی نیست کل این زمین‌ها در اختیار دام‌داران باشد.